Fivavahana tao Arabia talohan' ny fivavahana silamo
Ny fivavahana tao Arabia talohan' ny fivavahana silamo dia nahitana fivavahana amin' andriamanitra maro (pôliteisma), ny fisafidianana andriamanitra iray amin' ny maro hivavahana (henôteisma), ny fivavahana kristiana, ny jodaisma ary fivavahana iraniana maro. Nisy koa ireo fivavahana hafa izay tsy dia be mpanaraka. Ny akon' ny kolontsaina avy tao amin' ny Empira Rômana sy ny Empiran' i Aksoma ary ny Empira Sasanida dia hita taratra tao amin' ny fianakaviambe kristiana maro tao amin' ny tapany avaratra-andrefana sy avaratra-atsinanana ary atsimon' ny Saikanosin' i Arabia.
Ny pôliteisma sy ny henôteisma arabo[hanova | hanova ny fango]
Ny pôliteisma sy ny henôteisma no tena nanjaka tamin' ireo fivavahana tao Arabia talohan' ny fivavahana silamo, ka nisy ny fanompoam-pivavahana natao amin' ny andriamani-dahy sy andriamani-bavy isan-karazany, isan' izany i Hubal sy ny andriamani-bavy zanany telo, dia i Al-Lāt sy i Al-‘Uzzá ary i Manāt, izay nanana tempoly tahaka ny Kaaba ao Maka. Ireo andriamanitra ireo dia tokavina amin' ny alalan' ny fombafomba samihafa, ka isan' izany ny fanaovana fivahiniana masina sy ny fisikidiana ary ny fanaovana sorona. Nanjaka ny fanompoana sarivongana (fanompoan-tsampy), ka voalaza fa tao Maka fotsiny dia nahitana sarivongan' andriamanitra niisa hatramin' ny 360.
Ny andriamanitra telo lehibe[hanova | hanova ny fango]
I Hubal (arabo: هبل) no andriamanitra lehibe indrindra sady rain' ny andriamani-bavy telo. Ny sarivongan' i Hubal izay vita tamin' ny vato agata mena sady niendrika olona manana tanana ankavanana volamena, dia nitsangana tao akaikin' ny Kaaba ao amin' ny tanànan' i Maka.
I Al-Lāt (arabo: اللات) kosa dia andriamani-bavy nivavahan' ny Arabo tao Maka, izay nanaovany sarivongana vato tao Taif.
I Al-‘Uzzá (arabo: العزى , izay midika hoe "ny mahery indrindra" na "ny hery") dia andriamani-bavin' ny fahavokarana, nivavahana tao Maka koa, izay ninoana fa miaro sady miantoka ny fandresena amin' ny ady ifanaovany amin' ny firenena na foko hafa fahavalony.
I Manāt (arabo: مناة) no andriamanitry ny vintana, izay nanana sarivongana tao akaikin' i al-Mushallal any Qudayd, eo anelanelan' i Medina sy i Maka.
Fivavahana hafa tao Arabia[hanova | hanova ny fango]
Fivavahana abrahamika[hanova | hanova ny fango]
Tsy dia nisy fiantraikany firy ny kristianisma, afa-tsy ny firehana nestôriana hita tao avaratra-atsinanana sy tao amin' ny Helodrano Persika. Ny endriky ny kristianisma tena nanjaka dia ny miafizisma (na miafizitisma). Ny nestôrianisma dia fampianaram-pinona, teo amin' ny tantaran' ny kristianisma, izay milaza fa misy persôna sy natiora roa miara-misy ao amin' i Jesoa Kristy ka ny voalohany persôna sy natiora araka an' Andriamanitra fa ny faharoa dia persôna sy natioran' olombelona. Ny miafizisma kosa dia fampianarana momba an' i Jesoa Kristy, izay milaza fa tokana ny natiora tonga nofon' Andriamanitra Teny.
Ny Saikanosin' i Arabia dia nandray koa ny Jiosy mpifindra monina hatramin' ny vanimpotoana rômana, izay nampianan' ny mponina tompon-tany niova ho amin' ny jodaisma.
Ny fivavahana iraniana[hanova | hanova ny fango]
Ny akon' ny kolontsaina avy ao amin' ny Empira Sasanida dia vokatry ny fisian' ny fivavahana iraniana maro tao amin' ilay saikanosy. Ny zôrôastrisma dia hita tao amin' ny tapany atsinanana sy atsimo amin' i Arabia. Toraka izany koa ny mazdakisma sy ny manikeisma.
Ny zôrôastrisma dia fivavahana mônôteista manao an' i Ahora Mazda (Ahura Mazda) ho anaran’ ny andriamaniny sady manindry mafy ny fifanoheran’ ny herin’ ny tsara amin’ ny herin’ ny ratsy (doalisma). Ny mazdakisma kosa dia fivavahana gnôstika izay niavaka noho ny fananandratana ny fananana iombonana; inoany ny fisian' ny foto-javatra roa: ny Tsara (Fahazavana) sy ny Ratsy (Haizia); ny fifangaroan' ireo foto-javatra ireo tsy nahy no niteraka an' izao rehetra izao. Ny manikeisma dia fivavahana ifangaroan' ny zôrôastrisma sy ny bodisma ary ny kristianisma; ny ivon' ny fampianarany dia ny fizaràny izao rehetra izao ho roa (doalisma), ahitana ny fanjakan' ny Tsara (atao hoe fanjakan' ny Fahazavana) izay anjakan' Andriamanitra, sy ny fanjakan' ny Ratsy (na fanjakan' ny Haizina) izay anjakan' i Satana.