Rosia

Mbola ambangovangony amin'ny resaka rosia ity lahatsoratra ity ary tokony hofenoina.

Azonao atao ny mandray anjara eto amin'ny Wikipedia amin'ny alàlan'ny fanitarana azy.
Jereo koa ny pejy Ahoana ny manao takelaka rehefa te-hijery hoe ahoana no fanaovana azy.

Российская Федерация ((ru))

Россия ru

Federasionan'i Rosia ((mg))


(Antsipirihany)	(Antsipirihany)

Teny filamatra : tsy misy

Teny ofisialy fiteny rosy¹

Renivohitra Môsikao
55° 45' N, 37° 42' E

Tanàna ngeza indrindra

Moskva

Fitondrana sy governemanta
- Président
- Président du gouvernement Repoblika firenena federaly
Vladimir Poutine
Dmitri Medvedev

Velarantany
- Tontaliny
- Rano (%) faha 1
17 075 400 km²
0,5%

Isam-ponina
- Tontaliny (2009)
- hakitroka

faha 8
141 800 000^[1] mpo.
8,3 mpo./km²

{{{1}}}

Anaran'ny mponina Rosy, rosianina

IDH (2008) (mitombo) 0,802^[2] (ambony) 67

Sandam-bola Robla (RUB)

Faritr'ora UTC +3 hatramin'i +12

Hiram-pirenena {{{hymne_national}}}

Valan-tsehatra internet

Antso
an-tariby +7

I Rosia na ny Federasionan' i Rosia dia fanjakana federaly sady firenena ngeza indrindra eto an-tany, misy mponina miisa 146 tapitrisa any ho any araka ny fanisam-bahoaka natao tamin' ny taona 2021. Atao hoe Россия / Rossiya na Российская Федерация / Rossiyskaya Federatsiya izy amin' ny fiteny rosiana. Misabaka eo amin' i Eorôpa (25,3 % amin' ny velarany) sy i Azia Atsinanana (74,7 %) izy. Ny firenena rosiana dia manana velarana 17 234 033 km² (indroan' i Etazonia sy in-30n' i Madagasikara) izany. Manana faritr' ora iraika ambin' ny folo izy. I Môsko no renivohiny, ny fiteny rosiana no fiteny ôfisialy any ary ny rubla no vola ampiasainy.

Na dia misy ranomasina maromaro aza ny manodidina an' i Rosia dia manana toetanin-tanibe amin' ny tany mangatsiaka sy sarotra ipetrahan' olona izy.

Betsaka ny harena an-kibon' ny tany any Rosia: misy ny solitany sy ny vato sarobidy. Mivoatra be ny orinasa mikasika ny fanamboarana sambondanitra sy ny fanamboarana basy. Firenena laharana voalohany i Rosia amin' ny fanamboarana sambondanitra, izay nenti-nizaha ny habakabaka tamin' ny taona 1957.

Ny Repoblika Sôsialista Federativan' i Rosia (RSFR) no repoblika lehibe indrindra tao amin' ny Firaisana Sôvietika.

Tamin' ny faran' ny taona 1991 dia nisy firenena vaovao dimy ambin' ny folo avy amin' ny Firaisana Sôvietika taloha, anisan' izany i Rosia, izay nandova ny 3/4n' ny tanin' ny Firaisana Sôvietika taloha (izany hoe 17 tapitrisa km²) sy ny antsasaky ny mponiny sy ny 2/3n' ny orinasany ary ny antasaky ny toeram-pamboleny.

Tantara

Fiandohana

Ny fototry ny tantaran' i Rosia dia nanomboka tamin' ny fotoana niforonan' ny vahoaka slava tany Eorôpa teo anelanelan' ny taonjato faha-3 sy faha-8 taor. J.K.^[3]

Nanorina ny fanjakana slavôniana voalohany tao amin' ny Rosin' i Kiev (rosiana: Киевская Русь / Kievskaja Rus', izany hoe "Fanjakan' i Kiev") tamin' ny taonjato faha-9 ny Vikingy sy ny taranany. Nandray ny kristianisma avy amin' ny Empira Bizantina tamin' ny taona 988 izy ireo.^[4] Niantraika amin' ny kolontsaina rosiana ity endriky ny kristianisma ity. Rava ny Rosin' i Kiev tamin' ny farany ary nizarazara ho firenena madinika. Ny Diokea Lehiben' i Môskva no fanjakana mandroso indrindra tao amin' ny Rosin' i Kiev. Hery lehibe indrindra tao anatin' ny fampiraisana an' i Rosia taty aoriana sy tamin' ny ady amin' ny Foko Volamena avy any Azia io sehatra io. Nitombo tsikelikely ny fifehezany ny faritra manodidina an' i Môsko izay nandova ny fiainana ara-kolontsaina sy ara-pôlitikan' ny Rosin' i Kiev.

Nandritra ny taonjato faha-18 dia nanitatra ny sisin-taniny tamin' ny alalan' ny fandresena sy fitetezana ny firenena ho lasa Empira Rosiana ilay fanjakana fahatelo lehibe indrindra teo amin' ny tantara. Nipongatra avy amin' ny Fitambaram-panjakan' i Pôlônia-Litoania any atsinanana mankany amin' ny Ranomasimbe Pasifika hatrany Alaska izany. Nofehezin' ny emperora antsoina hoe Tsar izany empira izany.

Nanjaka tao Rosia i Petera Lehibe (rosiana: Пётр Великий / Piotr Velikiy) nanomboka tamin' ny taona 1689 ka hatramin' ny taona 1725. Namindra ny renivohitra avy any Môsko ho any amin' ny tanàna iray antsoina hoe Saint-Peterbourg (rosiana: Санкт-Петербу́рг / Sankt-Peterburg) i Petera. Nataony ho maoderina kokoa tamin' ny fomba maro ny fiaraha-monina rosiana. Nanomboka nanamboatra sambo ho an' ny tafika rosiana ny governemanta.

Nanomboka tamin' ny taona 1904 ny Ady Rosiana-Japôney ary nifarana tamin' ny taona 1905 ka i Japàna no nivoaka mpandresy tamin' ny ady. Ny faharesen' ny Rosiana dia isan' ny nampisy ny revôlisiôna taty aoriana.

I Rosia tao amin' ny Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika

Tamin' ny Ôktôbra 1917, ny Bôlsevika (antsoina hoe "Kômonista"), izay voatariky ny hevitr' i Karl Marx sy Vladimir Lenin, dia nandray ny firenena ary namono ny Tsar sy ny olona hafa nijoro nanohitra azy ireo. Raha vao nandray ny fahefana izy ireo dia namorona ny fanjakana kômonista voalohany ny Bôlsevika nentin' i Vladimir Lenin sy i Leon Trotsky.

Tamin' ny taona 1920 ka hatramin' ny 1950 i Josef Stalin no mpitarika mpanao didy jadona tao amin' i Rosia Sôvietika, ary nopotehiny avokoa izay rehetra nanohitra ny fitondrany, anisan' izany ny fananan' ny tantsaha sy ny mpivarotra. Olona an-tapitrisany no namoy ny ainy ary maty tao anatin' ny mosary vokatr' izany. Nesorin' i Stalin ihany koa, na "nodiovina", ny miaramila rehetra izay nivadika taminy, ary maro no maty na nalefa tany amin' ny toby famonjana, na gulag, nandritra ny taona maro. Na dia tany amin' ny gulag aza dia maro ny voafonja maty.

Nanaiky ny tsy hifanandrina i Rosia Sôvietika sy ny Nazi tamin' ny taona 1939. Tamin' ny volana Jona 1941 dia nanapaka ilay fifanarahana i Alemaina ka nanafika tamin' ny alalan' ny Unternehmen Barbarossa (frantsay: Operation Barbarossa). Tao anatin' ny Ady Lehibe Faharoa io fanafihana io. Naharitra tany Eorôpa hatramin' ny volana Mey 1945 izany ady izany, ary olona 200 tapitrisa mahery no namoy ny ainy nandritra izany fotoana izany. Na dia betsaka aza ny Rosiana namoy ny ainy vokatr' io ady io dia anisan' ny firenena nandresy ka lasa firenena matanjaka eran-tany i Rosia.

Tamin' ny taona 1922 ka hatramin' ny 1991 dia i Rosia no faritra lehibe indrindra tao amin' ny Firaisana Sôvietika. Indraindray ny olona dia nampiasa ny anarana hoe "Rosia" na "Rosia Sôvietika" hanondroana ny Firaisana Sôvietika. Anisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika miisa 15 i Rosia. "Repoblika Sôsialista Federativa Sôvietika Rosiana" (RSFSR) no tena anaran' io repoblika io.

Rava ny Firaisana Sôvietika tamin' ny fiandohan' ny taona 1990. Naka ny toeran' ny Firaisana Sôvietika tao amin' ny Firenena Mikambana noho izany i Rosia.

I Rosia taorian' ny faharavan' ny Firaisana Sôvietika

Voafidy ho filohan' i Rosia tamin' ny volana Jona 1991 i Boris Yeltsin, tamin' ny fifidianana filoham-pirenena voalohany teo amin' ny tantaran' i Rosia. Nisy ny fanavaozana goavana natao, anisan' izany ny fizakan-tena sy ny lalàna momba ny varotra.^[5] Ny "Fitsaboana Fanairana" dia natolotr' i Etazonia sy ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena^[6]. Nisy krizy ara-toekarena lehibe taorian' izay. Very 50 % ny harin-karena faoben' i Rosia teo anelanelan' ny taona 1990 sy 1995.

Nanjary namindra ny fifehezana ny orinasa avy amin' ny fanjakana mankany amin' ny olon-tokana manana fifandraisana ao amin' ny rafitra anatin' ny governemanta ny famindram-pitantanana any amin' ny tsy miankina (frantsay: privatisation). Maro tamin' ny mpandraharaha mpanankarena vao haingana no namoaka vola an' arivony tapitrisa sy fananana any ivelan' ilay firenena. Nitarika ny fandravana ny asa sôsialy ny fihakelezan' ny herim-panjakana sy ny toekarena izany. Olona an-tapitrisany no nanjary nahantra, 1,5 % ny fahantrana tamin' ny vanim-potoana sôvietika, teo anelanelan' ny 39 % sy 49 % izany tamin' ny tapaky ny taona 1993. Nahitana kolikoly sy fandikan-dalàna faran' izay henjana, sy firongatry ny andian-jiolahy ary heloka bevava mahery vaika ny taona 1990 hatramin' ny 1999.

Nandritra ny ady tamin' ny taona 1990 dia maro ny fifandonana mitam-piadiana tao Kaokazy Avaratra. Nisy ny ady an-trano sy ny antokom-pivavahana islamista maro samihafa. Hatry ny fanambaràn' i Tsetsenia ny fahaleovan-tenany tamin' ny fiandohan' ny taompolo 1990 dia nisy ady teo amin' ny antoko mpikomy tsetsena sy ny miaramila rosiana. Nahatonga fahafatesan' olona aman-jatony ny fanafihan' ny mpampihorohoro ny sivily. Ny krizin' ny takalon' aina tao amin' ny teatran' i Môsko sy ny fahirano tany Beslan no tena mampiavaka azy ireo.

Nandray andraikitra tamin' ny fandoavana ny trosa ivelan' ny Firaisana Sôvietika i Rosia, na dia atsasaky ny isan' ny mponina tao amin' ny Firaisana Sôvietika fotsiny aza ny isan' ny mponiny tamin' ny fotoana nandravana ny Firaisana Sôvietika. Nahatonga ny krizy ara-bola rosiana tamin' ny taona 1998 ny tetibola tsy voalanjalanja tamin' izany fotoana izany, izay nampitontongana ny harinkarena faoben' i Rosia.^[7]

Tamin' ny 31 Desambra 1999 dia nametra-pialana ny filoha Yeltsin. Nomena an' i Vladimir Putin, izay vao voatendry ho praiminisitra, ny asan' ny filoham-pirenena. Nandresy tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2000 i Vladimir Putin. Nampitsahatra ny fikomian' ny Tsetsena haingana izy, nefa mbola misy herisetra ihany teny amin' ny faritra avaratra ao Kaokazy tsindraindray.

Narahin' ny fiakaran' ny filàna eo an-toerana ny vidin-tsolika lafo sy ny fahalemen' ny vola rosiana, ary nanampy ny toekarena hitombo nandritra ny sivy taona misesy ny fividianana entana sy ny famatsiam-bola. Nampisondrotra ny fari-piainana sy nampitombo ny lanjan' i Rosia eo amin' ny sehatra iraisam-pirenena izany zavatra izany. Na dia notsikerain' ny firenena tandrefana^[8] aza ny fiovana nentin' i Putin dia niteraka fivoarana sy fahamarinan-toerana ny fitondrany. Nahatonga azy ho tiam-bahoaka any Rosia izany zavatra izany.^[9]

Tamin' ny volana Marsa 2008 dia lany ho filoham-pirenenan' i Rosia i Dmitry Medvedev, ary voatendry ho praiminisitra i Putin. Niverina ho filoham-pirenena i Putin tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2012 ary notendreny ho praiminisitra i Dmitry Medvedev.

Hatramin' ny nahatongavan' i Vladimir Putin teo amin' ny fitondrana dia nivoatra tsikelikely ho lasa firenena anjakan' ny jadona i Rosia. Niavaka indrindra tamin' ny ady nanafihany tany Tsetsenia sy tany Jeôrjia (2008) ary tany Okraina (nanomboka tamin' ny taona 2014) io firenena io. Nanomboka tamin' ny taona 2022 dia nofaritan' ny firenena tandrefana ho anjakan' ny didy jadona tanteraka i Rosia, izay nahitana fanenjehana ny mpikambana ao amin' ny mpanohitra.

Jeôgrafia

Jeôgrafia fizika

Velaran-tany sy ny manodidina

Manerana ny tapany atsinanan' i Eorôpa sy ny tapany avaratr' i Azia ny velaran-tanin' i Rosia izay midadasika. Mamakivaky ny sisiny avaratra indrindra amin' i Eorazia izy io izay manana morontsiraka fahefatra lava indrindra eran-tany, mirefy 37 653 km. Eo anelanelan' ny laharam-pehintany 41° sy 82° Avaratra i Rosia, ary eo anelanelan' ny 19° Atsinanana sy 169° Andrefana ny laharan-jarahasiny, izay mirefy 9 000 km eo ho eo avy any antsinanana miankandrefana, ary 2 500 ka hatramin’ ny 4 000 km avy avaratra mianatsimo. Lehibe noho ny kôntinenta telo amin' ny lafiny velaran-tany i Rosia, ary mitovy velaran-tany amin' ny planeta zeny Plotôna.

Manana halava mirefy 57 792 km ny sisin-tanin' i Rosia izay lava indrindra eran-tany. Sisin-tany mirefy 20 139 km no manasatraka an' i Rosia amin' ny firenena 14: i Pôlônina sy i Litoania (samy tandrify ny Ôblastan' i Kaliningrad), i Nôrvezy, i Failandy, i Estônia, i Letônia, i Belarosia, i Okraina, i Jeôrjia, i Azerbaijàna, i Kazakstàna, i Sina, i Môngôlia, ary i Kôrea Avaratra.

Vohon' ny tany

Manana tandavan-tendrombohitra lehibe sivy i Rosia, ary hita any amin' ny tapany atsimo indrindra izy ireo, izay mizara ampahany lehibe amin' ny Tangoron-tendrombohitra Kaokazy (ahitana ny Tendrombohitra Elbrus, izay mirefy 5 642 m, izay tampony avo indrindra ao Rosia sy ao Eorôpa); ny Tendrombohitra Altai sy Sayan any Siberia; ary any amin' ny Tangoron-tendrombohitra Siberia Atsinanana sy ny Saikinosin' i Kamchatka any amin' ny Atsinanana Indrindra Rosiana (misy an' i Klyuchevskaya Sopka, izay ahitana ny volkano avo indrindra velona, mirefy 4 750 an' i Eorazia).

Misy harena an-kibon' ny tany betsaka ny Tangoron-tendrombohitra Ural, avy avaratra mianatsimo mamakivaky ny andrefan' ilay firenena, ary mandrafitra ny sisintany manasaraka an' i Eorôpa sy i Azia. Eo amin' ny lohan' ny Ranomasina Kaspiana, izay ahitana ny Lempona Kaspiana 29 m ambanin' ny haabon' ny ranomasina, ny toerana ambany indrindra any Rosia sy any Eorôpa.

Nosy

I Rosia, amin' ny maha anisan' ny firenena telo fotsiny eto amin' izao tontolo izao manamorona ranomasimbe telo, dia manana fifandraisana amin' ny ranomasina maro be. Anisan' ny nosy sy vondronosy lehibe ao aminy i Novaya Zemlya, i Zemlya Frantsa-Iosifa, i Severnaya Zemlya, ny Vondronosy Siberia Vaovao, ny nosy Vrangelya, ny Vondronosy Kuril (izay iadiany amin' i Japàna ny efatra amin' ny nosy ao aminy), ary i Sakhalin. Manalavitra 3,8 km monja ny Vondronosy Diomida, izay tantanin' i Rosia sy i Etazonia; ary 20 km monja avy ao Hokkaido, any Japàna, ny Nosy Kunashir ao amin' ny Vondronosy Kuril.

Velaran-dranomamy sy korian-dranomamy

I Rosia, izay firenena ahitana ony sy renirano maherin' ny 100 000, dia anisan' ny manana loharanon-drano lehibe indrindra eran-tany, miaraka amin' ny farihy izay ahitana ny ampahefatry ny ranomamy eran-tany. Ny Farihy Baikal, izay lehibe indrindra sy misongadina indrindra amin' ny velaran-dranomamy ao Rosia, no farihy lalina indrindra, madio indrindra, tranainy indrindra ary be valarana indrindra eran' izao tontolo izao, sady miaty ny ampahadimin' ny ranomamy eran-tany.

I Ladoga sy i Onega any amin' ny tapany avaratra-andrefan' i Rosia no farihy roa amin' ny farihy lehibe indrindra any Eorôpa. I Rosia no faharoa aorian' i Brezila amin' ny fitambaran' ny loharanon-drano azo havaozina. I Volga any amin' ny tapany andrefan' i Rosia, izay heverina ho onim-pirenen' i Rosia, no ony lava indrindra any Eorôpa; ary mahaforona ny Vinanihefak' i Volga, izay vinanihefaka lehibe indrindra ao amin' ilay kôntinenta. Anisan' ny ony lava indrindra eran-tany i Ob, i Yenisey, i Lena, ary i Amur any Siberia.

Toetany

Mahatonga ny toetanin-tanibe mando hanjaka manerana ny ampahany be amin' ilay firenena, afa-tsy ny faritry ny tondrà sy ny farany atsimo-andrefana, ny habe velaran' i Rosia sy ny halaviran' ny faritra maro ao aminy amin' ny ranomasina. Manakana ny fitsokan' ny rivotra mafana avy any amin' ny Ranomasimbe Indiana sy Pasifika ny tandavan-tendrombohitra any atsimo sy any atsinanana, fa ny Lemaka Eorôpeana miankandrefana sy mianavaratra kosa dia manokatra azy any amin' ny Ranomasimbe Atlantika sy Arktika. Manana toetany arktika antonony ny ampahany be amin' ny tapany avaratra-andrefan' i Rosia sy i Siberia, izay ahitana ririnina mamirifiry any amin' ny faritra anatiny any amin' ny tapany avaratra-atsinanan' i Siberia (i Sakha indrindra, izay misy ny Tendrontany Avaratra amin' ny hatsiaka dia ahitana mari-pana ambany indrindra −71,2 °C), ary ririnina antonony kokoa no hita any amin' ny toeran-kafa. Manana toetanin-tendrontany ny morontsiraka midadasika any Rosia manamorona ny Ranomasimbe Arktika sy vondronosy Arktika any Rosia.

Manana toetany ambanin-jana-pehintany mando ahitana ririnina malefaka sy mando ny faritry ny morontsiraky ny Krain' i Krasnodar ao amin' ny Ranomasina Mainty, indrindra fa i Sochi, ary ny faritra sasany amorontsiraka sy anatiny ao Kaokazy Avaratra. Any amin' ny faritra maro any Siberia Atsinanana sy ny any amin' ny Atsinanana Indrindra Rosiana dia maina raha oharina amin' ny fahavaratra ny ririnina; fa misy rotsak' orana bebe kokoa mandritra ny fizaran-taona maro kosa ny faritra hafa ao amin' ilay firenena. Matetika milatsaka amin' ny endrika orampanala ny rotsa-drano amin' ny ririnina any amin' ny ankamaroan' ny faritra ao amin' ilay firenena. Manana toetanin-dranomasimbe ny tapany andrefana indrindra amin' ny Ôblastan' i Kaliningrad sy ny faritra sasany any amin' ny tapany atsimon' ny Krain' i Krasnodar sy any Kaokazy Avaratra. Manana toetany somary maina ny faritra manamorona an' i Volga Ambany sy ny morontsirak' i Kaspiana, ary koa ny faritra atsimo indrindra any Siberia.

Tsy misy afa-tsy fizaran-taona roa miavaka manerana ny ampahany be amin' i Rosia, dia ny ririnina sy ny fahavaratra; fohy mantsy ny lohataona sy ny fararano. Ny volana Janoary (na Febroary any amin' ny morontsiraka) no volana mangatsiaka indrindra; fa ny mafana indrindra dia matetika ny volana Jolay. Mahazatra any amin' ilay firenena ny elanela-maripana lehibe. mihamangatsiaka avy any atsimo mianavaratra sy avy any andrefana miantsinanana ny maripana Amin' ny ririnina. Mety ho mafana be ny fahavaratra, na dia any Siberia aza. Miteraka fahamaizan' ny tanety matetika ny fiovaovan' ny toetrandro any Rosia, ary manalefaka ny fielezan' ny ranomandry tsy tantera-drano (anglisy: permafrost) lehibe ao amin' ilay firenena izany.

Jeôgrafia momba ny olona

Fizaràna ara-pitantanana ny tanim-pirenena

Ankoatry ny fiovana vitsivitsy, ny ankamaroan' ny fizaràna ara-pitantanana sy ara-pizaràn-tanin' ny Firaisana Sôvietika tao amin' ny Repoblikan' i Rosia dia voahazona tamin' ny fotana nananganana ny Federasionan' i Rosia. Tamin' ny taona 2014 dia nisy fizaràn-tany ara-pitantanana 85 (antsoina amin' ny teny rosiana hoe субъекты Федерации / subyekty federatsii, izany hoe "faritra federaly"): repoblika 22, kray (fizaràn-tany) 9, ôblasta (faritany) 46, ôblasta mizaka tena iray, ôkroga mizaka tena 4, ary tanàn-dehibe 3 manana sata federaly, dia i Môsko sy i Saint-Petersburg ary i Sevastopol.

Onenam-bondron' olona maro isan-karazany ireo repoblika ireo, anisan' izany ny Eorôpeana Tavaratra, ny Tatara, ny Kaokaziana, ary ny Siberiana teratany. Any Siberia no misy ny faritra federaly lehibe indrindra. Ny Repoblikan' i Sakha (Yakutia), izay any amin' ny faritr' i Siberia atsinana-afovoany, no faritra federaly lehibe indrindra ao amin' ilay firenena (sady fizaràna lehibe indrindra eran-tany), avo roa heny noho ny haben' i Alaska. Faharoa amin' ny habeny ny Krain' i Krasnoyarsk, any andrefan' i Sakha any Siberia. Ny Ôblastan' i Kaliningrad, izay any ivelan' ny fitambaran-tanin' i Rosia, no ôblasta kely indrindra. Ny Repoblikan' i Ingushetia no repoblika kely indrindra sy subyekty federatsii kely indrindra ao Rosia, ankoatry ny tanàna federaly telo. Any amin' ny tapany eorôpeanan' i Rosia no misy ny faritra federaly roa be mponina indrindra, dia ny Ôblastan' i Môskva (miaraka amin' i Môsko) sy ny Krain' i Krasnodar.

Tanàn-dehibe any Rosia

Ny renivohitr' i Rosia sy ny tanàna lehibe indrindra dia i Môsko. Ny tanàna lehibe faharoa dia St. Petersburg, izay renivohitr' i Rosia tamin' ny taonjato faha-18 sy faha-19. Tanàna rosiana misy olona maherin' ny iray tapitrisa no amin' ny filaharany:

Ny faritra andrefana amin' i Rosia no misy an' i Kaliningrad, izay nantsoina taloha hoe Königsberg. Ny faritra atsinana amin' i Rosia dia ny nosy Diomeda, 35 km miala an' i Chukotka (Rosia) ary 35 km avy any Alaska (Etazonia). Ny faritra atsimo no an' i Kaokazy, eo amin' ny sisintanin' i Azerbaijàna. Ny faritra avaratra indrindra dia i Zemlya Frantsa-Iosifa any amin' ny Ranomasimbe Arktika, 900 km avy any amin' ny Tendrontany Avaratra.

Zavamananaina sy tontolo iainana

Rafitra tontolo iainana

Noho ny valarany izay midadasika dia midadasika, dia manana karazana tontolo iainana samihafa i Rosia, anisan' izany ny taniefitra an-tendrontany, ny tondrà, tondrà be ala, ny taigà, ala mifangaro sy malala-dravina, stepa be ala, ny stepa, ny faritra saikan-taniefitra ary faritra manana toetany ambanin-jana-pehintany. Saika ny antsasaky ny fizaran-tanin' i Rosia no misy ala, ary ity firenena ity no manana ala lehibe indrindra eran-tany, izay manala ny ampahany be indrindra amin' ny etona karbônika eran-tany.

Karazan-javamaniry

Ny karazan-javamaniry rosiana dia ahitana zavamaniry tracheophyta (zavamaniry misy lalan-dranon-kazo) miisa 12 500, karazana bryophyta (zavamaniry misy lalan-dranon-kazo) miisa 2 200, karazana volombato miisa 3 000 eo ho eo, karazana ahidrano miisa eo anelanelan' ny 7 000 sy 9 000, ary karazana holatra eo anelanelan' ny 20 000 sy 25 000.

Karazam-biby

Ny karazam-biby rosiana dia ahitana biby mampinono 320 karazana, karazana vorona maherin' ny 732, karazana biby mandady na mikisaka 75, karazana sahona sy ny mitovitovy aminy (Amphibia) 30 eo ho eo, karazana trondro an-dranomamy 343 (tsy fahita amin' ny toerana hafa), karazana trondro an-dranomasina 1 500 eo ho eo, karazana cyclostomata (trondro tsy misy valanorano) miisda 9, ary eo anelanelan' ny 100 000 sy 150 000 ny biby tsy manana hazon-damosina (Invertebrata) (tsy fahita any amin' ny toerana hafa). Manodidina ny 1 100 ny karazana zavamaniry sy biby tsy fahita firy izay atahorana ho lany tamingana tafiditra ao amin' ny Boky Menan' i Rosiana.

Fiarovana ny tontolo iainana

Voatahiry ao amin' ny faritra voajanahary arovana manokana miisa efa ho 15 000, araka ny sata isan-karazany, ny rafitra tontolo voajanahary ao Rosia, izay mameno ny 10 % amin' ny velaran-tanin' ilay ao amin' ny firenena. Tafiditra ao anatin' izany ny tahirin-javaboary 45, ny valan-javaboarim-pirenena 64, ary ny tahirin-javaboary (zapovednik) 101. Ity firenena ity dia manana rafitra tontolo iainana maro izay mbola heverina ho ala tsy vaky, na dia misy aza ny fihenana; indrindra any amin' ny tapany avaratry ny faritry ny taigà, sy ny tondrà manana toetany ambany arktika any Siberia.

Jereo koa

Firenena ao Azia:

Afganistàna - Arabia Saodita - Armenia - Azerbaijàna - Bangladesy - Bareina - Botàna - Broney - Emirata Arabo Mitambatra - Filipina - Iemena - India - Indônezia - Iràka - Iràna - Israely - Japàna - Jôrdania - Kambôdia - Katara - Kazakstàna - Kirgizistàna - Kôety - Kôrea Atsimo - Kôrea Avaratra - Laôsy - Libàna - Maldiva - Malezia - Mianmara - Môngôlia - Nepaly - Ômàna - Ozbekistàna - Pakistàna - Palestina (fanjakana) - Rosia - Sina - Singaporo - Siria - Srilanka - Tailandy - Taioàna - Tajikistàna - Torkia - Torkmenistàna - Vietnamy.

Firenena ao Eorôpa:

Albania - Alemaina - Andôra - Aotrisy - Belzika - Bielôrosia - Bolgaria - Bôsnia-Herzegôvina - Danemarka - Espaina - Estônia - Fanjakana Mitambatra - Finlandy - Frantsa - Grisia (na Gresy) - Hôngria (na Hongaria) - Irlanda - Islandy - Italia - Jeôrjia - Kipra (na Sipra) - Krôasia (na - Krôatia) - Letônia - Liktenstaina - Litoania - Loksemborga - Masedônia Avaratra (na Makedônia Avaratra)- Malta - Môldavia - Môntenegrô - Nederlandy - Nôrvezy - Okraina - Pôlônia - Pôrtogaly - Tsekia - Romania - Rosia - San-Marîno - Serbia - Slôvakia - Slôvenia - Soeda - Soisa - Tsekia - Vatikàna.

Kôntinenta eto an-tany

Afrika
Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)
Azia
Eorôpa
Ôseania
Antarktika

Mbola ambangovangony ity lahatsoratra ity ary tokony hofenoina.

Azonao atao ny mandray anjara eto amin'ny Wikipedia amin'ny alàlan'ny fanitarana azy.
Jereo koa ny pejy Ahoana ny manao takelaka rehefa te-hijery hoe ahoana no fanaovana azy.

Tsiahy

↑ ((ru))http://www.gks.ru/bgd/free/b09_00/IssWWW.exe/Stg/d06/8-0.htm, Jiona 2009 ↑ ((en)) UNDP ↑ "Russia". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2008-01-31 ↑ Avy amin'i Glenn E. Curtis (ed.) (1998). "Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods". Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress. Retrieved 2007-07-20. ↑ "Russian Federation" (PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Retrieved 24 February 2008. ↑ Sciolino, E. (21 December 1993). "U.S. is abandoning 'shock therapy' for the Russians". The New York Times. Retrieved 20 January 2008. ↑ Aslund A. "Russia's Capitalist Revolution" (PDF). Retrieved 28 March 2008. ↑ Treisman, D. "Is Russia's Experiment with Democracy Over?". UCLA International Institute. Retrieved 31 December 2007. ↑ Stone, N (4 December 2007). "No wonder they like Putin". The Times (UK). Retrieved 31 December 2007.

[1] ((ru))http://www.gks.ru/bgd/free/b09_00/IssWWW.exe/Stg/d06/8-0.htm, Jiona 2009

[2] ((en)) UNDP

[3] "Russia". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2008-01-31

[4] Avy amin'i Glenn E. Curtis (ed.) (1998). "Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods". Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress. Retrieved 2007-07-20.

[5] "Russian Federation" (PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Retrieved 24 February 2008.

[6] Sciolino, E. (21 December 1993). "U.S. is abandoning 'shock therapy' for the Russians". The New York Times. Retrieved 20 January 2008.

[7] Aslund A. "Russia's Capitalist Revolution" (PDF). Retrieved 28 March 2008.

[8] Treisman, D. "Is Russia's Experiment with Democracy Over?". UCLA International Institute. Retrieved 31 December 2007.

[9] Stone, N (4 December 2007). "No wonder they like Putin". The Times (UK). Retrieved 31 December 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]