Kristianisma eto Madagasikara

Fiangonana katôlika ao Antsirabe

Ny kristianisma eto Madagasikara dia iray amin' ireo fivavahana arahin' ny mponin' i Madagasikara, indrindra ny Malagasy, ankoatry ny fivavahan-drazana sy ny finoana silamo sy ny hafa koa. Ny 41 %n' ny Malagasy dia Kristiana, araka ny tatitry ny US Departement of State tamin' ny taona 2011. Hita ao ny sampan' ny fivavahana kristiana toy ny Fiangonana nohavaozina sy ny Fiangonana loterana sy ny Fiangonana katôlika sy ny Fiangonana adventista sy ireo Fiangonana evanjelika tsy mitsaha-mihamaro. Miezaka ny hampitombo isa ny fiangonany ny Ôrtôdôksa sy ny Anglikana sy ny hafa koa. Tamin' ny taona 1963 hatramin' ny 2004 dia niisa 72 ny "fikambanana ara-pinoana" voasoratra ao amin' ny lisitra ôfisialy tanan' ny fanjakana malagasy. Manodidina ny 200 any ho any ny isan' ny karazam-piangonana eto Madagasikara tamin' ny taona 2020, ka ny ankamaroan' ireo dia fiangonana vao niorina taty afara, dia ireo fiangonana evanjelika na ara-pilazantsara sy pentekôtista.

Tantaran' ny kristianisma eto Madagasikara

Faha mpanjaka

Fidiran' ny fivavahana kristiana

Ny katôlisisma dia efa nisy nitondra teto amin' ny Nosy hatramin' ny faran' ny taonjato faha-16, sady efa nisy ny nanandrana nanao asa misiôna tamin' ny taona 1540 avy eo tamin' ny nahatongavan' ny Dôminikanina tamin' ny taona 1580 ary ny Zezoita tamin' ny taona 1610. Tsy nahitam-pahombiazana kely izany raha tsy tany amin' ny taona 1642.

Ireo misiônera avy amin' ny London Missionary Society (LMS) no nahomby tamin' ny fampidirana voalohany ny fivavahana kristiana tamin' ny taona 1818 ka ny prôtestantisma izany, na dia efa nitondra ny fivavahana katôlika aza ireo vazaha nandalo taty Madagasikara tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-16. Tamin' ny nidiran' ny fivavahana kristiana teto Madagasikara dia tao anaty fanarahana ny fivavahan-drazana ny Malagasy, indrindra ny tao amin' ireo lapan' ny mpanjaka, ka singanina manokana ny tao Imerina. Tsy mbola nisy anefa ny fanenjehana ny kristianisma satria ny fandrosoana nentin' ireo misionera no navesa-danja tamin' ny mpanjaka Radama I. Nampiely ny prôtestantisma sady nampianatra literatiora tamin' ny alalan' ny Baiboly voadika amin' ny fiteny malagasy ireo misionera ireo tao amin' ny sekoly naoriny tao afovoan-tany araka ny fanirian' ny mpanjaka. Tamin' ny taona 1830 no vita dika amin' ny teny malagasy ny Testamenta Vaovao. Tamin' ny taona 1835 dia vita dika amin' ny teny malagasy ny Baiboly iray manontolo.

Ny fanenjehana ny fivavahana kristiana

Tamin' ny voalohany dia ambany ny isan' ireo izay niova ho Kristiana nefa nitombo tsikelikely izany na dia nisy aza ny fanenjehana tamin' ny andron' ny mpanjakavavy Ranavalona I. Nolefonina ho faty na nampisotroina tangena izay tratra mitazona Baiboly.

Fatra-pifikitra amin' ny fivavahan-drazana ny mpanjakavavy ka nanenjika mafy ny Kristiana sy nandroaka ny misionera ary nandoro ny Baiboly. Tamin' ny taona 1831 dia voarara ny fananana Baiboly sy ny fivavahana kristiana. Tamin' izany fotoana izany no nampisy ny Kristiana malagasy maty martira voalohany ka isan' izany Rasalama (taona 1837). Nanahy mantsy ilay mpanjakavavy sao mahavery hasina ny sampy sy ny razana ny fivavahana amin' ny razam-bazaha. Tsy nankasitrahany koa ny fitoriana ny fitovian' ny samy olombelona izay manohintohina ny rafitra ara-pôlitika sy ara-toekarena izay niorina amin' ny fisian' ny andevo. Tsy nekeny hotonga Kristiana (hatao batisa) ny miaramilany. Hatramin' ny sekoly naorin' ireo misionera dia tsy azoazony fa ataony hoe "misoko olona". Tamin' ny taona 1849 no tena nafana ny fanenjehana ka ao ny nodorana velona, ny notapahin-doha sy ny navarina tao Ampamarinana.

Ny prôtestantisma lasa fivavaham-panjakana

Tamin' ny fitondran-dRadama II (nanjaka tao anelanelan’ ny taona 1861 sy 1863) sy Rasoherina (nanjaka teo anelanelan’ ny taona 1863 sy 1868) dia niverina nalalaka indray ny fivavahana kristiana sy ny famakiana Baiboly. Nanome fahalalahana ny finoana isan-karazany teo amin' ny fanjakany Radama II. Rasoherina moa dia lasa Kristiana ka nampandoro ny sampim-panjakana sy nanao ny fivavahana kristiana ho fivavaham-panjakana. Maro noho izany ireo tao an-dapa sy ireo olona ao amin' ny saranga ambony tao Imerina niova ho Kristiana nefa ny ankamaroany dia lazain' ny mpahay tantaram-piangonana fa "nanao rebik' ondry".

Tonga teto tsy nisy mpanakantsakana ny misionera prôtestanta anglisy tao amin' ireo fikambanana toa ny Misiona anglikana, dia ny Church Missionary Society sy ny Society for the Propagation of the Gospel izay tonga tamin' ny taona 1864; ny Misiona loterana norveziana, dia ny Norwegian Missionary Society (norveziana: Norsk Misjonsselskap) tamin' ny taona 1866; ary ny Misiona frenjy, Friends of Foreign Mission Association tamin’ ny taona 1867.

Ny fielezan' ny prôtestantisma teo amin' ireo Merina saranga ambony teo antenantenan' ireo taona 1800, isan' izany ny mpanjaka Ranavalona II (izay namoaka didy momba ny famerenana ny fivavahana kristiana sy natao batisa tamin' ny taona 1869), niaraka tamin' ny fitomboana ara-pôlitikan' ireo misionera britanika, dia nitarika ny praiminisitra Rainilaiarivony hamoaka didy nahatonga ny Kristianisma ho fivavahana tao an-dapa, fivavaham-panjakana. Izany no nanafaingana ny fiovam-pinoan' ny vahoaka tany afovoan-tany ho amin' ny prôtestantisma tamin' ny faramparan' ireo taona 1800.

Fidiran' ny fivavahana katôlika

Ny Fiangonana katôlika rômanina dia tafiditra teto Madagasikara tamin' ny alalan' ireo masoivoho sy misionera frantsay tamin' ny tenantenan' ny taonjato faha-19, nefa tsy nitombo ny isan' ny mpanaraka azy raha tsy tamin' ny fanombohan' ny fanjanahan' ny Frantsay an' i Madagasikara tamin' ny taona 1896.

Tamin' ny fanjanahan-tany

Fahazoan' ny Katôlika vahana

Lasa zanatanin' i Frantsa i Madagasikara tamin' ny taona 1897 nefa tsy nanohana ny misiona katôlika i Galliéni (nanapaka an' i Madagasikara tamin' ny taona 1896-1905) na dia tsy nanavakavaka fivavahana. Amin' ny ankapobeny anefa dia nahazo vahana ny katôlisisma ka somary sahirana noho ny fanenjehana ny Prôtestanta. Sahirana ny Prôtestanta tamin' ny fotoana nanombohan' ny fanjanahan-tany noho ny nataon' ireo Zezoita (frantsay: Jésuites) izay nampifangaro ny raharaha pôlitika sy ny raharaham-pivavahana ka nanao ny Prôtestanta ho sakaizan' ny Anglisy sy ho fahavalon' ny Frantsay. Maro ireo mpino prôtestanta niala amin’ ny fiangonany noho ny tahotra. Fotoana nisian' ny tsy fifanarahan' ny Prôtestanta sy ny Katôlika malagasy izany. Tamin' ny nanapahan' ireo governora manaja ny maha fanjakana laîka an' i Frantsa vao niverina nalalaka indray ny safidy momba ny fivavahana. Naverina tamin’ ny Prôtestanta ihany ny trano fiangonana prôtestanta lasan' ny Katôlika taty aoriana, afa-tsy ny fiangonana tao amin' ny faritr' Ambatomanga. Tamin' ny taona 1938 no nahavitana printy ny Baiboly katôlika voalohany amin' ny teny malagasy.

Fitomboan' ny isan' ny antokom-pivavahana kristiana

Tonga teto Madagasikara ny misionera adventista tamin' ny taona 1926 ary tafaorina teto koa ny Fiangonana adventista tamin' ny taona 1927. Tamin' ny taona 1930 dia tafaorina teto Madagasikara koa ny Fiangonana ôrtôdôksa. Efa nahatsangana ny sinôdany ny fiangonana anglikana tamin’ ny taona 1937.

Fanafahana an' i Madagasikara

Nandray anjara betsaka ny Kristiana tamin' ny fanafahana an' i Madagasikara amin' ny fanjanahan-tany. Nisongadina tamin' ny fanoherana ny mpanjana-tany ny Prôtestanta. Ireo avara-pianarana malagasy, indrindra ny mpitsabo sy ny pastora, dia nivondrona tanaty fikambanana talohan' ny taona 1920, dia ny Vy, Vato, Sakelika (VVS). Prôtestanta ny ankamaroan' ny mpikambana.

Tamin' ilay raharaha 1947 dia maro ny Kristiana malagasy (indrindra ny Prôtestanta) no nampangaina ho niray tetika tamin' ny mpanohitra ny fanjakana frantsay. Tetsy an-daniny koa dia niampanga ny Kristiana ho mpiray tsikombakomba tamin' ny Vazaha ny fikambanana mpanafaka tanindrazana Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache (MDRM) izay nanimba sy nandroba ny trano fiangonana tamin' ny faritra sasany teto Madagasikara.

Fahaleovan-tena

Fahaleovan-tenam-piangonana

Taorian' ny nahazoan' i Madagasikara ny fahaleovan-tena no nandraisan' ny Malagasy koa ny fitantanana feno ny fiangonana na dia tsy afa-niala tamin' ny fanohanana avy any ivelany izany fiangonana izany. Nahazo fahaleovan-tena tamin' ny taona 1950 ny Fiangonana Loterana Malagasy (FLM). Tamin' ny taona 1968 dia tonga fiangonana iray nomena ny anarana hoe Fiangonan' i Jesoa Kristy eto Madagasikara (FJKM) ny fikambanan' ny fiangonana telo nohavaozina, dia ny Fiangonana Frenjy Malagasy (FFM) sy ny Fiangonana ara-Pilazantsara eto Madagasika (FPM) ary ny Fiangonan' i Kristy eto Madagasikara (FKM). Niorina ara-panjakana koa ny fiangonana anglikana, dia ny Eklesia Episkopaly Malagasy (EEM) tamin’ ny taona 1969.

Fivavahana kristiana sy kômonisma

Tamin' ny vanim-potona nanjakan' ny firehana ara-pôlitika kômonista tamin' ny firenena maro dia nisy ny tsy fankasitrahan' ny mpitondra fanjakana ny fivahana kristiana teto Madagasikara.

Firoborobon' ny evanjelisma

Taorian' ny nahazoan' i Madagasikara ny fahaleovan-tena, indrindra fa teo amin' ireo taona 1990, no nanombohan' ny fiangonana evanjelika sy pentekôtista maro niditra teto Madagasikara

Fandraisan' anjaran' ny Fiangonana amin' ny raharaham-pirenena

Ankehitriny dia mandray anjara lehibe eo amin' ny fiainam-pirenena malagasy ny fivavahana kristiana, na amin' ny lafiny sôsialy na amin' ny fanabeazana na ara-pôlitika, ary tsy manavaka saranga na fiaviana ny fidirana ho mpikambana amin' ny antokom-pinoana izatsy na izaroa.

Ny antokom-pinoana kristiana misy eto Madagasikara

Ny katôlisisma sy ny ôrtôdôksia ary ny anglikanisma

Ny katôlisisma

Marie Immaculée Conception ao Andohalo

Ny Eglizy Katôlika Apôstôlika Rômanina eto Madagasikara, izay niorina tamin' ny taona 1857, dia isan' ny fiangonana katôlika maneran-tany izay eo ambany fitarihana ara-panahin'ny Papa ao Rôma. Fivavahana voalohany eto Madagasikara ny Fiangonana katôlika raha ny habetsahan' ny mpino no jerena, izay maherin' ny 4 000 000 any ho any, izany hoe manakaiky ny iray ampahefatry ny mponin' ny Nosy. Ankehitriny dia efa misy ny Eglizy Komonio Apôstôlika Malagasy izay manana ny foiben-toerany any Bekily ao amin' ny Faritra Androy.

Ny Fiangonana ôrtôdôksa

Ny fiangonana ôrtôdôksa eto Madagasikara dia anisan' ny fiangonana tatsinanana efa tafasaraka tamin' ny fiangonana katôlika tany aloha. Fehin' ny Fiangonana Ôrtôdôksan' i Aleksandria sy Afrika manontolo izy. Tamin' ny taona 1930 no niorina voalohany teto Madagasikara ny fiangonana ôrtôdôksa.

Ny anglikanisma

Ny anglikanisma eto Madagasikara dia hita amin' ny alalan' ny Eklesia Episkopaly Malagasy, hafohezina amin' ny hoe EEM. Miombona ao amin' ny Fiombonambe Anglikana (Anglican Communion) izay mampifandray ny Anglikana maneran-tany ny EEM. Azo lazaina ho niorina tamin' ny taona 1864 na 1969 ny EEM.

Ny prôtestantisma

Ny prôtestantisma dia efa tonga teto Madagasikara tamin' ny vanim-potoana faha mpanjaka. Ny prôtestantisma eto Madagasikara dia misy fiangonana maro ka ny roa voalohany tonga teto Madagasikara dia ny loteranisma sy ny kalvinisma. Ny 25 %n' ny Malagasy dia Prôtestanta.

Ny loteranisma

Tsy ny FLM ihany no fiangonana loterana eto Madagasikara fa ao koa ireo fiangonana niforona taty aoriana vokatry ny tsy fifanarahana tao amin' ny FLM.

• Ny Fiangonana Loterana Malagasy

Ny Fiangonana Loterana Malagasy (FLM), dia fiangonana kristiana prôtestanta vokatry ny fitoriana ny Filazantsara nataon' ireo misiônera avy tamin' ny Misiôna Nôrveziana (anglisy: Norwegian Missionary Society - NMS) niatomboka tamin' ny taona 1866 sy ny Misiôna Amerikana (Americana Lutheran Church - ALC) nanomboka tamin' ny taona 1888. Tao Betafo no niorina ny trano fiangonana loterana voalohany teto Madagasikara. Tamin' ny taona 1950 anefa vao nahazo fahaleovan-tena io fiangonana io ary tamin' io koa no niantsoana azy amin' ny hoe FLM. Ankehitriny dia misy mpino eo amin' ny 3 000 000 (11 %n' ny Malagasy; 26 %n' ny Kristiana malagasy) any ho any ny FLM.

• Ny fiangonana loterana hafa

Ireto ny tena fantatra amin' ny fiangonana loterana ankoatry ny FLM:

- ny Fiangonana Loterana Malagasy Nohavaozina (FLMN) izay nisitaka tamin' ny FLM tany amin' ireo taona 70 noho ny tsy fankasitrahana ny rafi-pitantanana, fa tsy noho ny foto-pampianarana; io no fiangonana loterana fantatra indrindra manaraka ny FLM. Matanjaka io fiangonana io ao amin' ny distrikan' Antanifotsy sy ao Antananarivo. Ahitana azy koa ny any Toliara sy any Mahanoro.

- ny Fiangonana Fifohazam-Panahy Loterana Malagasy (FFPLM) naorin' ilay mpiandry atao hoe Neny Olga. Ao Anolaka any Fianarantsoa no misy ny foibeny.

- ny Fiangonana Protestanta Loterana Malagasy (FPLM) izay ao Ankofafa any Fianarantsoa ny misy ny foibeny.

Ny kalvinisma na nohavaozina

• Ny Fiangonan' i Jesoa Kristy eto Madagasikara

Ny Fiangonan' i Jesoa Kristy eto Madagasikara (FJKM), dia niforona vokatry ny fitambaran' ny fiangonana telo notarihin' ny London Missionary Society (tonga teto tamin' ny taona 1818) ny Société des Missions Evangeliques de Paris (tonga teto tamin' ny taona 1867) ary ny Frends Foreign Missionary Association (tonga teto tamin' ny taona 1897). Mikambana amin' ny Communion Mondiale des Eglises Réformées ny FJKM. Tamin' ny taona 1968 vao nitondra io anarany io ity fiangonana ity.

• Ny fiangonana nohavaozina hafa

- ny Fiangonana Malagasy Tranozozoro Antranobiriky (FMTA) dia fiangonana avy amin' ny London Missionary Society (LMS) tamin' ny taona 1894 izay niala noho ny tsy fifanarahana nisy tamin' ny pastora malagasy sy ny misionera anglisy izay nihevitra azy ireo ho mpanampy fotsiny ihany. Ny pastora Rajaonary no nitantana an' io fiangonana voalohany.

- ny Misiona Evanjelika Teratany eto Madagasikara (METM) dia fiangonana naorin' ny pastora Rakotobe Andriamaro tamin’ ny taona 1955. Miara-miasa amin' ny FJKM ny METM.

- ny Fiangonana Protestanta Vaovao eto Madagasikara (FPVM) dia fiangonana niala avy amin' ny FJKM noho ny tsy fitoviam-pomba fijery ny amin' ny asam-pifohazana. Tamin' ny taona 2002 no nanorenan' ny mpitandrina Randrianantoandro Jean Joseph azy io.

- ny Fiangonana Kristiana Protestanta Malagasy Vavolombelona, niorina tamin' ny taona 1967.

- ny Fiangonana Kristianina Fifohazana eto Madagasikara (FKFM)

- ny Fiangonan' ny Fifohazan' ny Mpianatry ny Tompo, niorina tamin' ny taona 1954.

- ny Fiangonan' ny Fifohazam-Panahy Malagasy, niorina tamin' ny taona1963/64.

- ny Fiangonana Tana City Church (TCC), niorina ny faran'ny taona 1990 (fiangonana Reformé Evanjelika nivoaka taty aoriana)

Ny adventisma

• Ny Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito

Ny Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito eto Madagasikara dia fiangonana kristiana niorina tamin' ny taona 1927. Misionera avy ao amin' ny nosy Maorisy no nitondra ny adventisma teto Madagasikara tamin' ny taona 1910. Notokanana ny fiangonana voalohany tao Manjakaray ny 27 Aogositra 1927. Mihoatra ny 76 000 ny Malagasy adventista izay manana trano fiangonana mihoatry ny 1 200.

Ny evanjelisma sy ny karismatika

Betsaka ny fiangonana niorina taorian' ireo fiangonana voalaza anarana etsy ambony ireo, izay samy mikarakara ny ara-panahin' ny Malagasy sy ny mponina eto Madagasikara, ka ny ankamaroany dia ao amin' ny atao hoe evanjelisma sy ny karismatika (anisan' ireo ny fiangonana pentekôtista isan-karazany). Tsy mitsaha-mitombo isa ireo fiangonana ireo. Maro amin' izy ireo no matetika lazaina amin' ny anarana hoe "fiangonana zandriny".

Ireo fantatra indrindra:

• ny Fiangonana Batista Biblika eto Madagasikara, niorina tamin' ny taona 1963.

• ny Fiangonana Pentekotista Mitambatra, niorina tamin' ny taona 1970.
• ny Fikambanana Apokalypsy eto Madagasikara (FAM), niorina tamin' ny taona 1996;
• ny Fiainana Ao amin' i Kristy (FAK), niorina tamin' ny taona 1985.
• ny Jesosy Mamonjy, niorina tamin' ny taona1963
• ny Jesosy Famonjena
• ny Vahao ny Oloko
• ny Fiangonana Evanjelika Shine, niorina tamin' ny taona 2004.
• ny Fiangonan' ny Ampakarina (FnA)
• ny Fiangonana Mahery ny Ran' i Jesosy
• ny Fiangonana Rhema
• ny Fiangonan' Andriamanitra (na Assemblée de Dieu) eto Madagasikara, niorina tamin' ny taona 1967.
• ny Eglise Universelle du Royaume de Dieu, niorina tamin' ny taona 1998
• ny Fiangonan' ny Vondrona Kristianin' ny Fanahy Masina (FVKFM)
• ny Communauté Evangélique Indépendante de Madagascar (CEIM), niorina tamin' ny taona 1991.
• ny Fahazavan' i Kristy (FAKRI), niorina tamin' ny taona 1996.
• ny Fiangoann' i Jehovah Tompon' ny Sabata Andro Fahafito (FJTSa7), niorina tamin' ny taona 1996

Ireto manaraka ireto koa no tsy dia be mpahalala

• ny Tafik' i Jesosy Kristy (TAJEKRI)
• ny Eglizy Sambofiara eto Madagasikara (ESM)
• ny Centre Parole Vivante niorina tamin' ny taona 1993.
• ny Communauté Evangélique du Réveil, niorina tamin' ny taona 1990.
• ny Centre d'évangélisation de Madagascar (CEVAM), niorina tamin' ny taona 1996.

Ny Vavolombelon' i Jehovah sy ny Olomasin' ny Andro Farany

Ireto fiangonana roa ireto no tsy azoazon' ny ankamaroan' ny Kristiana hafa indrindra noho ny finoan' izy ireo betsaka zavatra tsy itoviany amin' ny finoana sy fampianaran' ny fiangonana mahazatra ny Malagasy. Izany no ilazan' ireo fiangonana tranainy azy ireo tsy amim-pihambahambana hoe "sekta".

Ny Vavolombelon' i Jehovah

Tamin' ny 1925 no nitsidika voalohany an' i Madagasikara ny iraky ny Fikambanan' ny Vavolombelon' i Jehovah. Tamin' ny taona 1970 dia tsy neken' ny fitondram-panjakana malagasy ny fikambanan' ny Vavolombelon' i Jehovah notarihin' ny teratany vahiny. Tamin' ny taona 1984 vao neken' ny fanjakana malagasy ny fijoroan' ny fikambanan' ny Mpianatra ny Baiboly ary tamin' ny taona 1994 vao nankatoavin' ny fanjakana ny Fikambanan' ny Vavolombelon' i Jehovah eto Madagasikara.

Ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany

Ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany, dia niorina tamin' ny taona 1993. Fantatry ny Malagasy amin' ny anarana hoe "Fiangonana Môrmôna" ity fiangonana ity. Razanaparany Ramiandrisoa no nitondra ny môrmônisma teto Madagasikara tamin' ny taona 1989. Efa Tamin' ny taona 1990 no nananganana ny fiangonana, nefa tamin' ny taona 1993 vao voaorina ara-panjakana ny izany fiangonana izany ka Razanapanala Ramiandrisoa no lasa filohany. Amin' ny Olomasin' ny Andro Farany dia Andriamanitra samy hafa nefa miara-miasa ny Ray sy ny Zanaka ary ny Fanahy Masina.

Ny ekiomenisma eto Madagasikara

Ireo fiangonana ao amin' ny FFKM

Misy efatra ireo fiangonana mikambana ao amin' ny Fiombonan' ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara ka ireto avy izany.

• Eklesia Episkopaly Malagasy (Anglikana) (EEM), niorina tamin' ny taona 1969 na 1864
• Eglizy Katôlika Apôstôlika Rômanina (EKAR), niorina tamin' ny taona 1857;
• Fiangonan' i Jesoa Kristy eto Madagasikara (FJKM), niorina tamin' ny taona 1968;
• Fiangonana Loterana Malagasy (FLM), niorina tamin' ny taona 1950.

Ny FJKM sy ny FLM dia mikambana ao amin' ny Fiombonan' ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara (FFPM) amin' ny maha fiangonana samy prôtestanta sady nateraky ny reformasiona azy ireo. Ny Eklesia Episkopaly Malagasy (EEM) anefa tsy ao anatin' io fiombonana io sady tsy tena fantatra loatra ho prôtestanta raha eto Madagasikara na dia tsy voatery ho izany ny zava-misy any ivelany (Jereo: Anglikanisma).

Ny traikefa efa azo

Ny ekiomenisma eo amin' ireo fiangonana kristiana eto Madagasikara dia ahitana ny fiaraha-mivavaka amin' ny fotoana sasantsasany eo amin' ny fiangonana maromaro, ka ny lohany amin' izany dia ireo ao amin' ny Fiombonan' ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara, izay niorina tamin' ny taona 1980.

Izany ekiomenisma izany dia miseho amin' ny alalan' ny fanaovana fivavaka iraisam-pinoana amin' ny fotoana voatondro sasany. Tsy mijanona amin' ny lafiny ara-pivavahana ihany ny ekiomenisma malagasy fa miitatra amin' ny fiaraha-mikaon-doha amin' ny famahana ny olana ara-sôsialy sy ny disadisa ara-pôlitika misy eto Madagasikara. Endrika isehoan' ny ekiomenisma koa ny tsy famerenana manao batisa na batemy ny mpino mifindra finoana avy amin' ny fiangonana iray mankamin' ny fiangonana iray hafa samy mpiombona. Iraisany ireo fiekem-pinoana ekiomenika, ny vavaka nampianarin' ny Tompo, ny hira sasany izay efa nahavitany boky (Miara-mizotra). Efa nisy koa fandikan-teny ny Baiboly niraisan' ireo fiangonana mpikambana ireo, dia ny Baiboly Dikan-teny Iombonana Eto Madagasikara (DIEM) izay ezahana vakina amin' ny fanompoam-pivavahana iraisam-pinoana.

Efa manana toeram-piofanana iraisana momba ny ekiomenisma ny FFKM, dia ny Ivontoeram-Pampianarana Ambony momba ny Ekiomenisma (IPAE), izao ny FFKM.

Ny zavatra mbola tsy mamparisika

Tsy dia mahazoazo ny fiombonanam-bavaka ireo fiangonana lazaina hoe "zandriny" izay lazain' ny mpino ao amin' ny "fiangonana zokiny" sasany hoe "sekta". Voailika avy hatrany sady tsy mieritreritra ny hikambana ao koa ireo fiangonana tsy mino ny maha Andriamanitra an' i Jesoa Kristy sy tsy mino ny Trinite araka ny fampianaran' ny fanekem-pinoana ekiomenika an' izany.

Tsy mbola voakasiky ny ekiomenisma amin' ny fomba lalina koa ny lafiny ara-teôlôjia (tenim-pinoana, foto-pampianarana, sns) izay ahitana fahasamihafam-pinoana sarotra aravina, indrindra eo amin' ny Katôlika sy ny Prôtestanta. Ny FLM sy ny FJKM, izay samy prôtestanta, no afaka mampifanakaiky ny teôlôjiany noho ny fampianaram-pinoany tsy mifanalavitra firy vokatry ny maha samy fiangonana nateraky ny reformasiona azy ireo. Tsy mboka miara-mandray eokaristia na fanasan' ny Tompo, izay marika hita maso, ankoatry ny batisa na batemy, sady sakramenta roa tokony hiraisan' ny fiangonana mpiombona, ny Kristiana ao amin' ny FFKM. Tsy mbola mifampiditra alitara (na ôtely) ny mpitondra fiangonana na dia efa afaka mifampiditra trano fiangonana sy mifampindrana polipitra aza. Na dia efa misy aza ilay Baiboly DIEM dia maro ny mpitarika fotoam-pivavahana sy ny mpitondra fivavahana mampiasa ny Baibolin' ny fiangonany amin' ny fotoana anaovana fivavahana iraisam-pinoana.

Ny kristianisma sy ny finoana hafa eto Madagasikara

Ny kristianisma sy ny fivavahan-drazana malagasy

Ny fivavahan-drazana malagasy

Tokotokony ho ny antasasaky ny Malagasy no manaraka ny fivavahan-drazana, araka ny tatitry ny US Department of State tamin' ny taona 2011, fa 4,5% kosa izany hoy ny Pew Research Center tamin' ny taona 2010. Ny fanadihadiana tamin' ny taona 2020 dia nametraka io tarehimarika io ho 39,22 %. Izany fivavahan-drazana izany dia mino fa andriamanitra iray ihany no nanao izao rehetra izao, izay antsoina hoe Zanahary na Andriamanitra. Fanampin' izany dia manantitra ny fifandraisan' ny velona sy ny maty (Razana) io fivavahan-drazana io. Ny fivavahanana amin' ny Razana no nitarika ho amin' ny fanamboarana fasana andaniam-bola be, fanaovana famadihana (ho an' ireo mponina afovoan-tany) izay amongarana amin' ny fomba miverimberina ireo havana efa maty mba hamonosan-dambamena vaovao azy ireo alohan' ny hamerenana azy indray any am-pasana.

Fifanandrenana

Hatramin' ny fiandohan' ny fivavahana kristiana teto Madagasikara no nisian' ny fifanandrenana teo aminy sy ny fivavahan-drazana malagasy. Ny Kristiana milaza fa asan' ny devoly na asan' ny maizina ny fivavahan-drazana malagasy fa ny mpandala ny fivavahan-drazana kosa miampanga ny Kristiana ho mpanimbazimba ny zavatra navelan' ireo nahitany masoandro. Teo amin' ny tantara dia i Ranavalona I no nalaza tamin' ny fiarovana ny fivavahan-drazana manoloana ny kristianisma izay niteraka ny fanenjehana mamaivay ny mpanaraka ity farany. Rehefa maty Ranavalona I dia nahazo laka amin' izay ny fivavahana kristiana. Miseho ny fanoheran' ny Kristiana ny fivavahana amin' ny sampy, ny fivavahana amin' ny razana, ny finoana ny tromba sns, indrindra eo amin' ireo fiangonana prôtestanta (ao amin' ny sehatry ny fifohazana) sy evanjelika. Mandraka ankehitriny dia mahazo laka ny kristianisma ka na amin' ny sehatra ara-pôlitika sy ao amin' ny fitondram-panjakana aza dia tsy mipetraka mazava ny maha fanjakana laîka an' i Madagasikara.

Fampifangaroana

Matetika ny fivavahana kristiana dia tanterahin' ny mpino kristiana sasany amin' ny fampifangaroharoana azy amin' ny fivavahan-drazana (sinkretisma). Tamin' ny taona 2010 dia Kristiana malagasy maro no mampiditra ny finoany ara-pivavahana kristiana amin' ny fomban-drazana mifandray amin' ny fanompoam-pivavahana atao amin' ny razana. Ohatra, ny Malagasy dia afaka mitso-drano ny fahafatesany any am-piangonana alohan'ny hirosoana amin'ny fombafomba fandevenana na manasa mpanompo kristiana hanamasina ny famadihana indray.

Jereo koa

• Kristianisma
• Prôtestantisma
• Katôlisisma
• Evanjelisma
• Baiboly amin' ny teny malagasy
• Fivavahana ao Madagasikara
• Prôtestantisma eto Madagasikara
• Evanjelisma eto Madagasikara
• Firaisan' ny Skotisma eto Madagasikara

Azo anovozan-kevitra

• Sophie Blanchy, Jean-Aimé Rakotoarisoa, Philippe Beaujar, Chantal Radimilahy (dir.), Les dieux au service du peuple, Paris, Éditions Karthala, coll. « Religions contemporaines », 2006, 536 p.
• Bruno Hübsch, Madagascar et le Christianisme, Antananarivo / Paris, Ambozontany / ACCT / Karthala, 1993.
• Vincent Huyghues-Belrose, Les premiers missionnaires protestants à Madagascar (1795-1827), Paris, Karthala / Inalco, 2001.

Rohy ivelany

• "Ambatonakanga sy ny Misionera"