Silamo

Mpino silamo mivavaka ao amin'ny môskea

Ny silamo na finoana silamo na fivavahana silamo (amin' ny teny arabo: الإسلام / AlʾIslām) dia fivavahana abrahamika mifototra amin' ny finoana an' Andriamanitra tokana (Allah) ary amin' ny Kor'any izay heverin' ny mpino silamo fa boky nandraiketana ny tenin' Andriamanitra ara-bakiteny natao sora-tononina. Ny Kor'any dia nambara tamin' i Mohamady izay ataon' ny Mozilmana ho mpaminanin' Andriamanitra, tany Arabia tamin' ny taonjato fahafito. Ny fampianarana fototry ny finoana silamo dia ny tawhid, izany hoe ny finoana an' Andriamanitra tokana izay tsy ahitana fanompoana hafa afa-tsy ny fanompoana an' Andriamanitra.

Ireo zava-dehibe indrindra ao amin' ny finoana silamo

Ny finoana an' Andriamanitra tokana

Mônôteista ny fivavahana silamo. Ny anaran' Andriamanitra dia Allah. Izany mahatokana an' Andriamanitra izany no atao amin' ny teny arabo hoe Tawhîd izay hamafisina amin' ny fiekem-pinoana (arabo: Shahâda) hoe: "Manambara aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary i Mohamady no irak' Andriamanitra" (arabo: "اشهد ان لآ اِلَـهَ اِلا الله و أشهد ان محمدا رسول الله ").

Amin' ny Mozilmana dia i Allah no mpahary izao rehetra izao (na ‘âlam), ka maro ny teny amaritan' ny boky Kor'any ny toetrany, toy ny hoe "mahery", "mahay", "be indra fo", sns. Anarana miisa 99 no omen' ny fivavahana silamo an' ity Andriamanitra tokana ity, izay atao hoe "anaran' Andriamanitra tsara indrindra".

Amin'ny silamo dia tsy azo aseho an-tsary Andriamanitra satria tsy mifangaro fa ivelan' ny zavatra noforoniny sady avo indrindra.

Sady lavitra no akaiky, sady araka ny fomban' olombelona no tsy takatry ny sain' olombelona Andriamanitra, araka ny soratra ao amin' ny Kor'any, ka zava-miafina tanteraka izy, na "ghayb", ka tsy hay ampitahaina na amin' inona na amin' inona. Manana toetra fito fototra i Allah, dia ny fiainana, ny fahalalana, ny hery, ny sitrapo, ny fandrenesana, ny fahitana ary ny fitenenana.

Tsy lahy tsy vavy Andriamanitra. Mpahary sy mahefa ny zava-drehetra sy mahalala ny zava-drehetra ary mihoatra ny zavaboary noforoniny izy. Izy no tompon' izao rehetra izao sy ny hoavy, mpitsara amin' ny fitsarana farany, niseho tamin' ny mpaminany nifandimby hatramin' i Adama ka hatramin' i Mohamady. Ny soràta 112 (Al-Ikhlas) dia mamondrona ny fotopotony amin' ny fiheveran' ny silamo an' Andriamanitra: "Izy no Allah tokana, Allah tsy takatry ny eritreritra, tsy miteraka Izy, tsy nateraka Izy, ary tsy mitovy na amin' inona na amin' inona Izy". Ny Kor'any dia manambara koa ny toetr' Andriamanitra izay mihoa-draha tanteraka nefa milaza koa io boky io fa akaikin' ny olombelona (Kor'any, soràta 50.16) sy ny zavaboary noforoniny izay isehoan' ny asany sy anehoany izany asany izany Andriamanitra.

Ny boky masina Kor'any

Ny Kor'any

Ny Kor'any no boky masin' ny silamo. Ho an’ ny mpino mozilmana dia teny ara-bakitenin’ ilay Andriamanitra tokana (Allah) ny Kor'any. Amin' ny teny arabo dia القُرْآن / al-Qur’ân no anaran' ilay boky. Fanangonana ny tenin’ Andriamanitra izay fanambaràna (āyāt) nomeny ny mpaminany farany sady irak’ Andriamanitra, dia i Mohamady nanomboka tamin’ ny taona 610-612 hatramin’ ny fotoana nahafatesany tamin’ ny taona 632, tamin’ ny alalan’ ny anjely Gabriela (جبريل / Jibrîl). Tamin' ny nanambaràna ny Soratra Masina, Andriamanitra dia niteny tamin' ny alalan' ny anjely Jibrily (Gabriela) sy ny mpaminany Mohamady izay nandre ny tenin' Andriamanitra fa tsy ny feony.

Ny mpaminany Mohamady

Ny mpaminany Mohamady, araka ny sary tao amin' ny sora-tanana ôtômàna tamin' ny taonjato faha-17.

I Mohamady (amin' ny teny arabo محمّد / Muḥammad) no mpaminanin' Andriamanitra. Teraka tao Maka izy. Nanomboka ny asa faminaniany i Mohamady tamin’ ny faha-40 taonany rehefa niseho taminy ny anjely Gabriela (Jibril) nandritra ny fahitana, araka ny lovantsofina. Nambaran’ i Mohamady tamin’ ny fianakaviany sy tamin’ ny namany akaiky ny antsipirian’ izany fanambaràna izany. Efapolo taona taorian’ izay dia olona efapolo no voataonany hanaraka ny fivavahany. Tamin’ izany no nanombohany nitoriteny imasom-bahoaka tao amin’ ny tanànan’ i Maka (na Meka) nahaterahany. Noho ny tsy fankasitrahan’ ny mponin’ i Maka azy dia niala tao izy tamin’ ny taona 622 ka nankany Iatriba (Yathrib), dia ilay tanàna atao hoe Madina ankehitriny. Izany fifindrà-monina izany no atao hoe Hijra, sady fiandohan’ ny fanisan-taona miozolmàna. Tao Iatriba (na Madina) i Mohamady dia tonga nanam-pahefana ara-pôlitika sy ara-pivavahana. Resiny ny Arabo sy ny Jiosy mpanohitra azy tao Madina, avy eo dia niady tamin’ ny mponina tao Maka izy. Nitombo isa ny foko arabo nanaiky hofehezin' i Mohamady ary nilavo lefona ny tanànan' i Maka tamin’ ny taona 630.

Ny hatsaram-panahin' Andriamanitra sy ny fahefany ny zava-drehetra ary ny maha tokana azy, ary koa ny tokony hananan’ ny olona toetra malala-tanana sy marina amin’ ny fifandraisana amin’ ny samy olona, no fampianarana lehibe nataon’ i Mohamady. Maro ny lohahevitra avy amin’ ny jodaisma sy ny kristianisma tafiditra tao amin’ ny fivavahana naorin’ i Mohamady, na dia niorim-paka lalina tao amin’ ny kolontsaina arabo taloha aza izany fivavahana izany. Maro ny fanao nalain’ ny mpaminany tamin’ ny mpanompo sampy izay noraisina amin’ ny endriny sy ny heviny hafa, ka isan’ izany ny fivahiniana masina, ny fankamasinana ny toerana misy ny Kaaba. Maty tamin’ ny taona 632 i Mohamady. Nahatsangana fanjakana arabo izay nitombo hery sy velarana haingana izy.

Ny tanàna masin' i Maka

Ny Kaaba ao Maka

I Maka na Meka dia tanàna any amin' ny tapany andrefanana amin' i Arabia Saodita, miorina 80 km miala ny Ranomasina Mena. Amin' ny teny arabo izy dia atao hoe مكة / Makka. Araka ny lovantsofina silamo dia tao no nahaterahan' ny mpaminany Mohamady tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-6. Ao no misy ny môskea Masjid al-Haram ("Môskea Masina") izay misy ny Kaaba (arabo: الكعبة / al-Ka'ba).

Toeram-panaovana fivahiniana masina (arabo: حَجّ / hajj) ny ao Maka, ka indraimandeha isan-taona no fanaovana izany nanomboka tamin' ny taonjato faha-7. Mitodika manandrify an' i Maka koa ny mpino silamo rehefa manatanteraka ny vavaka atao isan' andro.

Ny litorjia ao amin' ny finoana silamo

Miozolmana mivavaka amin' ny maraina ao amin' ny Môskea Lehibe ao Nishapur any amin' ny tapany avaratra-atsinanana amin' i Iràna.

Ao amin' ny finoana silamo, ny teny hoe salāt (izay midika hoe "vavaka", avy amin' ny teny arabo hoe صلاة‎ / ṣalāh na صلوات / ṣalawāt raha milaza maro) dia fomba fivavahana arahim-pihetsika ara-batana tsy maintsy atao, ka tsy mitovy amin' ny atao hoe dua (arabo: دُعَاء / duʿāʾ) izay midika hoe "fitalahoana". Ny maha zava-dehibe azy eo amin' ny Miozolmana dia ambaran' ny maha isan' ny Andry dimin' ny finoana silamo azy.

Ialohavan' ny fidiovana (arabo: الوضوء / 'al-wuḍū) sady tanterahina indimy isan' andro izany. Averimberina ny andian-teny atao rakʿah (arabo: ركعة) na rakaʿāt (arabo:ركعات, raha milaza maro) raha anaovana asa (fihetsika) sy lahateny tsy maintsy tanterahina. Ny isan' ny rakaʿāt tsy maintsy atao dia mety ho roa hatramin 'ny efatra arakaraka ny fotoana ao amin' ny andro na ny toe-javatra hafa (toy ny fivavahana amin' ny andro Zoma izay anaovana rakaʿāt roa).

Tsy maintsy ataon' ny Mozilmana rehetra ny vavaka, afa-tsy ireo izay mbola tsy niala sakana sy ny vehivavy tonga fotoana na tera-bao.

Tetiandro mozilmana

Tetiandro miozolmana

Ao amin' ny tetiandro mozilmana, ny iray volana, izay mitovy amin' ny fitsingerenan' ny Volana amin' ny Tany, dia misy 29 na 30 andro ary ny iray taona misy 354 na 355 andro. Ny fanombohan' ny volana tsirairay dia mifanandrify amin' ny fotoan' ny tsinam-bolana hitan' ny maso. Ny taona 1 amin' ny tetiandro mozilmana dia mifanandrify amin' ny taona 622 taor. J.K. amin' ny tetiandro gregôriana ary ny andro voalohany dia mifanandrify amin' ny 15 na 16 Jolay tamin' io taona 622 io. Atao hoe التقويم الهجري‎ / at-taqwīm al-hijrī io tetiandro io amin' ny teny arabo. Andro voalohany amin' ny volana Muharram izany. Io no andro voalohany tamin' ny fifindrà-monin' ny mpaminany Mohamady sy ny mpanaraka azy avy ao Maka hankany Iatriba (tanàna fantatra amin' ny anarana hoe Madîna amin' izao fotoana izao). Izany fifindrà-monina izany no atao hoe Hijrah (هجرة) amin' ny teny arabo.

Ireto avy ny anaram-bolana ao amin' ny tetiandro miozolmana:

• Muḥarram (مُحَرَّم)
• Safar (صفر)
• Rabi' al Awal (ربيع الأوّل)
• Rabi' ath-Thani (ربيع الثاني)
• Jumada al Awwal (جُمَادَىٰ الْأَوَّل) na Jumadaal‘Ula (جُمَادَىٰ الْأُولَىٰ)
• Jumada ath-Thania (جمادى الثاني) na Jumaada al-Akhir na Jumada al-Akhira (جمادى الآخر)
• Rajab (رجب‎)
• Sha'bane (شعبان)
• Ramadan (رمضان)
• Shawwal (شوّال)
• Dhu al Qidah na Dhu'l-Qa'dah (ذو القعدة)
• Dhu al-Hijja (ذو الحجة).

Ny Ramadany (Ramadan) dia volana fahasivy ao amin' ny tetiandro mozilmana. Io ihany ny anaram-bolana hita ao amin' ny boky Kor'any. Ho an' ny mpino silamo dia io no volana tsara indrindra. Volan' ny falala-tanana ny Ramadany, satria rehefa mifarana izy dia mizara zavatra ho an' ny mahantra ny mpino, izany no atao hoe zakât al-fitr. Volana ahatsiarovana zava-niseho maro teo amin' ny tantaran' ny finoana silamo koa ny Ramadany.

Ny sampana lehiben' ny fivavahana silamo

Mizara sampana telo lehibe ny fivavahana silamo, dia ny sonisma sy ny siisma ary ny karijisma.

Ny siisma

Ny siisma dia sampan' ny finoana silamo manaiky fa i Ali ibn Abi Talib sy ny taranany no mpandimby an' i Mohamady. Izao ny tantaran' ilay fisarahana:

I Ali, izay zanak' olo-mpiray tam-po amin’ i Mohamady sy vinantolahiny, no kalifa fahefatra (taorian’ i Abu Bakr sy Omar ary Othman). Nanomboka tamin' ny fahafatesan' ilay mpaminany (tamin’ ny taona 632) sy ny fanendrena an' i Abu Bakr handimby azy no niseho ny tsy fitovian-kevitra voalohany teo anivon' ny samy Mozilmana, satria nitaky maha mpandova ara-dalàna ny mpaminany i Ali. Nihamafy ny fifandirana tamin' ny taona 644, tamin' ny fahafatesan' ny kalifa faharoa Omar, satria i Othman no voafidy ho kalifa fa tsy i Ali. Nisy namono i Othman ka tamin' ny andro namonoana azy mihitsy, tamin' ny Jona 656, dia nambara ho kalifa fahefatra tao Medina i Ali. Ny nahatonga ny mpanohana an' i Ali hiray saina dia ny tsy fitovian-kevitra amin' ny foto-kevitra ara-pôlitikan' ny fivavahana silamo, ary indrindra momba ny fomba fifandimbiasan' ny kalifa. Izy ireo dia nampiraisin’ ny fanohanany an' i Ali ho mpitarika ny fianakaviambe mozilmana, sy ny fanoherany ireo izay nikomy taminy - toa an' i Mu'awiyah (mpanorina ny dinastian’ ny Omeiada na Omaiada) sy ny Karijita. Taorian' ny famonoana an' i Ali tamin' ny Janoary 661 dia nihevitra ireo zanany lahy ho mpandimby azy ara-dalàna ho kalifa ny mpomba azy.

Ny Siita dia eo anelanelan'ny 10 % sy 15 %n' ny vahoaka mozilmana maneran-tany, ka ny ankamaroany dia monina ao Iràna sy Iràka ary Bareina. Ny Siita dia manana mpitondra fivavahana ahitana ambaratongam-pitondrana.

Ny karijisma

Ny karijisma dia sampan' ny finoana silamo izay teraka tamin' ny fanelanelanana natao tamin' i Ali sy i Mu'awiyah raha avy niady tao Siffin izy ireo tamin' ny taona 657. Atao hoe Karijita ny mpino silamo ao aminy. Toy izao ny tantaran' ny fisarahany:

I Mu'awiyah, izay governora omeiada tao Siria, dia nanohitra ny maha-ara-dalàna ny kaifatan' i Ali. Tamin' ny taona 657 dia nifanandrina tamin' ny tafik' i Ali tao Siffin izy ary, nandritra ny ady, dia nitady hevitra hampitsahatra ny ady tamin' ny alalan' ny fangatahana fanelanelanana. Rehefa nanaiky ny marimaritra iraisana i Ali mba hialana amin' ny fifandatsahan-dra, dia niala avy tao amin' ny toerana nisy ny ady ny sasany amin' ny mpanohana azy, izay tsy nankasitraka afa-tsy ny fitsaran’ Andriamanitra. Ireo mpisintaka ireo no lasa nantsoina hoe Karijita (avy amin' ny teny arabo hoe kharej, izay midika hoe "mivoaka"). Nanohitra an' i Mu'awiyah sy an' i Ali izy ireo, ka nifidy ny kalifany manokana. Avy eo izy ireo nikononkonona ny famonoana ireo mpandray anjara tamin' ny fanelanelanana, saingy tsy nahavita namono afa-tsy an' i Ali tamin' ny taona 661.

Amin’ ny Karijita dia tena zava-dehibe, mitovy amin' ny finoana, ny asa. Milaza koa izy ireo fa ny fanaovana fahotana lehibe dia antony ahafaha manongana ny mpino silamo iray na dia mbola manaiky ny fanekem-pinoana aza. Ny Karijita dia nanjary nihevitra ny manampahefana ara-pôlitika mozilmana ho tsy tena mpivavaka ary, taorian' ny fikomiana maro nataony dia resy ihany izy ireo tamin' ny farany. Misy anefa antokon' ny Karijita mandanjalanja, antsoina hoe Ibadita, ao Afrika Avaratra sy any Siria ary ao amin' ny Soltanatan' i Ômàna.

Ny sonisma

Ny sonisma no sampana lehibe indrindra ao amin' ny finoana silamo izay ahitana ny 80 %n' ny mpino silamo maneran-tany. Iray amin' ny sampana telo lehiben' ny finoana silamo ny sonisma. Miavaka amin' ireo sampana hafa ireo ny sonisma noho ny fomba fiheverany ny fivavahana. Matetika dia lazaina ho "Miozolmana ôrtôdôksa" ny Sonita.

Ho setrin' ny fisaraham-bazana nataon' ny Siita sy ny Karijita no niforonan' ny sonisma, izay milaza tena ho mpanohy ny "lalan' ny mpaminany" (arabo: سنة / Sunna). Ny foto-pampianarana sonita dia niforona tsikelikely nandritra ny taonjato roa voalohany nisian' ny finoana silamo.

Ny andry dimin' ny finoana silamo

Ny andry dimin’ ny finoana silamo dia adidy miisa dimy izay tsy maintsy tanterahin’ ny mpino silamo. Atao hoe arkān izany amin’ ny teny arabo. Ireto avy izy ireo:

1. manonona ny fiekem-pinoana na (shahada);
2. manatanteraka ireo vavaka dimy fanao isan’ andro (salat) izay ialohavan’ ny fidiovana manaraka fombafomba;
3. mifady hanina amin’ ny volana Ramadany (sawm);
4. manefa ny asa fiantrana (zakat);
5. manatanteraka fivahiniana masina (hadj) any amin’ ny tanàna masin’ i Maka amin’ny fotoana maha afaka ara-batana sy ara-bola ny mpino.

Ny fiekem-pinoana na Shahâda

Ny andry voalohan’ ny finoana silamo dia ny fiekem-pinoana izay atao hoe Shahâda (teny arabo: ٱلشَّهَادَة / aš-šahāda).

Izao ny endriky ny Shahada ao amin'ny sonisma:

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ

“ʾašhadu ʾan lâ ʾillâha ʾillâ -llâh, wa-ʾašhadu ʾanna Muḥammadan rasûlu-llâh”

("Mijoro vavolombelona aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary mijoro vavolombelona aho fa i Mohamady no Irany".).

Izany fiekem-pinoana izany, izay ambara rehefa miova ho amin’ ny fioana silamo ny tena na tononina farany eo am-pialana aina, dia tokony ataon’ ny Miozolmàna rehetra ampahibemaso fara-fahavitsiny indray madeha ao amin’ ny androm-pianany. Tononina eo an-tsofin'ny zaza vao teraka koa ny Shahâda ary ny olona efa ho faty dia tokony hanonona azy alohan' ny hialany aina. Isan' ny atao hoe Adhân (arabo: أَذَان "antso") izay ataon' ny Mu'adhdhin (arabo: مؤذّن "mpiantso") izy, dia ilay fiantsoana ny mpino atao eny amin' ny mi'dhana ("tilikambo fiantsoana") mba ho tonga hivavaka.

Ny vavaka na Salat

Ny vavaka na Salat (teny arabo: صلاة / ṣalawāt) no andry faharoa ao amin’ ny finoana silamo. Isan’andro dia tokony manatanteraka ireo vavaka dimy tsy maintsy atao ny mpino. Tsy atao anefa izy ireo raha tsy efa vita ny fombafomba fidiovana. Ireto ny fotoana anatanterahana ireo vavaka ireo:

• alohan’ ny hiposahan’ ny masoandro (صلاة الفجر / ṣalāt al-faǧr "vavaka alina");
• amin’ ny mitataovovonana (صَلَاة ٱلظُّهْر / Ṣalāt aẓ-Ẓuhr; "vavaka antoandro");
• eo antenanten’ ny tolakandro (صلاة العصر / ṣalāt al-ʿaṣr, "vavaka tolakandro);
• vantany vao milentika ny masoandro (صلاة المغرب / ṣalāt al-maġrib "vavaka amin' ny filentehan' ny masoandro");
• alohan’ ny misasakalina (Aصلاة العشاء / ṣalāt al-ʿišāʾ"vavaka amin' ny alina").

Mitodina mankany amin’ ny Kaaba sy miondrika ary mandohalika araka ny fombafomba voafaritra mazava tsara rehefa manatanteraka ireo vavaka ireo.

Ny fiantrana ny tsy manana na Zakat

Andry fahatelo ny fiantrana ny tsy manana, izay atao hoe Zakat (arabo: زَكَاة / Zakāt, midika hoe “fanadiovana”) izay ahafahana manadio ny harena azon’ ny mpino. Izany fiantrana izany dia azo alaina amin’ ny vokatry ny fambolena na ny fiompiana na ny vato saro-bidy na ny vola, nefa ireo izay manana harena mihoatra ny ampy tokony hahafahany mivelona soa aman-tsara no manatanteraka izany.  

Ny fifadian-kanina na Sawm

Andry fahefatra ao amin’ ny finoana silamo dia ny fifadian-kanina, izay atao amin' ny teny arabo hoe صَوم / ṣawm. Mandritra ny volana Ramadany no tsy maintsy anaovana izany ka ireo Miozolmana olon-dehibe sy salama tsara no didiana hanao azy. Manomboka amin’ ny mangiran-dratsy ka hatramin’ ny filentehan’ ny masoandro dia tsy azon’ ny mpifady hanina atao ny manendry zavapisotro sy ny mihinana sakafo ary ny manao firaisana amin' ny vady. Ny marary sy ny vehivavy mampinono dia tsy terena hifady hanina.

Ny fivahiniana masina mankany Maka na Hadj

Mpivahiny madeha manodidina ny Kaaba

Andry fahadimy ao amin’ ny finoana silamo ny fivahiniana masina, izay atao amin' ny teny arabo hoe حَجّ / Hadj. Ny Hadj no manan-danja indrindra amin’ ireo fivahiniana masina roa mankany Maka. Ny Miozolmana salama tsara rehetra dia tokony hanao fivahiniana masina indray mandeha amin’ ny fotoana ahavelomany raha ampy ny hoenti-manana ara-bola hiatrehana izany. Amin’ ny volana fahafolo no manomboka ireo lanonana izay andehanana impito manodidina ny Kaaba sy impito eo anelanelan’ ny tendrombohitra Safa sy ny tendrombohitra Marwa. Eo anelanelan’ ny andro faha-9 sy faha-12 amin’ ny volana faha-12 (volana dhul al-Hijja), ny lanonana ivorian’ ny mpanao fivahinina masina rehetra, ao amin’ ny lohasaha manatrika ny tendrombohitra Mina, tsy lavitra an’ i Maka, izay anaovana sorona.

Tenim-pinoana

Ny finoana miozolmana na tenim-pinoana (dôgma) silamo dia tsy inona fa ireo petra-kevitra tsy azo ovana momba ny finoana. Misy enina izy ireo, dia ireto avyː

1. Mino ny fisiana sy ny maha tokana an' Andriamanitra (Allah);
2. Mino ny fisian' ny anjely (ملاًئِكة / malā'ikah);
3. Mino ny fisian' ny mpaminanyː i Mohamady no farany amin' izy ireo, i Jesoa no alohan' ny farany.
4. Mino ny fisian' ny boky nalefan' Andriamanitra ety an-tany, izay nataon' Andramanitra, ka ny Kor'any no farany, no talohan' ny farany, ary ny Torah no voalohany.
5. Mino ny fisian' ny Andron' ny fitsarana faranyː amin' izany andro izany dia hizara vondrona roa ny olombelonaː ny an' ny Paradisa sy ny an' ny Afobe. Ireo vondrona roa ireo dia hisy zana-bondrona.
6. Mino ny fisian' ny lahatra izay mety ho ny tsara na ny ratsy.

Andriamanitra tokana

Mônôteista ny fivavahana silamo. Allah no anaran' Andriamanitra. Izany mahatokana an' Andriamanitra izany no atao amin' ny teny arabo hoe Tawhîd, izay hamafisina amin' ny fiekem-pinoana (arabo: Shahâda) hoe: "Manambara aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary i Mohamady no irak' Andriamanitra" (arabo: "اشهد ان لآ اِلَـهَ اِلا الله و أشهد ان محمدا رسول الله ").

Ny soràta 112 (Al-Ikhlas) dia mamondrona ny fotopotony amin' ny fiheveran' ny silamo an' Andriamanitra: "Izy no Allah tokana, Allah tsy takatry ny eritreritra, tsy miteraka Izy, tsy nateraka Izy, ary tsy mitovy na amin' inona na amin' inona Izy".

Amin' ny Miozolmana dia i Allah no mpahary izao rehetra izao (na ‘âlam), ka maro ny teny amaritan' ny boky Kor'any ny toetrany, toy ny hoe "mahery", "mahay", "be indra fo", sns. Anarana miisa 99 no omen'ny fivavahana silamo an' ity Andriamanitra tokana ity, izay atao hoe "anaran' Andriamanitra tsara indrindra". Tsy lahy tsy vavy Andriamanitra. Mpahary sy mahefa ny zava-drehetra sy mahalala ny zava-drehetra ary mihoatra ny zavaboary noforoniny izy.

Ny anjely

Ny teny arabo dia manao ny anjely hoe ملاك / malāk (raha tokana) na ملاًئِكة / malā'ikah (raha maro)". Irak' Andriamanitra ny anjely. Namboarin' Andriamanitra tamin' ny hazavana na ny rivotra mafana izy ireo. Ao amin' ny finoana silamo, ny anjely dia tsy afaka handà ny asa ampanaovin' Andriamanitra azy ka tsy mitovy amin’ ny olombelona sy ny jiny izay manan-tsafidy. Tsy afaka manota ny anjely ka tsy hotsaraina. Tsy misy noho izany ny atao hoe "anjely ratsy".

Ny Kor'any anefa miresaka momba ny fianjeran' i Iblis ao amin' ny sorata maro. Ny sorata iray hafa dia olana amin' ny fampianarana momba ny tsy fahaizan' ny anjely manota; izany sorata izany dia miresaka an’ i Harut sy i Marut (arabo: هَرُوتَ وَمَرُوتَ), izay anjely potraka noho ny fandresen' ny fahafinaretan' ny nofo azy ireo; araka ny fitantarana dia nohidiana tanaty lavaka izy ireo ary nampianatra ody ny olombelona (Sorata Baqara 2:102).

Voaresaka ao amin’ ny boky Kor'any ny anjely Jibrily (Gabriela/Gabriely) izay nampita ny fanambaràna ny zava-miafina tamin' ireo mpaminany. Miresaka momba an’ i Mikaela koa io boky io. Niteny tamin’ ny olona ny anjely: ohatra tamin' i Ibrahima (Abrahama) sy tamin' i Zakaria ary tamin' i Mariama (Maria).

Sady tsy lahy no tsy vavy ny anjely. Ambony noho ny olona rehetra, afa-tsy ny mpaminany Mohamady, ny anjely. Manohana sy miaro ny mpino amin’ ny fahavalony ny anjely.

Ny mpaminany

Mino ny fisian' ny mpaminany ny Mozilmana. Araka ny Kor'any dia i Adama (آدم / Âdam) no mpaminany voalohany ary i Mohamady no farany. Ho an' ny finoana silamo, ny mpaminany dia sady olona mitory hafatra avy amin' Andriamanitra (mitovy amin' ny "mpaminany", nabi, ao amin' ny jodaisma) no sady olona manolotra lalàna (Sharia). Raha ny fomba fijery silamo dia niantso ho amin' ny finoana silamo, izay heverin' ny Mozilmana ho fivavahana voajanahary, ny mpaminany rehetra. Noho izany, ohatra, i Adama, i Noa, i Abrahama, i Mosesy ary i Jesoa dia mozilmana toa an' i Mohamady. Ny Kor'any dia manolotra tantara miorina amin' ny foto-kevitra fa i Adama dia nanana ny fahafenoan' ny hafatr' Andriamanitra nefa niova izany nandritra ny taranaka maro, ka ny mpaminany no nitaky ny fiverenana amin' ny mônôteisma tany am-boalohany.

Miisa 25 ny mpaminany resahina ao amin' ny boky Kor'any. Anisan' ny mpaminany eken' ny silamo ho mpaminaniny ireo patriarka roa ambin' ny folo ao amin' ny Baiboly.

Mpaminany koa i Enoka (إدريس / Idrîs), i Noa (نوح / Nûh), i Abrahama (إبراهيم / Ibrâhîm), i Ismaela (إسماعيل / Ismâʿîl), i Lota (لوط, / Lût), i Isaaka (إسحاق / Ishâq), i Jakoba (يعقوب /Yaʿqûb), Jôsefa zanak' i Jakoba (يوسف / Yûsuf), i Joakima rain' i Miriama (عمران /ʿImran), i Mosesy (مُوسَى / Mûsâ), i Aarona (هارون / Hârûn), i Jôba (أَيّوب / Ayyûb), i Jonà (يونس /Yûnas), i Sôlômôna (سُلَيْمان, / Sulaymân), i Davida (داوود, / Dâwûd), i Elia (إِلْيَاس / Ilyâs), i Elisa (اليَسَعَ / al-Yâsʿa), i Ezekiela (ذَو الكِفْل / Dhû'l-Kifl) ary i Ezra (عزير / ʿUzair). Misy koa ireo mpaminany mozilmana resahina ao amin' ny Testamenta Vaovao: i Zakaria rain' i Joany (زَكَرِيَّا / Zakarîyâ) sy i Joany mpanao batista (يحْيى / Yahyâ) ary i Jesoa (عِيسى /ʿIsâ).

Mpaminany arabo i Hoda (هود / Hûd), i Jetro (شُعَيْب / Shuʿayb), i Salihy (صالح / Sâlih) mpaminanin' i Tamoda, ary i Mohamady (محمد / Muḥammad).

Ny boky nalefan' Andriamanitra ety an-tany

Mino ny fisian' ny boky nalefan' Andriamanitra ety an-tany ny Mozilmana, izay nataon' Andramanitra, dia ny Torah (توراة‎) / Tawrat) nambara tamin' i Mosesy, ary ny Salamo (الزَّبُورُ‎ / Zabūr) nambara tamin' i Davida, ny Evanjely (إنجيل / ʾInjīl) nambara tamin' i Jesoa, ary ny Kor'any (القرآن‎ / al-Qurʼān) nambara tamin' i Mohamady. Ireo bokin' ny fivavahana mônôteista ireo dia avy amin' ny boky tokana atao hoe Renin' ny boky (soràta 3.7 sy soràta 13.39) izay tsy nambara manontolo fa amin' ny ampahany ihany amin' ny olona. Ny Kor'any anefa miampanga ny Jiosy sy ny Kristiana ho nanova ny dia ny Torah sy ny Salamo ary ny Evanjely.

Ny andron' ny fitsarana farany

Mino ny fisian' ny Andron' ny fitsarana farany ny silamo. Ao amin' ny Kor'any, dia voasoratra ny Andron' ny Fitsarana (arabo: يَوْم الدِّينِ / Yawn al-Dyn "Andron' ny Fitsarana", na "Andron' ny Famaliana") (1.4; 15.35; 26.82; 37.20; 38.78; 51.12; 56.56; 70.26; 74.46; 82.17; 82.18; 83.11), ohatra ao amin’ ny soràta faha-26 dia izao no voasoratra: "Ary avy Aminy no itsiriritako ny famelana ireo heloko amin' ny Andron' ny Famaliana". Ankoatran' ny Andron' ny Fitsarana, dia voasoratra koa ny Andron' ny Fitsanganana amin' ny maty (arabo: يوم القيامة: / Yawm al-Qiyāmah).

Zava-dehibe amin' ny finoana silamo ny fitsanganana amin' ny maty sy ny fitsarana farany. Araka ny Kor'any dia zava-poana ny famoronana ny olombelona raha tsy misy ny fitsanganana amin' ny maty sy ny fitsarana farany. Inoana fa amin' izany fotoana izany dia hatsangan' i Allah ho velona ny maty avy ao am-pasana, amin' ny andron' ny fitsarana, araka ny efa nampanantenainy. Toy ny namoronan' i Allah ny olombelona no hananganany azy indray amin' ny maty.

Amin' izany andro izany dia hizara vondrona roa ny olombelonaː ny an' ny Paradisa (جنّة / janna) sy ny an' ny Afobe (جهنم / jahannama). Ireo vondrona roa ireo dia hisy zana-bondrona. Ny Afobe dia toeram-pijaliana izay hanasaziana ireo "tsy mino". Ny Paradisa kosa no toeram-pahasambarana mandrakizay atokana ho an' ireo olona nahatoky teo anatrehan' Andriamanitra.

Ny lahatra

Mino ny fisian' ny lahatra (na fanendrena mialoha), izay mety ho ny tsara na ny ratsy ny silamo. Atao amin' ny teny arabo hoe القضاء و القدر / al-qaḍāʾ wa al-qadar ny lahatr' Andriamanitra. Izany lahatra izany dia tsy manafoana tanteraka ny fahalalahan' ny olombelona, ka samy tompon' andraikitra amin' ny ataony ny olona tsirairay.

Ao anatin' izany ny finoana fa ny zava-drehetra mitranga eto amin' ity tontolo ity - na asa an-tsitrapo na tsy an-tsitrapo ataon' ny olona - dia efa voatendrin' Andriamanitra mialoha. Efa voasoratra ny zava-mitranga. Tsy azo ihodivirana ny fisehoan-javatra. Ny sitrapon’ Andriamanitra dia tanteraka mandrakariva araka ny fahendreny mandrakizay. Noho izany, ny zava-drehetra - na tsara na ratsy - dia efa fantatr' Andriamanitra mialoha, ary ho tonga amin' ny fotoana tokony hahatanterahany. Ho an' ny finoana silamo, ny fanendrena mialoha dia tafiditra tanteraka ao anatin' ny hevitry ny hoe "lahatra" (al-qadr), izay didy naorin' Andriamanitra (ajl mûsamma) (Sorata 2: 210; 6:2), didy izay tsy azo aroso mialoha na ahemotra ho tara.

Jereo koa

• Fivavahana tao Arabia talohan' ny fivavahana silamo

• Fivavahana abrahamika: Jodaisma - Kristianisma - Bahaisma - Mônôteisma - Fanekem-pinoana

• Tontolo mozilmàna: Mohamady - Kor'any - Tetiandro miozolmana - Hijra - Silamo eto Madagasikara

• Sampanan' ny finoana silamo: Siisma - Sonisma - Karijisma
• Andriamanitra ao amin' ny silamo
• Mpaminanin' ny silamo
• Gôga sy Magôga
• Fiteny arabo
• Anjely (araka ny silamo)
• Andry dimin' ny finoana silamo
• Fiekem-pinoana silamo (Shahâda)
• Fivahiniana masina (silamo)
• Môskea
• Vavaka dimy fanao isan’ andro (Salat)
• Jesoa araka ny silamo

Rohy ivelany

Kor'any amin' ny teny farantsay (Wikisource):

• Le Koran: Traduction d’Albin de Kazimirski Biberstein (1952)
• Le Coran: Traduction d’un choix de sourates par Édouard Montet (1925)
• Le Coran: Traduction de Claude-Étienne Savary (1783)

Kor'any amin' ny teny anglisy (Wikisource):

• The Qur'an (2015), translated by the Progressive Muslims Organization (with Arabic)
• The Holy Qur-án (1917, rev. 1920), translated by Maulana Muhammad Ali (transcription project)

Kor'any amin' ny teny malagasy

• Full text of "Holy-Quran-Malagasy - اللغة المدغشقرية الملغاشية في مدغشقر"