Razana (finoana malagasy)

Ny razana, araka ny finoan-drazana malagasy, dia ireo olona efa maty nefa heverina ho hery mpanao soa (amin' ny alalàn' ny fanahiny) eo amin' ny fiainan' ny velona, noho izy ireo nandovana zavatra maro na inoana fa manam-pifandraisana akaiky kokoa amin' ny Zanahary amin' ny maha fanahy azy. Ny Malagasy mandala ny fivavahan-drazana dia mihevitra fa ny fanahin' ny razana dia mety manjary angatra raha tsinontsinoavina na atao ratsy. Heverina fa manangatra eo amin' ny fasana nandevenana azy sy mitondra aretina sy loza amin' izay nanao ratsy azy ny angatra. Misy ny mino fa ny fombafomba sasany, toy ny famadihana, izay amokarana sy amonosan-damba vaovao ary andevenana indray ny vatan' ny maty isaky ny dimy hatramin' ny folo taona, dia misakana ny fanjariana ho angatra na kinaoly noho ny fikambanan' ny lamba amin' ny hasina, izay hery mahavelona tsy hita maso sy masina. Miovaova arakaraka ny faritra eto Madagasikara ny finoana momba ny hery sy ny asan' ny razana. Ny fanambaràna ataon' ny razana na ny asany no matetika niandohan' ny fady izay mandrafitra ny ampahany amin' ny fiainam-piarahamonina malagasy nentim-paharazana.

Hita eo amin' ny fomba fiteny sy fanao samihafa ny lanjan' ny razana eo anatrehan' ny Malagasy. Anisan' izany ny fanomezana lanja ny tanindrazana (na tanin-drazana), ny tenin-drazana, ny fomban-drazana, ny fadin-drazana, ny vakodrazana, ny fahitana ny teny hoe razana ao amin' ny anarana malagasy maro, sy ny maro hafa koa. Ny fanaovan-javatra amin' ny anaran' ny taranaka koa dia ahitana taratra ny fanomezana lanja ny razana.

Ny fanatrehan' ny razana sy ny fomba amantarana ny sitrapony

Inoan' ny Ntaolo malagasy fa tsy maty miaraka amin' ny vatana ny fanahin' ny olombelona fa lasa afaka manohy ny fisiany ivelan' ny tontolon' ny velona. Mety miseho ao amin' ny tontolon' ny velona ny fanahin' ny razana, ka izany no mampisy ny tromba sy ny angatra sady itandremana ny zavatra nameperany.

Ny fisehoan' ny razana sy ny fanatrehany

Ny fisehoan' ny razana amin' ny alalan' ny nofy

Rehefa te hiresaka amin' ny velona ny razana dia matetika miseho amin' ny nofy, ka amin' izany no ilazany ny hafatra tsy voalazany fahavelony na anamafisany izany, amin' izany koa no anambaràny ny zavatra tiany hatao aminy na tsy tiany hatao aminy, amin' izany no ilazany ny tokony hatao amin' ny fananana na taranaka navelany. Matetika dia ny ombiasa no misahana izany ny fanambaràna ny hevitry ny nofy.

Ny tsindrimandry

Ny tsindrimandry dia ny fampidirana hevitra ataon' ny razana ao an-tsain' ny olona mba hahalalany ny tokony hatao na ny tokony hambara amin' ny velona. Tsy miseho ny fanahin' ny razana mandritra izany fa ny eritreritr' ilay olona voatsindrimandry no mahatsapa zavatra. Ninoan' ny Ntaolo fa afaka manindry mandry koa i Zanahary na ny zanahary.

Ny fanatrehan' ny razana amin' ny alalan' ny tromba

Ny tromba dia fanahin' ireo mpanjaka tany aloha izay mbola manohy ny fanapahany amin' ny velona amin' ny alalan' ny findramany ny tenan' ny olona iray mbola velona. Miteny amin' ny alalan' io olona misy tromba io ny fanahin' ny mpanjaka. Any amin' ny faritra sakalava no tena ahitana izany nefa miely eran' ny Nosy ihany koa izany finoana izany. Antsa sy tehaka aman' amponga sy angorodao izay atao handihizan' ilay olona misy tromba sady hitokavana ilay fanahy mba hiditra ao aminy.

Ny fisehoan' ny angatra

Ny angatra na matoatoa dia fisehoan' ny fanahin' ny olona maty amin' ny velona, indrindra ny fanahin' ny razana tsy nisy mpikarakara na tsy mankasitraka ny fomba fandraisan' ny velona azy. Tsy tian' ny Malagasy ny mahita na mifanena amin' angatra. Ny fisian' ny angatra dia mety ho tsapa amin' ny fahatsiarovana hatsiaka hafahafa na fitambesaran' ny vatana na ny entana tampoka na amin' ny fahitana afo (izay atao hoe "afon' angatra" na "afon-dolo"). Mety hampijaly ny olona matory ny angatra amin' ny alalan' ny fanindriany azy sy ny fampitahorany azy. Misy ny olona izay inoana fa mahay mamoha angatra hiresaka amin' ny havany.

Ny sikidy sy ny fanandroana

Ny sikidy dia fikirakirana voan-javatra (voam-pany, vaoan-tsaramaso, voan-kily, sns) na tapa-javatra maro (ahitra, rantsan-kazo, sns) na fasika izay anisan' ny manampy amin' ny fahalalana ny sitrapon' ny razana. Amin' ny alalan' ny "famakiana ny sora-tsikidy" aton' ny mpisikidy no ahafantarana izany, izany hoe ny fanakarana ny hevitra ambaran' ny endrika voaforona amin' ny alalan' ny fandaharana ny voan-tsikidy. Ny razana rahateo koa dia anisan' ny tokavin' ny mpisikidy aloha sy mandritra ny fandaharana ny sikidy. Ny tsanganan-tsikidy atao hoe Asorotany na Asorotà no manondro ny razana. Amin' ny fanandroana malagasy dia ny zoro Asorotany no omena ny razan' olon-tsotra fa ny Alahamady no an' ny razan' ny mpanjaka.

Ny fambara

Inoan' ny Ntaolo malagasy koa ny fisian' ny fambara izay tsy inona fa zava-mitranga tsapan' ny olona (hita maso na ren' ny sofina sns) ka manampy azy hahalala mialoha ny zavatra hitranga amin' ny hoavy akaiky na lavitra. Mety ho zava-tsoa no hitranga nefa matetika dia zava-dratsy no ahenoana ny teny hoe fambara, toy ny hoe fambara loza. Tsy voatery ho ny razana ihany no mandefa fambara fa mety ho i Zanahary na ny fanahy hafa rehetra.

Ny fanajana ny razana sy ny fivavahana aminy

Ny fivavahana amin' ny razana dia fivavahana amin' ny fanahin' ny maty. Aseho amin' ny alalan' ny fanajana ny fady koa ny fivavahana amin' ny razana. Ny fanehoam-panajana ny razana dia mahatonga ny razana hitahy ny velona.

Ny razana ivavahana na tompoina

Fivavahana amin' ny razan' ny fianakaviana

Ny Malagasy mandala ny fivavahan-drazana dia mivavavaka na manompo ny razana ao amin' ny fianakaviana misy azy, indrindra ny razana nipoiran' io fianakaviana io.

Fivavahana amin' ny razan' ny mpanjaka

Ankoatra ny fivavahana amin' ny razan' ny tena dia ivavahan' ny vahoaka ny razan' ny mpanjaka, ka manamafy ny sata maha mpanjaka ny mpanjaka sy ny taranany izany. Ny fivavahana amin' ny razan' ny mpanjaka dia tanterahin' ny vahoakan' ny fanjakana isam-paritra tapahin' io mpanjaka io. Na dia amin' izao andro efa tsy mampisy mpanjaka manam-pahefana ara-pôlitika izao dia mbola maro ireo faritra manompo ny razan' ireo sokajin' olona atao hoe andriana na mpanjaka na ampanjaka izany hoe taranaky ny mpanjaka taloha.

Fanompoana razam-bahiny

Ity fanompoana razam-bahiny ity dia fahita amin' ny fanompoana tromba, ka ny fanahy tromba dia mety fanahin' olona (matetika mpanjaka taloha) tsy iray faritra na fianakaviana amin' ny tena, ary mety ho fanahin' olona tsy malagasy akory aza (frantsay, anglisy, pôrtogey, sns), izay tsy mpajaka fa mety tantsambo na olona manana ny lazany manokana. Anisan' ny noheverin' ny Malagasy ho fanompoana razam-bazaha ny fivavahana kristiana izay manao an' i Jesoa na Jesosy ho Andriamanitra.

Ireo zavatra aorina anehoam-panajana ny razana

Ny fasana

Ny fasana dia ilay zavatra naorina mba hiarovana ny toerana nandevenana na nanafenana ny maty. Io no toerana hita maso izay sady mampahatsiahy ny fahafatesana no mampifandray ny tontolon' ny velona sy ny tontolon' ny maty koa. Ao no itoeran' ny razana amin' ny androny sisa rehetra.

Ny hazomanga

Ny hazomanga dia tsato-kazo roa na telo mifanakaiky, atsatoka amin' ny toerana iray, izay atao hanatanterahana fianianana na sorona na fitsofan-drano. Ny mpitan-kazomanga (izay atao hoe mpisorona koa) no miandraikitra ny fikarakarana ny zavatra atao eo amin' ny hazomanga. Famantarana ny maha iray firazanana na iray fianakaviana ny hazomanga.

Aloalo

Ny aloalo

Ny aloalo dia zavakanto vita amin' ny hazo, misy sary vaosokitra maneho ny sombin-tantaram-pianinana, na ny zavatra tian' ilay olona maty fony fahavelony, na ny fananan-karenan' ny maty (fananana omby indindraindrindra), na ny toerany teo amin' ny fiarahamonina. Eny amin' ny fasana no ametrahana ny aloalo any amin' ny faritra Mahafaly sy amin' ny faritra Androy.

Ny tsangambato

Ny tsangambato dia vato aorina ho solom-pasan' ny olona tsy hita faty, maty tamin' ny ady na tamin' ny antony hafa. Misy koa ny miantso azy io hoe orimbato na vatolahy. Arakaraka ny faritra eto Madagasikara dia mety tsy hitovy hevitra ireo teny telo ireo. Ny tsangambato koa dia enti-manamarika ny zava-nitranga lehibe teo amin' ny tantaran' ny fanjakà-mpanjaka na ny foko iray.

Ireo fomba anehoam-panajana ny razana

Ny fanajana ny fady

Ny fady dia ireo zavatra raràna tsy azo tanterahina araka ny fepetra napetraky ny fomba amam-panao. Araka ny finoana dia vokatry ny hery tsy hita maso sady mifandray amin’ ny fivavahana amin' ny razana ny fady. Izay manota fady dia heverina ho maloto sy manohintohina ny filaminana ara-panahin' ny fiarahamonina. Aseho amin' ny alalan' ny fanajana ny fady koa ny fivavahana amin' ny razana. Inoana fa ny fanehoam-panajana ny razana amin' ny alalan' ny fanajana ny fady dia mahatonga ny razana hitahy ny velona.

Ny fanaovana famadihana

Ny famadihana dia fomba amoahana ny taolan' ny havana maty avy ao am-pasana mba hamonosan-damba azy sy hampidirana azy am-pasana indray. Izany fanao izany dia mitazona sy mampitombo ny fifandraisan' ny velona sy ny razana. Ny any amin' ny faritra maro eto Madagasikara, indrindra ny any afovoan-tany, dia famadihana. Ahatsiarovana ireo razana sy ivorian' ny fianakaviana sy ny mpiara-monina ny famadihana ary anaovana lanonana.

Ny zorofirarazana

Ny zoro eo avaratra-atsinanana eo amin' ny trano na ny tanàna, atao hoe zoron' Alahamady, no zoro atokana ho an' ny razana, atao hoe zorofirarazana na zoro firarazana. Zoro saro-pady sy masina indrindra ny Alahamady satria eo no itodihana raha mivavaka amin' Andriananahary sy ny razana ary eo no apetraka ireo zava-masina rehetra.

Ny fomba isehoan' ny fivavahana amin' ny razana

Ny fanaovana sorona

Ny sorona dia fomba tanterahina hanomezana haja na ho enti-mifona na mangata-pitahiana amin' i Zanahary na ny razana, ka matetika famonoana biby toy ny omby no atao. Ny mpisorona na ny mpitan-kazomanga no mitarika izany fomba izany, izay atrehin' ny sokajin' olona voakasika na ny olona rehetra, arakaraka ny zavatra mitranga.

Ny famonoana omby atao sorona no fomba anehoana ny fanajana ny razana na ampitsaharana ny fahatezeran' izy ireo. Azo atao koa ny maneho fanajana ny razana amin' ny alalan' ny fanidinana toaka avy amin' ny tavoahangy vao nosokafana, atao amin' ny zoro avaratra-atsinanan' ny trano mba hanomezana ny anjarany.

Ny fankalazana ny fitampoha

Ny fitampoha dia fampandroana ireo sisan-javatra avy amin' ny vatan' ny mpanjaka efa maty, izay tanterahin' ny Malagasy sakalava any amin' ny faritra Menabe, isaky ny dimy taona mandritra ny fito andro, mba hahatsiarovana ireo mpanjaka sakalava.

Ny fiheverana ny razana ho afaka ho lasa zanahary na andriamanitra

Anisan' ireo zavatra mety ho lasa zanahary na andriamanitra, na antsoina hoe zanahary na andriamanitra, ny razana.

Ireo fomba fiteny maneho lanjan' ny razana eo amin' ny Malagasy

Hita eo amin' ny fomba fiteny sy fanao samihafa ny lanjan' ny razana eo anatrehan' ny Malagasy, na mpandala na tsy mpandala ny finoan-drazana izy.

Ny fadin-drazana

Anisan' ny zavatra sarotra foanana eo amin' ny fisainan' ny Malagasy ny fanajana ny fadin-drazana, izay endrika iray anehoana ny fanajana ny hafatry ny razana. Ka na ny Kristiana malagasy na ny Miozolmana malagasy dia sahiran-tsaina amin' ny fiheverana ny tsy hanajana izany fady izany.

Ny fidiran' ny teny hoe razana na raza ao amin' ny anaran' ny Malagasy

Maro ny anarana malagasy ahitana ny teny hoe razana na raza. Izany dia maneho ny fahatsiarovana na ny fanajana ny razana nipoirana. Misy ny antokom-pivavahana sarotiny ka manaisotra ny anarana malagasy ahitana taratra ny finoan-drazana malagasy, raha mitondra izany anarana izany ny mpino ao aminy, ny anaram-bitana na anarana misy ifandraisana amin' ny vintana no tena voan' izany, izay soloana anarana hafa, anarana kristiana na anaran' olona ao amin' ny Baiboly, raha fivavahana kristiana no misy azy. Ny anarana ahitana ny hoe razana na raza anefa tsy dia voakasik' izany loatra.

Jereo koa:

• Fivavahana amin' ny razana
• Fivavahana eto Madagasikara