Filipina

Republika ng Pilipinas ((tl))/((fil))

Republic of the Philippines en

República de las Filipinas es

Repoblikan'i Filipina ((mg))


(Antsipirihany)	(Antsipirihany)

Teny filamatra :
Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa
Ho an'Andriamanitra, ny Mponina, ny zavaboahary ary ny firenena'

Teny ofisialy fiteny filipino sy fiteny anglisy

Renivohitra

Manila
14°35′N 121°0′E / 14.583°N 121.000°E

Tanàna lehibe indrindra

Quezon City

Fitondrana sy governemanta
- Filoha Repoblika
Rodrigo Duterte

Velarantany
- Tontaliny
- Rano (%) faha 70
300 000 km²
0,6%

Isam-ponina
- Tontaliny (2008)
- hakitroka

faha 13
92 681 453 mpo.
289 mpo./km²

{{{1}}}

Anaran'ny mponina Filipin

Sandam-bola Peso filipina (PHP)

Faritr'ora UTC +8

Hiram-pirenena Lupang Hinirang
(firenena nosafidiana)

Valan-tsehatra internet

Antso
an-tariby +63

I Filipina, na amin' ny anarany lava Repoblikan' i Filipina, dia firenena any Azia Atsimo-Atsinanana, forinina tangoro-nosy ahitana nosy miisa 7 641 ary manana velarana mirefy 300 000 km². I Manila no renivohiny. Ny fiteny anglisy sy ny fiteny filipinô no fiteny ôfisialy any. Atao hoe Filipina na Filipinô ny vahoaka any.

Amin' ny teny tagalôga dia atao hoe Republika ng Pilipinas, i Filipina, fa amin’ ny teny anglisy kosa izy dia atao hoe Republic of the Philippines, amin' ny teny espaniôla dia República de Filipinas, amin' ny teny ilôkanô dia Republika ti Filipinas, amin' ny teny seboanô dia Republika sa Pilipinas.

Any amin' ny faritra andrefana amin' ny Ranomasimbe Pasifika no misy an' i Filipina. Ny firenena manodidina azy dia i Taiwan any avaratra, ny faritany atsinanana amin' i Malezia (Bôrneô), i Broney, ary i Indônezia (faritany indônezianin' i Bôrneô na Kalimantan). Nosy maherin' ny roa arivo no misy mponina mipetraka ary 2 400 no isan' ny nosy tsy manana anarana. Mitana ny 90 % amin' ny velaran' i Filipina ny nosy roa ambin' ny folo lehibe indrindra.

I Luzón sy i Bisayas ary i Mindanao no faritra ara-jeôgrafia telon' i Filipina. Ny nosin' i Luzon no lehibe indrindra ary avaratra indrindra amin' ilay firenena, ary ao no misy an' i Manila renivohitra sy i Quezon City izay ny tanàna lehibe indrindra, misy mponina miisa 15 tapitrisa. Ao amin' ny faritra afovoan' i Filipina no misy an' i Visaya, ahitana ny nosy Negros, Cebu, Bohol, Panay, Masbate, Samar ary Leyte. Any atsimo no ahitana an' i Mindanao, nosy faharoa amin' ny velarany. I Davao, i Marawi, i Zamboanga ary i Cagayan no tanàna lehibe ao amin' ny nosin' i Mindanao. Any atsimo-andrefan' i Mindanao no misy ny Tangoro-nosy Sulu ahitana koa an' i Basila, i Jolo ary i Tawi Tawi; akaikin' i Bôrneô no misy azy ireo ary ireo nosy ireo dia itoeran' ny vondrona isilamista mpampihorohoro Abu Sayyaf. Any andrefan' i Visaya no misy ny Tangoro-nosin' i Palawan, misy nosy miisa 1 700.

Ny toekaren' i Filipina dia mifototra amin' ny fambolena: ny vary dia nambolena efa 3 000 taona lasa tamin' ny tanimbary farafaratany.

Iray amin' ny firenena roa be Katôlika any Azia (miaraka amin' i Timôro Atsinanana) i Filipina ary iray amin' ny firenena nanandray ny kolontsaina tandrefana indrindra.

Tantara

Tany alohabe

Nanaporofo ny fôsily fa olona maro no nipetraka tany Filipina nandritra ny an' arivony taona. Niampita ny tany sy ny ranomandry teo aloha ny Negritô mba hipetraka ao amin' ilay vondro-nosy. Vondron' olona aostrônezianina maro no tonga tany Filipina nandritra ny arivo taona voalohany, nanosika ny mponina teratany ho any anatiny, ary angamba nanangona azy ireo tamin' ny alalan' ny fanambadiana.

Tonga tamin' ny taonjato faha-8 ny mpivarotra sinoa. Ny fitomboan' ny fanjakana bodista dia nahavita nivarotra tany amin' ny Vondro-nosy Indôneziana, amin' i India, amin' i Japana ary amin' i Azia Atsimo-Atsinanana. Nanamafy ny herin' izy ireo ny ady nifanaovan' ny fanjakana tany Azia Atsimo-Atsinanana. Mandritra izany fotoana izany ny fielezan' ny finoana silamo tamin' ny alalan' ny varotra sy ny fampielezam-pinoana, sahala amin' ny kristianisma izay nentin' ny mpivarotra sy misiônera tany amin' iny faritra iny. Tonga tao Mindanao tamin' ny taonjato faha-14 ny Arabo. Rehefa tonga ny Eorôpeana voalohany, izay notarihan' i Ferdinand Magellan tamin' ny taona 1521, dia nisy rajah tany avaratr' i Manila, izay niankina ara-pahefana tamin' ny fanjakana ao amin' ny Azia Atsinanana. Na izany aza dia nizaka tena ireo nosy ireo.

Nanomboka tamin' ny fahatongavan' ny olona tamin' ny alalan' ny tany ny tantaran' i Filipina. I Ferdinand de Magellan izay tonga tao amin' ny nosin' i Homonhon, any atsimo-andrefan’ i Samar, tamin' ny 16 Marsa 1521, no Eorôpeana voalohany indrindra tonga tany Filipina. Talohan' ny nahatongavan' i Magellan dia maro ny fanjakana nisy tao Filipina, ohatra amin' izany ilay fanjakana bodistan' i Butuan, ny fanjakan' i Tondo ary i Maysapan, fanjakana natanjaka sy nanan-karena nanomboka tamin' ny taonjato faha-10, na ny soltanata mozilmanan' i Sulu, i Mainila, i Magindanao ary i Lanao. Nifandray tamin' i Sina, tamin' i India, tamin' i Japana, tamin' i Tailandy, tamin' i Vietnamy ary tamin' i Java ireo fanjakana ireo, fa tsy misy fanjakana tena nanam-pianjadiana manerana an' i Filipina.

Faha fanjanahan-tany

Nanomboka tamin' ny taona 1565 ny vondro-nosin' i Filipina no zanatany espaniôla, tamin' ny nahatongavan' i Miguel Lopez de Legazpi, nanorina ny tanànan' i San Miguel izy teo amin' ny nosin' i Cebu. Tamin' io fotoana io no nanorenana ny tanànan' i Manila eo amin' ny nosin' i Luzon. Haharitra telonjato taona ny fanjanahantanin' ny Espaniôla tao Filipina. Nandritra izay fe-potoana nanjanahany an' i Filipina izay dia nitondra zava-maro avy any Andrefana ny Espaniôla miaraka amin' ny haifomba tandrefana (kristianisma, fanontana printy, taratasy, kalandrie...). Tsy zanatany mitokana i Filipina tamin' izany fotoana izany fa faritra iray ao amin' ny zanatanin' i Espaina Vaovao (Nueva España) manana ny tanànan' i Mexico ho renivohitra. Nafindra tany Madrid ny renivohitra taorian' ny fahaleovantenan' i Meksika nanomboka tamin' ny taona 1821.

Nanjanaka an' i Filipina koa ny Britanika tamin' ny taona 1762 hatramin' ny taona 1764. Nandritra ny fanjanahantany espaniôla dia maro ny tanàna voaorina, ary naorina miaraka amin’ izany koa ny fotodrafitrasa. Nampiova finoana ny teratany ho kristianina ny misiônera espaniôla ary nanorina trano fianarana sy oniversite ary hôpitaly manerana ny vondro-nosy Filipina.

Ny fahaleovan-tena

Nanomboka tamin' ny Avrily 1896 ny tolom-piavotana filipina hialana amin' i Espaina, ary nifarana roa taona tety aoriana tamin' ny fanambaràna ny fahaleovantena sy ny Repoblikan' i Filipina voalohany. Ny fifanekena tao Paris nosoniavina tamin' ny taona 1898 namarana ny ady filipina-espaniôla anefa dia nanome an' i Etazonia ny fahefan' i Filipina. Tsy neken' i Filipina izany fifanekena izany ary nanambara ny hiady amin' i Etazonia i Filipina tamin' ny 2 Jona 1899. Ny filoham-pirenena tamin' izany fotoana izany, Emilio Aguinaldo, dia voasambotry ny Amerikana tamin' ny taona 1901 ary nifarana herintaona taorian' izay ny ady. Niaiky ny fandresen' ny Amerikana ny manam-pahefana filipina nefa nitohy hatramin' ny taona 1935 ny ady. Tamin' ny taona 1905 no tena nanomboka ny fitondran' i Amerikana an' i Filipina. Nanomboka naitatra ny fizakan-tenan' i Filipina tamin' ny taona 1935 mba hitondra any amin' ny fahaleovantena izay natao ho amin' ny 1946. Voatery najanona ilay fizakan-tenan' i Filipina noho ny Ady Lehibe Faharoa. Rehefa tapitra ny Ady Lehibe Faharoa dia nahaleotena i Filipina.

Pôlitika

Pôlitika anatiny

Mitovy amin' ny governemantan' i Etazonia ny governemanta filipina. Miasa amin' ny maha filoham-panjakana, lehiben' ny governemanta ary komandin' ny miaramila ao Filipina sy ny tafika ny filoham-pirenen' i Filipina. Voafidy amin' ny alalan' ny fifidianana toy ny any Amerika ihany filoha. Mijanona ho filoha mandritra ny 6 taona izy. Izy no mpitarika ny kabinetra.

Ny sampana mpanao lalàna filipina dia roa efitra, ny Kôngresin' i Filipina, izay misy ny Antenimieran-doholon' i Filipina sy ny Antenimieram-pirenen' i Filipiana; ny mpikambana ao aminy dia voafidim-bahoaka. Misy loholona 24 miasa mandritra ny 6 taona ao amin' ny Antenimieran-doholona fa ny Antenimieram-pirenena dia tsy mihoatra ny 250 ny kôngresista izay samy manana fe-potoana 3 taona.

Tarihin' ny Fitsarana Tampony any Filipina, izay manana ny Lehiben' ny mpitsara ho lohany sy mpitsara mpiara-miasa 14, izay voatendrin' ny filoham-pirenena avokoa, ny sampana mpitsarana ao amin' ny governemanta.

Pôlitika ivelany

Mpikambana mpanorina ao amin' ny Fikambanan' ny Firenena ao Azia Atsimo-Andrefana (ASEAN, Association of the Nations South Asian Nations) sady mpandray anjara mavitrika amin' ny fiaraha-miasa ara-toekarena any Azia-Pasifika (APEC) ihany koa i Filipina, sady mpikambana ao amin' ny Vondron' ny 24 ary iray amin' ny firenena 51 nanorina ny Firenena Mikambana tamin' ny 24 Ôktôbra 1945.

Jeôgrafia

Toerana misy azy sy habeny

I Filipina dia firenena any Azia Atsimo-Atsinanana, forinina tangoro-nosy ahitana nosy miisa 7 641 ary manana velarana mirefy 300 000 km², any amin' ny faritra andrefana amin' ny Ranomasimbe Pasifika. Nosy maherin' ny roa arivo no misy mponina mipetraka ary ny 2 400 kosa no tsy manana anarana.

800 km miala ny Kôntinenta Aziatika no misy azy, eo anelanelan' ny nosy Bôrneô sy i Taiwan. Ny firenena manodidina azy dia i Taiwan any avaratra, ny faritany atsinanana amin' i Malezia (Bôrneô), i Broney, ary i Indônezia (faritany indônezianin' i Bôrneô na Kalimantan). Mitana ny 90 % amin' ny velaran' i Filipina ny nosy roa ambin' ny folo lehibe indrindra.*

Faritra ara-jepôgrafia

Mizara ho faritra ara-jepôgrafia telo i Filipina, dia i Luzón sy i Bisayas ary i Mindanao.

Ny nosin' i Luzon no lehibe indrindra ary avaratra indrindra amin' ilay firenena, ary ao no misy an' i Manila renivohitra sy i Quezon City izay ny tanàna lehibe indrindra, misy mponina miisa 15 tapitrisa.

Ao amin' ny faritra afovoan' i Filipina no misy an' i Visaya, ahitana ny nosy Negros, Cebu, Bohol, Panay, Masbate, Samar ary Leyte.

Any atsimo no ahitana an' i Mindanao, nosy faharoa amin' ny velarany. I Davao, i Marawi, i Zamboanga ary i Cagayan no tanàna lehibe ao amin' ny nosin' i Mindanao. Any atsimo-andrefan' i Mindanao no misy ny Tangoro-nosy Sulu ahitana koa an' i Basila, i Jolo ary i Tawi Tawi; akaikin' i Bôrneô no misy azy ireo ary ireo nosy ireo dia itoeran' ny vondrona isilamista mpampihorohoro Abu Sayyaf. Any andrefan' i Visaya no misy ny Tangoro-nosin' i Palawan, misy nosy miisa 1 700.

Maro dia maro ny afotroa mbola velona ao Filipina ary matetiteti-pitranga ny horohorontany noho ny fisian' i Filipina eo amin' ny Fehin' Afon' i Pasifika.

Toekarena

Firenena an-dalam-pandrosoana i Filipina. Ny toekaren' i Filipina dia mifototra amin' ny fambolena: ny vary dia nambolena efa 3 000 taona lasa tamin' ny tanimbary farafaratany. Tamin' ny taona 1998, ny toekarena Filipina -- izay mampifanampy ny fambolena sy ny indostria maivana ary ny tolotra fanohanana -- dia niharatsy vokatry ny krizy ara-bola aziatika sy ny fiovan' ny toetany. 0,6 % ny fitomboan' ny toekarena tamin' ny taona 1998 avy amin' ny 5 % tamin' ny taona 1997, saingy tafaverina hatramin' ny 3 % tamin' ny taona 1999 ary 4 % tamin' ny taona 2000. Tamin' ny taona 2012, dia 6,6 % izany^[1].

Nampanantena ny governemanta fa hanohy ny fanavaozana ara-toekarena hanampiana an' i Filipina hanaraka ny dingana fampandrosoana any amin' ny firenena vao misondrotra maro any Azia Atsimo-Atsinanana. Ny fanatsarana ny fotodrafitrasa, ny fanamboarana ny rafity ny hetra ho fanampiana ny fidiram-bolan' ny governemanta, ny fanohanana ny orinasa tsy miankina amin' ny governemanta sy ny fampindramam-bola ho an' ny toekarena ary ny fitomboan' ny varotra ao amin' ny faritra no paikady amin' izany. Miankina amin' ireto firenen-dehibe telo ireto ny hoavy ara-toekareny: Sina sy Etazonia ary Japana.

Vahoaka sy kolontsaina

Iray amin' ny firenena roa be Katôlika any Azia (miaraka amin' i Timôro Atsinanana) i Filipina ary iray amin' ny firenena nanandray ny kolontsaina tandrefana indrindra.

Vahoaka ao Filipina

Atao hoe Filipina na Filipinô ny mponina ao Filipina. Tamin' ny taona 2023 dia tombanana ho 116 434 200 eo ho eo ny mponina tao Filipina.

Ahitana foko maro samihafa ilay firenena, noho ny fiantraikan' ny singa avy any ivelany sy ny fizarazaran' ny rano ny vondronosy sy ny endriky ny vohon' ny tany. Araka ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2020, ny foko lehibe indrindra ao Filipina dia Tagaloga (26,0 %), ny Visaiana [tsy anisan' izany ny Seboanô, ny Hiligainôna ary ny Oaray] (14,3 %), ny Ilôkanô ary ny Seboanô (samy 8 %), ny Hiligainôna (7,9 %), ny Bikôly (6,5 %), ary ny Oaray (3,8 %). Ny vazimba teratany ao amin' ilay firenena dia nahitana vondrom-poko ara-piteny 110, ka ny fitambaran' ny mponina dia 15,56 tapitrisa tamin' ny taona 2020; anisan' izany ny Igôrôta, ny Lomada, ny Mangiana, ary ny vazimba teratany ao Palawan.

Ny Negritô dia heverina ho anisan' ny mponina voalohany indrindra tao amin' ny nosy maron' ny Filipina. Ireo teratany voalohany vitsy anisa ireo dia vondrona Aostralôida, izay sisa tamin' ny fifindra-monina voalohany avy aty Afrika nankany Aostralia izay mety nentin' ny onjam-pifindra-monina taty aoriana. Ny Negritô sasany ao Filipina dia manana fangaro Denisôvana ao amin' ny fototarazony. Ny Filipinô ara-poko amin' ny ankapobeny dia anisan' ny vondrom-poko avy any Azia Atsimo-Atsinanana, voasokajy ara-piteny ho Aostrôneziana miteny malaiô-pôlineziana. Tsy fantatra mazava ny niandohan' ny Aostrôneziana, fa ny havan' ny teratany Taioaney angamba no nitondra ny fiteniny ary nifangaro tamin' ny mponina efa nisy tao amin' ilay faritra. Ny foko Lomada sy Sama-Bajao dia misy ifandraisany ara-drazambe amin' ny foko Htina miteny aostrôaziatika sy miteny mlabry ao amin' ny tanibe Azia Atsimo-Aatsinanana. Hita tamin' ny vahoaka Blaana sy ny fiteny sangira ny fielezana miankandrefana avy any Papoazie-Ginea-Vaovao mankany Indônezia atsinanana sy Mindanao.

Tonga tany Filipina ny mpifindra monina avy any amin' ny faritra hafa ao amin' ny Empira Espaniôla, indrindra fa avy any Amerika Espaniôla. Ny tetikasan' ny National Geographic tamin' ny taona 2016 dia nanatsoaka hevitra fa ny olona monina ao amin' ny vondronosin' i Filipina dia mitondra marika fototarazo amin' ireto isan-jato manaraka ireto: 53 % Azia Atsimo-Atsinanana sy Ôseania, 36 % Azia Atsinanana, 5 % Eorôpa Atsimo, 3 % Azia Atsimo, ary 2 % teratany avy any Amerika (Amerika Latina).

Ny taranaky ny mpivady samy hafa firazanana dia fantatra amin' ny anarana hoe Mestizos na Tisoy, izay tamin' ny andron' ny fanjanahantany espaniôla, amin' ny ankamariany, dia nahitana Mestizos sinoa (Mestizos de Sangley), Mestizos espaniôla (Mestizos de Español) ary ny fifangaroan' izany (Tornatrás). Ny Filipianô Sinoa ankehitriny dia tafiditra tsara ao anatin' ny fiarahamonina filipina. Voalohany indrindra dia ny taranaky ny mpifindra monina avy any Fujian, ny Sinoa Filipinô madiodio nandritra ny vanim-potoanan' ny fanjanahantany amerikana (tamin' ny fiandohan' ny taompolo 1900) dia voalaza fa niisa 1,35 tapitrisa; raha toa ka 22,8 tapitrisa eo ho eo (manodidina ny 20 %) amin' ny Filipinô no manana razambe sinoa antsasany na ampahany avy amin' ny Sinoa mpifindra monina talohan' ny fanjanahantany sy nandritra ny fanjanahantany ary tamin' ny taonjato faha-20. Nandritra ny Vanim-potoana Hispanika (faramparan' ny taompolo 1700), ny Filipinô espaniôla mifangaro dia nahaforona ampahany antonony (manodidina ny 5 %) amin' ny mponina nandoa hetra. TAamin' izany fotoana izany, ny ampahany kely kokoa (2,33 % amin' ny mponina) dia Filipianô meksikana. Efa ho 300 000 ny olom-pirenena amerikana mipetraka ao amin' ilay firenena hatramin' ny taona 2023, ary hatramin' ny 250 000 ny Ameriaziana monina manerana an' i Angeles sy i Manila ary i Olongapo. Ny vitsy anisa tsy teratany manan-danja hafa dia ny Indiana sy Arabo. Ny Filipinô japôney dia ahitana ny Kristiana nandositra (Kirishitan) izay nandositra ny fanenjehana nataon' ny shogun Tokugawa Ieyasu.

Fiteny ao Filipina

Manana fiteny ôfisialy roa i Filipina: ny fiteny filipinô sy ny fiteny anglisy. Manodidina ny 150 eo ny fiteny sy fitenim-paritra mbola ampiasaina manerana ilay firenena, ny ankamaroany dia ao amin' ny fianakaviam-piteny aostrôneziana. Miisa 12 ny fiteny manana mpiteny maherin' ny iray tapitrisa izay 94 % amin' ny mponina. Samy manana ny faritra ara-jeôgrafiany ny tsirairay amin' ireo fiteny ireo, saingy, nandritra ny taonjato faha-19, ny fampiroboroboana ny fiteny tagalôga (izay lasa fiteny filipinô taty aoriana) sy ny fifindra-monina mahery vaika mankany amin' ny nosy lehibe Luzon avy amin' ny nosy hafa dia somary nanova ity fizaràna ity.

Anisan' ireo teny ireo ireto:

ny fiteny seboanô, ataon' ny teratany hoe binisaya., izay fiteny ao amin' ny nosy Cebu, 29 %-n' ny mponina no manao azy ho fitenin-dreny. Any amin' ny nosy mifanolo-bodirindrina aminy sasany toa an' i Bohol, i Negros Oriental, ny ampahany amin' ny nosy Leyte sy amin' i Samar ary any Mindanao vao tsy ela akory, no itenenana azy io;
ny fiteny tagalôga (izay niavian' ny fiteny filipinô, fitenim-pirenena) dia ampiasain' ny 26 %-n' ny mponina, indrindra any atsimon' i Luzon, anisan' izany i Manila. Misy koa ny mpiteny tagalôga any Central Luzon (ao amin' ny faritanin' i Bulacain sy ny faritanin' i Aurora), ary any amin' ny faritr' i Mimaropa (Mindoro Occidental sy Oriental, Marinduque, Romblon ary Palawan);
ny fiteny ilôkanô, fiteny any avaratr' i Luzon, no ampiasain' ny 10 %-n' ny mponina. Miteny izany koa ny vavoaka sasany ao Palawan sy ao Mindanao (indrindra ao amin' ny tanànan' i General Santos). Ny ankamaroan' ireo mponina ireo dia mpifindra monina na taranaka mpifindra monina avy amin' ny faritra miteny ilôkanô;
ny fiteny hiligainôna na fiteny ilôngô, fiteny ao amin' ny nosy Panay sy Negros, dia ampiasain' ny 9%-n' ny mponina;
ny fiteny bikôlanô, fiteny ao amin' ny saikinosy Bicol, atsimo-atsinanan' i Luzon, dia ampiasain' ny 5%-n' ny mponina. Ny fiteny filipinô no manana fitenim-paritra betsaka indrindra;
ny fiteny oaray-oaray (na varay-varay), fitenin' i Samar sy ny ao amin' ny tapany atsinanan' i Leyte, dia ampiasain' ny 4%-n' ny mponina;
ny fiteny pampangana sy ny fiteny pangasinana, fiteny any avaratra-andrefan' i Manila, dia ammsamy miteny amin'ny 3% sy 2% amin'ny mponina;
le maranao et le maguindanao, langues de Mindanao, et le tausug, langue de l'île de Jolo, sont parlés chacune par environ 1,5 % de la population, populations exclusivement musulmanes.
ny fiteny maranaô sy ny fiteny magindanaô, fiteny ao Mindanao, ary ny fitteny taosoga, fiteny ao amin' ny nosy Jolo, dia samy tenenin' ny 1,5% eo ho eo amin' ny mponina, mozilmana irery ihany.

Na dia teo aza ny fanjanahantany espaniôla naharittra ela, ny fampiasana ny fiteny kastiliana dia nijanona ho an' ny mpanjanaka sy ny ilustrados, izany hoe ny sangany filipiana vitsy izay nahafahan' ny literatiora filipina hisandratra amin' ny fiteny espaniôla tamin' ny faran' ny taonjato faha-19. Na dia iray amin' ny fiteny ôfisialy roa araka ny lalàmpanorenana tamin' ny taona 1935 aza izy, dia nosoloina ny fiteny anglisy ny fiteny kastiliana. Ny fiteny tsabakanô, fiteny kreôla voaloko mafy amin' ny fiteny kastiliana, dia mijanona ho fiteny fanampiny.

Ny fiteny anglisy, miaraka amin' ny fiteny filipinô, dia ampiasaina eo amin' ny fampianarana, eo amin' ny fitantanana foibe, eo amin' ny tontolon' ny fandraharahana ary eo amin' ny haino aman-jery maro.

Ny fiteny filipinô kosa dia mandroso, saingy tombanana fa farafahakeliny 20 %-n’ ny mponina no tsy mahafehy azy araka ny tokony ho izy, ka manery ny firenena, arakaraka ny faritra, hampihatra ny fampiasana fiteny roa na telo.

Fivavahana ao Filipina

Katôlika ny ankamaroan' ny mponina ao Filipina. Tena mpivavaka be ny Filipina ary ny fotoam-pivavahana alahady sy zoma dia tena be mpanatrika. Ny Herinandro Masina dia anaovana matso fampisehoana lehibe sady ahitana tena fanomboana, na dia melohin' ny Eglizy aza. Misy tokoa ny olona ahantona amin’ ny lakroa amin’ ny Zoma Masina mba hahatsiarovana ny nanomboana an' i Kristy, ary mitoetra toy izany mandritra ny andro. An-tsitrapo izany, izay matetika ataon' ny olona izay lihevitra izany ho endriky ny fivalozana.

Araka ny voalazan' ny Pew Research Center, tamin' ny taona 2010 dia 92,6 % n' ny mponin' i Filipina no Kristiana, indrindra Katôlika (81 %) ary ny Prôtestanta dia vitsy kokoa (10,7 %), ary ny 5,5 % n' ny mponina dia Mozilmana, ny 1,5 % manaraka fivavaham-bahoaka ary ny 0,4 % dia manaraka fivavahana hafa, ka ny 0,2% amin' ireo dia manohy ny finoana teratany animista/samanista.

I Filipina no firenena faha-3 ahitana Katôlika betsaka indrindra eran-tany aorian' i Brezila sy i Meksika, ary firenena faha-6 misy Kristianina betsaka indrindra eran-tany.