Kalvinisma
Ny kalvinisma dia foto-pampianarana teôlôjika prôtestanta sy fomba fijery ny fiainana kristiana izay mifototra amin' ny fiandrianan' Andriamanitra amin' ny zavatra rehetra. Na dia maro ireo teôlôjiana nampandroso ny kalvinisma toa an' i Martin Bucer, i Wolfgang Musculus, i Heinrich Bullinger, i Pierre Martyr Vermigli, i Ulrich Zwingli ary i Théodore de Bèze, dia ny anaran' ilay mpanitsy fiangonana (refôrmatora) frantsay Jean Calvin no nentin' io firehana ara-teôlôjia prôtestanta iray io noho ny akon' ny fampianarany sy ny ady hevitra nataony tamin' ny taonjato faha-16 momba ny fanekem-pinoana sy ny anjara toeran' ny fiangonana eo amin' ny fiainan' ny kristiana. Ankehitriny dia ilazana ny foto-pampianarana sy ny fanaon' ny Fiangonana nohavaozina sy presbiteriana ary kôngregasiônalista izany. Indraindray dia ilazana ny fampianaran' i Jean Calvin fotsiny ihany ny hoe kalvinisma. Ny kalvinisma dia fantatra koa amin' ny fampianarana ny amin' ny fanendran' Andriamanitra mialoha (na predestinasiona) sy ny fahasimban' ny olona tanteraka noho ny fahotana nolovana.
ara-tantara[hanova | hanova ny fango]
Jean Calvin. Ny fitaomana iraisam-pirenena nataon’i Jean Calvin teo amin’ny fampivelarana ny fotopampianaran’ny Fanavaozana Protestanta dia nanomboka tamin’izy nanoratra, tamin’izy dimy amby roapolo taona, ny fanontana voalohany ny taratasiny teôlôjika mitondra ny lohateny hoe Institution of the Christian religion, tamin’ny 1534 (navoaka tamin’ny 1536). . Nivoatra io asa io avy eo ary nadikan'i Calvin tamin'ny teny frantsay mahazatra. Ny fanoratana an’io asa io, mbamin’ireo asa pastôraly mampiady hevitra, ny fandraisany anjara amin’ny fiaiken-keloka ny finoana sy ny asa lehibe nataony amin’ny fandikana ny Baiboly, dia nitarika an’i Calvin hampihatra fitarihana mivantana teo amin’ny Protestanta. Niaraka tamin’i Martin Bucer, Heinrich Bullinger, Pierre Martyr Vermigli, Ulrich Zwingli, Théodore de Bèze, Guillaume Farel ary John Knox, i Calvin dia nandray anjara lehibe teo amin’ny fampivelarana ny foto-pampianaran’ny Fiangonana Nohavaozina, ka hatramin’ny nahatongavany ho mpanavao nanjaka.
Ny fitomboan'ny lanjan'ny Fiangonana Reforme sy ny an'i Jean Calvin dia ampahany amin'ny dingana faharoa amin'ny Fanavaozana Protestanta, rehefa nanomboka niforona ny fiangonana protestanta taorian'ny nanesorana an'i Martin Luther tamin'ny alàlan'ny Eglizy Katolika Romana. I Calvin, Frantsay sesitany tany Genève, dia nanao sonia ny dikan-tenin’i Philip Melanchthon tamin’ny 1540 momba ny Fieken-keloka tao Augsburg, saingy ny heriny no tsapa voalohany tao amin’ny Fanavaozana Soisa nofehezin’i Zwinglian. Ny fivoaran’ny fotopampianaran’ny Fiangonana Nohavaozina, hatrany am-piandohan’ny fisiany, dia nizotra tsy miankina amin’ny an’i Lotera, teo ambany fitarihan’ny mpanoratra sy mpanavao maro, indrindra fa i Calvin. Tatỳ aoriana be, rehefa nifandray tamin’ireo Fiangonana Nohavaozina ny lazany, io fampianarana io tamin’ny fitambarany dia nitondra ny anaran’ny Kalvinisma.
fomba fijery[hanova | hanova ny fango]
Ny teolojian’ny Kalvinista indraindray dia mitovy amin’ny Hevi-dimin’ny Kalvinisma, na Foto-pampianarana momba ny Fahasoavana, valin-teny iray isaky ny teboka ho an’ireo novolavolaina tao amin’ny Remonstrance Arminian. Izy ireo dia famintinana ny fanapahan-kevitra noraisina tao amin’ny Synodam-paritany Dordrecht tamin’ny 1619. Tsy nampiasa modely toy izany mihitsy i Calvin, na niady mivantana tamin’ny Arminianisma.
Noho izany, ireo hevitra ireo dia famintinana ny fahasamihafana misy eo amin’ny Kalvinisma sy ny Arminianisma, fa tsy famintinana feno ny asan’i Calvin na ny teolojian’ny fiangonana Reforme amin’ny ankapobeny. Amin'ny teny anglisy, izy ireo dia voatondro amin'ny fanafohezana TULIP (Total depravity-Unconditional election-Limited atonement-Irresistible grace-Perseverance of the saints), na dia tsy mitovy amin'ny ao amin'ny Canons of Dordrecht aza ny filaharan'ireo teboka.
Ireo kanôna ireo dia manamafy indrindra fa Andriamanitra dia afaka mamonjy izay olona rehetra namindrany fo ary tsy manakana ny ezaka ataony ny faharatsiana na ny tsy fahaizan’ny olona.