Noely

Ny Noely na Krismasy dia andro firavoravoana kristiana izay ankalazana sy ahatsiarovana ny nahaterahan' i Jesoa Kristy. Aorian' ny Paska (na Paka) dia ny Noely no andro fety manan-danja indrindra amin' ny alimanakan' ny ankamaroan' ny fiangonana kristiana. Tsy fitsingerenan' ny andro nahaterahan' i Jesoa anefa ny andron' ny Noely anefa fa daty nifanarahana fotsiny hanaovana ny fankalazana. Mankalaza Noely amin' ny 24 sy 25 Desambra ny fiangonana katôlika sy ny fiangonana prôtestanta. Mankalaza ny nahaterahan' i Jesoa amin' ny andron' ny Epifania amin' ny volana Janoary ny fiangonana ôrtôdôksa.

Tsy misy soratra ao amin' ny Baiboly izay mandidy ny fankalazana ny Noely. Noho izany dia misy ny fiangonana mankalaza ary misy koa ny tsy mankalaza izany. Ankehitriny dia maro ny olona mankalaza ny Noely na Krismasy nefa tsy mampifandray izany amin' ny resaka fivavahana.

Tamin' ny taonjato faha-4 no nanombohan' ny fankalazana ny Noely izay niely tsikelikely eran' i Eorôpa sy manerana ny tany lemaka manodidina ny Ranomasina Mediteranea. Izany fety fankalazana ny fahaterahan' i Jesoa izany dia nihanisolo ny fety maro manam-pifandaisana amin' ny andro manodidina ny 21 na 22 Desambra, toy ny fety jermanika atao hoe Yule, ny fetin' i Mitra (jereo mitraisma), ny Satornaly rômana, sns. Naseho ho toy ny masoandron' ny fahamarinana ao amin' ny andro vaovao i Jesoa Kristy, ka manokatra ny taona litorjika amin' ny fotoana anaovana ny lamesa misasaka alina ny fahaterahany.

Niaingan' ny famoronana zavakanto nandritra ny taonjato maro ny fitantarana ny nahaterahan' i Jesoa araka ny Evanjely (hosodoko, sokitra, mozika, asa soratra) izay nohamafisin' ny fielezan' ny fampiasana ny tranon' omby sy ny fandrian-jazakely, nefa tafiditra ao koa ny fombafomba sy zavatra isan-karazany manam-pifandraisana amin' ny fety tsy kristiana tany aloha. Nomena haja nanomboka tamin' ny taonjato faha-16 sady tafiditra any am-piangonana ny hazokesika, izay mariky ny zavaboary velona misedra ny ririnina, nampiasain' ny vahoaka jermanika sy ny vahoaka any amin' ny ilany avaratr' i Eorôpa. Ankehitriny dia lasa famantarana ny fotoana ankalazana ny faran-taona ny hazo Noely, niaraka amin' ny fihen-danjan' ny fivavahana kristiana ao Eorôpa amin' izao andro izao. Nameno izany fivoarana izany ilay fanao ahitana an' i Dadabe Noely, izay niely eran' izao tontolo izao tamin' ny taonjato faha-20, ka nanampy singa ivelan' ny fivavahana ao amin' ity fety kristiana ity, izay mitodika kokoa any amin' ny ankizy sy ny fianakaviana ary ny fanomezana.

Iray amin' ny fetim-pahaterahana ankalazain' ny Eglizy katôlika ny Noely, ny roa hafa dia ny fahaterahan' i Joany Batista (24 Jona) sy ny fahaterahan' i Masina Maria (8 Septambra).

Fiforonan-teny

Ny teny hoe Noely

Ny teny hoe noely dia avy amin' ny teny frantsay hoe noël, izay avy amin' ny teny latina hoe natalis midika hoe "momba ny fahaterahana". Iray fototra amin' ny teny maro ao amin' ny fiteny rômana (frantsay; noël, italiana: natale, ôksitana: nadal na nadau, katalana: nadal, pôrtogey: natal, sns) ny io teny io. Ny mpamari-toetra latina hoe natalis izay midika hoe "momba ny fahaterahana" (avy amin' ny teny hoe natus "teraka", "ateraka"), izay nakambana tamin' ny teny latina hoe dies "andro" tao amin' ny fitenenana hoe natalis dies "andro nahaterahana". Na dia avy amin' ny teny frantsay ny teny hoe Noely dia tsy ny Katôlika malagasy ihany no mampiasa azy eto Madagasikara.

Ny teny hoe Krismasy

Ny teny hoe Krismasy na Kirisimasy dia fanagasiana ny teny anglisy hoe Christmas izay fanafohezana ny hoe Christ's mass. Nosoratana tamin' ny teny anglisy tranainy hoe Crīstesmæsse io teny io tamin' ny taona 1038 ary Cristes-messe tamin' ny taona 1131. Ny teny hoe Crīst (izay miova hoe Crīstes raha milaza tompomn-javatra) dia avy amin' ny teny grika hoe Χριστός / Khrīstos, izay fandikana ny teny hebreo hoe מָשִׁיחַ / Māšîaḥ (izay midika hoe "voahosotra", "mesia"). Ny teny hoe mæsse kosa dia avy amin' ny teny latina hoe missa, izay midika hoe "fankalazana", izay nanondroana ny fankalazana ny eokaristia na ny fanasan' ny Tompo ("fankalazana an' i Kristy" na "lamesan' i Kristy"). Ny Prôtestanta malagasy no tena mampiasa ny teny hoe Krismasy na Kirisimasy.

Ny fahaterahan' i Jesoa Kristy

Tantaraina ao amin' ny Evanjelin' i Matio sy ny an' i Lioka ny fahaterahan' i Jesoa Kristy izay ankalazaina amin' ny Noely na Krismasy. Samy mitantara izy roa ireo fa naterak' i Maria Virjiny tao Betlehema i Jesoa.

Fitantarana ao amin' ny Vaovao Mahafaly araka an' i Lioka

Mitantara ny Evanjelin' i Lioka fa nandeha avy tany Nazareta hankany Betlehema i Jôsefa sy i Maria mba hosoratana anarana tamin' ny fanisam-bahoaka natao tany, ary teraka tao i Jesoa sady nampandrina tanatin' ny fihinanam-bilona. Nisy anjely nanambara fa ho mpamonjy ny olona rehetrai Jesoa, ary nisy koa mpiandry ondry tonga nitsaoka azy.

Fitantarana ao amin' ny Vaovao Mahafaly araka an' i Matio

Nanampy kosa ny Evanjelin' i Matio fa nisy Magy (na Majy) nanaraka kintana iray izay nizotra nankany Betlehema, sady nitondra fanomezana ho an' i Jesoa zazakely izay teraka ho mpanjakan' ny Jiosy. Nampamonoin' ny mpanjaka Herôda ny zaza rehetra latsaky ny roa taona tao Betlehema, nefa efa nandositra tany Ejipta i Jôsefa sy i Maria ary ny zazakely, ka rehefa niverina avy any izy ireo dia nankay Nazareta.

Tantaran' ny Noely

Tsy voalazan' ny Baiboly ho nankalaza Noely ny Kristiana tany am-piandohana.

Fety heverina fa nipoirany

Talohan' ny naha kristiana ny Tandrefana dia nantsoina hoe Dies Natalis Solis Invicti ("Andro Nahaterahan' ny Masoandro Tsy Resy") ny datin' ny 25 Desambra. Anisan' ny andriamanitry ny Rômana i Sol Invictus ("Masoandro Tsy Resy") tamin' izany. Tamin' ny nanjakan' ny emperora rômana Aoreliano (frantsay: Aurélien) (taona 270–275) dia nataony ho andro firavoravoana lehibe hankalazana ny nahaterahan' io andriamanitra masoandro io ny 25 Desambra. Mifanandrify amin' ny andro nahaterahan' ny andriamanitra rômana taloha Mitra (izay azony avy any Persia) io daty io, koa noho izany dia nankalazana miaraka ny fetin' ireo andriamanitra roa ireo. Fetin' ny fandresen' ny mazava ny haizina izany.

Ity firavoravoana ity dia nanaraka ny fampiharoharoam-pivavahana nataon' i Kônstantino izay nanendry an' io 25 Desambra io hiarahan' ny Kristiana sy ny Jentilisa (Jentily) na ny mpanompo sampy samy tsy hiasa amin' io andro io^[1].

Lasa fety kristiana taty aoriana

Rehefa lasa kristiana ny kolontsaina tandrefana dia nisy didim-panjakana nivoaka tany Tesalônika nandrara ny fanompoam-pivavahan' ny Jentilisa na Jentily ka ny Kristiana irery ihany no nankalaza sy lasa tompon' io fety io. Tsy milaza na ny taona na ny andro nahaterahan' i Jesoa Kristy ny Filazantsara (na Vaovao Mahafaly) efatra. I Ôrigenesy (frantsay: Origène) dia anisan' ireo izay tsy nanaiky ny fankalazana ny Noely. Tsy nankalazaina ho fety kristiana izany raha tsy afaka taonjato telo taty aorian’ ny nahaterahan' i Jesoa Kristy. I Hipôlito avy any Rôma (frantsay: Hyppolyte de Rome) no nilaza fa teraka 25 Desambra i Jesoa, raha nanao ny hevitenin' ny Bokin' i Daniela izy tamin' ny taona 204.

Tamin' ny taonjato faha-17 ny firenena nandray ny fivavahana vokatry ny refôrmasiôna (na refôrma, fanavaozam-piangonana) dia tsy nankasitraka ny fankalazana ny Noely izay heveriny ho mitovy endrika loatra amin' ny fetin' ny mpanompo sampy na ny fety katôlika. Noleferiny ihany izany taty aoriana ka lasa fanao ao aminy. Amin' izao fotoana izao dia mankalaza Noely ny ankamaroan' ny Kristiana. Toraka izany koa na ny tsy Kristiana izay manao azy ho fetim-pianakaviana fotsiny ka lasa betsaka ny fombafomba tsy misy ifandraisany amin' ny fivavahana kristiana izay ankalazany ny Noely.

Daty ankalazana ny Noely

Fiangonana katôlika rômana sy fiangonana prôtestanta

Tamin' ny andron' ny papa Liberio (frantsay: Libère) (taona 352 – 356) dia noraiketina ho amin' ny 24 Desambra hariva sy 25 Desambra tontolo andro ny andro ankalazana ny nahaterahan' i Kristy. Ny Rain' ny Fiangonana (na Aban' ny Eglizy) dia tsy nanohitra ny fisafidianana an' io daty io satria manamafy ny fahatongavan' ny Mesia izay nambara fa kintana miposaka (Lio. 1:78)^[2] sady masoandron' ny fahamarinana, araka ny voalazan' ny mpaminany Malakia (Mal. 3:20)^[3]. I Kristy no ilay "tena masoandro" sy "masoandro vaovao" izay mamirapiratra eto amin' izao tontolo izao.

Fiangonana ôrtôdôksa sy fiangonana tatsinanana

Mankalaza Noely amin' ny 6 sy 7 Janoary, izay mifanadrify amin' ny fetin' ny Epifania, ny Fiangonana ôrtôdôksa

Ny Noely ao amin' ny tetiandro litorjika

Manarakaraka ny Advento (na Fiaviana) ny fizaràn-taon' ny Noely na Krismasy. Manomboka amin' ny harivan' ny 24 Desambra miaraka amin' ny Sasakalin' ny Noely (fiaretan-torin' ny Noely) ny andro roa ambin' ny folon' ny Noely tany aloha, ary mitohy hatramin' ny fetin' ny Epifania. Ny fari-potoan' ny Noely dia mitohy hatramin' ny Fetin' ny Batisan' i Kristy, izay ankalazaina amin' ny endrika ahalalana azy amin' izao fotoana izao amin' ny fombam-pivavahana rômana amin' ny Alahady aorian' ny 6 Janoary na ny Alatsinainy manaraka raha an' ny Epifania io Alahady io^[4].

Talohan' ny taona 1970 dia nankalazaina amin' ny 13 Janoary io fety io, afa-tsy raha Alahadin' ny Ankohonana Masina izay ankalazaina sy asolo azy io 13 Janoary io. Hatramin' ny nanafoanana ny Valo andron' ny Epifania (na Ôktavan' ny Epifania) tamin' ny fanavaozana natao tamin' ny 1960 dia andron' ny Valo andron' ny Epifania ny 13 Janoary, izay manondro ny daty famaranana ny fizaràn-taona.

Araka ny fomba tranainy dia ny 2 Febroary no fifaranan' ny Noely, na Fetin' ny Fanehoana ny Tompo (fanehoana azy tany amin' ny tempoly), izay antsoina hoe koa Fetin' ny Fanazavana. Io fety io dia itantarana ny 40 andro fialan-tsasatr' i Maria talohan' ny hidiovany sy hitondrany ny zanany haseho any amin' ny Tempolin' i Jerosalema^[5]. Ny Andro Antenatenany dia nanamarika ny andro anesorana ny haingon' ny Noely, anisan' izany ny hazon' ny Noely sy ny fampisehonana ny tantaran' ny Fahaterahan' ny Mpamonjy. Nihamaty ny fomba fanao izay manapitra ny Noely amin' ny fetin' ny Fanazavana, afa-tsy ao amin' ny faritra miteny espaniôla eto amin' izao tontolo izao izay mbola manome lanja ny Fetin' ny Fanazavana (espaniôla: Fiesta de la Candelaria) sady fiafarana tsy ôfisialin' ny fizaràn-taon' ny Noely.

Ny fotsy no loko litorjika ampiasaina amin' ireo fotoan' ny Noely ireo.

Ny hazon' ny Noely sy i Dadabe Noely

Ny hazon' ny Noely

Hazo na sary hazo nohaingoina sy noravahana ao am-piangonana na any an-tokantrano na eny amoron-dalana na eny an-jaridaina ny hazon' ny Noely na hazon' ny Krismasy, mba hoenti-mankalaza ny Noely. Ny hazon' ny Noely, ankehitriny, dia ravahana amin' ny alalan' ny bolan' ny Noely sy girlandy tsotra, na miravaka jiro na labozia ary zavatra madinika isan-karazany fanaingoana, ahitana kintana maro, ka ny lehibe indrindra dia apetraka eny amin' ny tampon' ny hazon' ny Noely.

Ny zavamaniry atao hazon' ny Noely dia amidy efa avy notapahina na avarotra anaty tavy, ka ity farany ity dia azo avela ho velona mba hampiasaina amin' ny Noely manaraka. Misy koa ny manao hazon' ny Noely eny ivelan' ny trano: eny an-tokontany na ao an-jaridaina. Ny fampiasana hazon' ny Noely namboarina (vita amin' ny plastika) dia fomba iray ialana amin' ny fanapatahana hazo, nefa ny fampiasana izany dia tsy azo lazaina ho fomba anajana kokoa ny tontolo iainanana raha mitaha amin' ny hazon' ny Noely voajanahary, noho ny fandotoana mety ateraky ny fanariana azy rehefa tsy azo ampiasaina intsony. Toy ny amin' ny Noely na Krismasy ihany dia tsy misy firesahana momba ny hazon' ny Noely ny ao amin' ny Baiboly. Izany anefa tsy mahasakana ny mpiaro io fomba io hanamarina azy amin' ny fampahatsiahivana andalana sasany ao amin' ny Baiboly.

I Dadabe Noely

I Dadabe Noely dia rangahy iray tantarain' ny angano fa be volom-bava fotsy, bebe kibo, sariaka, mitafy mena misy morona volom-biby fotsy, ary mitondra fanomezana kilalao sy vatomamy ho an' ny ankizy hendry mandritra ny Noely na Krismasy. Mipetraka any amin' ny Tendrontany Avaratra izy, voahodidin' ny andiana elfa kely manamboatra kilalao. Noforonin' ilay mpanoratra amerikana Clement Clarke Moore (ao amin' ny tononkalony mitondrany lohateny hoe A Visit from St. Nicholas na The Night Before Christmas) tamin' ny taona 1822 ny Dadabe Noely fantatra ankehitriny, tamin' ny alalan' ny fanambatambarany angano maromaro avy amin' ny vahoakan' ny firenena samihafa nifindra monina tany Etazonia izy, indrindra fa i Masindahy Nikôlà, izay atao amin' ny teny hôlandey hoe Sinter Klaas. Tamin' ny taona 1860 vao nanana ny endriny ahafantarana azy ankehitriny i Dadabe Noely tamin' ny alalan' ny sary nataon' i Thomas Nast.

Fiangonana tsy mankalaza Noely

Tamin' ny taonjato faha-17, tao Angletera, dia tsy nankalaza Noely ny Poritana satria heveriny fa fetin' ny fahamamoana io fety io, sady zavatra noforonin' ny Katôlika, famantarana ety ivelany ho an' ny fanjakazakan' ny papa. Misy fiangonana sy sekta ary fikambanana ao amin' ny hetsika restaorasiônista mandà ny fitandremana ny Krismasy noho ny antony ara-teôlôjia, anisan' izany:

ny Vavolombelon' i Jehovah;
ny Fiangonan' i Jesoa Marina (True Jesus Church);
ny Fiangonan' Andriamanitra (Andro Fahafito);
ny Iglesia ni Cristo any Etazonia sy any Brezila;
ny Kôngregasiôna Kristiana any Brezila;
ny Kôngregasiôna Kristiana any Etazonia;
ny jodaisma mesianika;
ny ankamaroan' ny sabatariana: toy ny "Fiangonan' i Jesoa Marina" sy ny "Fiangonan' Andriamanitra (Andro fahafito)", ny Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito; ny Armstrôngita;
ny fiangonana refôrme sy fondamentalista sasany manana faharesen-dahatra isan-karazany, toy ny Batista Mahaleo Tena, mpikambana ao amin' ny Hetsiky ny Fanamasinana, ny Pentekôtista Apôstôlika (Oneness Pentecotism) ary ny Fiangonan' i Kristy.

Tsy mankalaza Noely ny Vavolombelon' i Jehovah satria, amin' izy ireo dia tsy nodidian' i Jesoa ny fankalazana ny fahaterahany sady tsy fomba jiosy na kristiana ny fankalazana ny fitsingerenan' ny andro nahaterahana fa fomban' ny mpanompo sampy^[6]^[7]^[8], ary ny Krismasy rahateo dia avy amin' ny fetin' ny mpanompo sampy. Tsy mankalaza Noely koa ny Grace Communion International (izay fiangonana evanjelika)^[9] sy ny Christian Churches of God^[10].

Noely, andro fety na tsia, arakaraka ny firenena

Samy manana ny fandraisany ny andro Noely ny firenena eto amin' izao tontolo izao, ka ao ireo manao izany ho andro fety, ary ao ireo izay tsy manao izany ho andro fety. Nandray lafiny maro amin' ny endriky ny fankalazana ny Krismasy tsy ara-pivavahana, toy ny fanolorana fanomezana sy ny fanaingoana trano ary ny hazo krismasy, ny firenena toa an' i Japàna, izay tsy manao ho andro tsy fiasana ho an' ny besinimaro ny Krismasy nefa ahitana Kristiana vitsy.

Firenena ankalazana ny Noely sy anaovana azy ho andro tsy fiasana

Ankalazaina sy atao andro tsy fiasana ny Krismasy ao amina firenena miisa 163 sy fizaràn-tany miisa 2, ireto avy izany:

Albania, Alemaina, Andôra, Angôla, Antigoa-sy-Barboda, Arzentina, Armenia, Aostralia, Aotrisy, Bahamasy, Bangladesy, Barbady, Bielôrosia, Belzika, Belizy, Benîno, Bôlivia, Bôsnia-Herzegôvina, Bôtsoana, Brezily, Broney, Bolgaria, Borkina Fasô, Borondy, Danemarka, Dôminika, Timôro Atsinanana, Ekoadôra, Ejipta, Salvadôro, Ginea Ekoatôrialy, Eritrea, Estônia, Esoatiny, Etazonia, Etiôpia, Fanjakana Mitambatra, Fijy, Filipina, Finlandy, Frantsa, Gabôna, Gambia, Ganà, Grisia, Goatemala, Ginea, Ginea-Bisao, Grenady, Guyana, Haity, Hôndorasy, Hong Kong (Sina), Hôngria, Islandy, India, Indônezia, Iràka, Irlandy, Italia, Jamaika, Jeôrjia, Jiboty, Jôrdania, Kamerona, Kanada, Kapvera, Kazakstàna, Kenià, Kiprôsy (na Sipra), Kiribaty, Kirgizistàna, Kiobà, Kôlômbia, Kôsta Rika, Kôrea Atsimo, Kôsôvô, Kôtidivoara, Krôatia, Letônia, Libàna, Lesôtô, Liberià, Liktenstaina, Litoania, Loksemborga, Makao (Sina), Madagasikara, Malaoy, Malaizia, Maly, Malta, Nosy Marsaly, Maorisy, Meksika, Mikrônezia, Môldavia, Mônakô, Môntenegrô, Môzambika, Mianmara, Namibia, Naoro, Nepaly, Nederlandy, Zelandy Vaovao, Nikaragoa, Nizera, Nizerià, Makedônia Avaratra, Nôrvezy, Oganda, Okraina, Orogoay, Palaô, Palestina, Panamà, Papoazia-Ginea-Vaovao, Paragoay, Pero, Pôlônia, Pôrtogaly, Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, Repoblika Dôminikana, Repoblikan' i Kôngô, Repoblikan' i Afrika Afovoany, Romania, Rosia, Roanda, Santa Kity-sy-Nevisy, Santa Losia, Santa-Vinsanta-sy-Grenadina, Samôa, San-Marînô, Saô Tôme e Prinsipe, Senegaly, Serbia, Seisely, Siera Leôna, Singaporo, Sily, Slôvakia, Slôvenia, Nosy Sôlômôna, Afrika Atsimo, Espaina, Srilanka, Sodàna, Sodàna Atsimo, Sorinama, Soeda, Soisa, Siria, Tanzania, Tôgô, Tônga, Trinite-sy-Tôbagô, Tovalo, Tsady, Tsekia, Vanoato, Vatikana, Venezoela, Zambia, Zimbaboe.

Firenena ankalazana ny Noely nefa tsy manao azy ho andro tsy fiasana

Indreto ny firenena miisa 21 ankalazana ny Noely nefa tsy manao azy ho andro tsy fiasana: Azerbaijàna, Bareina, Kambôdia, Sina, Kômôro, Iràna, Israely, Japàna, Kôeity, Laôsy, Maldiva, Môngôlia, Marôka, Ômàna, Pakistàna, Katara, Tailandy, Torkia, Emirata Arabo Mitambatra, ary Vietnamy.

Marihina fa any Taiwan, ny 25 Desambra dia ankalazaina amin' ny maha "Andron' ny Lalàmpanorenana" azy fa tsy andro tsy fiasana ôfisialy. Any Pakistàna dia andro tsy fiasana ny 25 Desambra, saingy tsy natao hankalazana ny Krismasy fa ho an' ny fitsingerenan' ny andro nahaterahan' i Muhammad Ali Jinnah, mpanorina an' i Pakistàna.

Firenena tsy manao ny andro Noely ho andro tsy fiasana

Indreto ny firenena miisa 14 tsy ankalazana ny andro Noely sady tsy manao azy ho andro tsy fiasana.

I Afganistàna, i Alzeria, i Botàna, i Kôrea Avaratra, i Libia, i Maoritania, ny Repoblika Demôkratika Arabo Sahraoy, i Arabia Saodita, i Sômalia, i Tajikistàna, i Tonizia, i Torkmenistàna, i Ozbekistàna, ary i Iemena dia tsy manao ny Noely na Krismasy ho andro tsy fiasana.

Jereo koa

Fety kristiana

Paska

Olona

Hafa

Loharano sy famarihana

↑ "Noël", in Encyclopædia Universalis, 1996, CD-ROM
↑ 76 Ary ianao, ry zaza, dia hatao hoe mpaminanin'ny Avo Indrindra; Fa hialoha eo anatrehan'ny Tompo ianao hamboatra ny lalany. 77 Hanome ny olony ny fahalalam-pamonjena amin'ny famelana ny helony, 78 Noho ny halehiben'ny famindram-pon'Andriamanitsika, izay hiposahan'ny mazava avy any amin'ny avo ho antsika.(Lio. 1.76-78 - Ny Baiboly)
↑ "Ary hiposaka aminareo, izay matahotra ny anarako, ny Masoandron'ny fahamarinana, manana fanasitranana ao amin'ny tanany; ary hivoaka ianareo ka hifalihavanja toy ny zanak'omby mifahy" (Malakia 3.20 - Ny Baiboly)
↑ Code of Rubrics included in the 1962 Roman Missal, 72 (PDF)
↑ "Feast of the Purification (Candlemas)". www.fisheaters.com.
↑ "Nahoana ny Vavolombelon’i Jehovah no Tsy Manao Krismasy?" Jw.org
↑ "Inona no Lazain’ny Baiboly Momba ny Krismasy?", Jw.org
↑ "Inona no Maharatsy ny Krismasy?", Jw.org
↑ La véritable origine de Noël [archive] - David C. Pack, L’Église de Dieu restaurée.
↑ Les Origines de Noël et des Pâques [archive] - Les Églises Chrétiennes de Dieu (Christian Churches of God).

[1] "Noël", in Encyclopædia Universalis, 1996, CD-ROM

[2] 76 Ary ianao, ry zaza, dia hatao hoe mpaminanin'ny Avo Indrindra; Fa hialoha eo anatrehan'ny Tompo ianao hamboatra ny lalany. 77 Hanome ny olony ny fahalalam-pamonjena amin'ny famelana ny helony, 78 Noho ny halehiben'ny famindram-pon'Andriamanitsika, izay hiposahan'ny mazava avy any amin'ny avo ho antsika.(Lio. 1.76-78 - Ny Baiboly)

[3] "Ary hiposaka aminareo, izay matahotra ny anarako, ny Masoandron'ny fahamarinana, manana fanasitranana ao amin'ny tanany; ary hivoaka ianareo ka hifalihavanja toy ny zanak'omby mifahy" (Malakia 3.20 - Ny Baiboly)

[4] Code of Rubrics included in the 1962 Roman Missal, 72 (PDF)

[5] "Feast of the Purification (Candlemas)". www.fisheaters.com.

[6] "Nahoana ny Vavolombelon’i Jehovah no Tsy Manao Krismasy?" Jw.org

[7] "Inona no Lazain’ny Baiboly Momba ny Krismasy?", Jw.org

[8] "Inona no Maharatsy ny Krismasy?", Jw.org

[9] La véritable origine de Noël [archive] - David C. Pack, L’Église de Dieu restaurée.

[10] Les Origines de Noël et des Pâques [archive] - Les Églises Chrétiennes de Dieu (Christian Churches of God).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]