Aller au contenu

Fivavahan-drazana malagasy

Avy amin'i Wikipedia
Odin' ny ombiasa

Ny fivavahan-drazana malagasy na ny finoan-drazana malagasy dia ny fivavahana sy ny finoana narahin' ny Ntaolo malagasy, ka tafiditra ao amin' ny kolontsaina nentin-drazana malagasy, sady mifototra indrindra amin' ny fivavahana amin' ny Zanahary sy ny fanahin' ny razana ary ny fanajana ny fady. Miovaova isam-paritra ny endriky ny fivavahan-drazana malagasy noho ny fisian' ny singa hafa manampy ireo efa voatanisa etsy aloha ireo.

Ny Malagasy mandala ny fivavahana nentim-paharazana dia miavavaka amin' andriamanitra sy amin' ny razana. Mihoatra ny 52 %n' ny mponina no manaraka ny fivavahan-drazana[1] izay fivavahana manantitra ny fifandraisan' ny velona sy ny maty (Razana).

Ny fivavahana aty Afrika

Ireto avy ny zavatra inoan' ny Malagasy mandala ny fivavahan-razana ho manana ny hasiny: ny sampy, ny ody, ny hazomanga, ny vatolahy, ny karazan-kazo sasany, ny karazam-biby sasany (toy ny omby). Ireto ny zavatra tsy hita maso nefa inoany fisiana: ny Zanahary, ny fanahin' ny razana, ny kalanoro, ny tromba, ny avelo, ny matoatoa. Mba ho fanajana an' ireo fanahy ireo dia manatanteraka fanatitra sy sorona, ny Ntaolo malagasy. Ho fanajana ireo havany efa maty dia manao famadihan-drazana na manao asa lolo ny Malagasy.

Ny misahana ny fandraharahana ny fifandraisana amin' ireo fanahy tsy hita maso ireo dia ny mpisorona, ny mpitan-kazomanga, ny ombiasa sy ny maro hafa koa. Inoan' ny Ntaolo malagasy ho manana hery miafina manimba ny mpamosavy. Manatona mpanandro koa ny Malagasy, izay mino ny fisian' ny atao hoe vintana, raha hanao zavatra mba hahaizany ny fotoana mety anatanterahany ny zavatra kasainy hatao sy ny fombafomba tokony hatao, ka mety misy ny ala faditra. Manatona mpisikidy koa ny Ntaolo malagasy raha te hahafantatra ny marina ny amin' ny zava-mitranga eo amin' ny fiainany. Ao koa ireo manatona olona misy tromba.

Ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Ny fiaviany

[hanova | hanova ny fango]

Noarîn' i Zanahary ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Mino ny Ntaolo malagasy fa noarîn' i Zanahary (na noarîn' ny Zanahary) ny olombelona. Mino ihany koa izy fa tsy mitsahatra amin' ny fahariana ny fifandraisan' i Zanahary (na ny Zanahary) sy ny olombelona fa mitohy amin' ny alalan' ny fanampiany ny mpanao soa sy ny fanamelohany ny ratsy ataon' ny olombelona.

Tokana ny razambe voalohany nipoiran' ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Na dia fantatry ny Ntaolo malagasy fa samy manana ny fihodirany sy ny fiteniny sy ny fombany ny olombelona, dia hita taratra eo amin' ny fedrà sy ny oha-pitenenan' ny Ntaolo ny fiheverana ny olombelona rehetra ho nipoitra tamin' ny razambe tokana. Hoy ny ohabolan' izy ireo manao hoe:

"Ladim-boatavo ny olombelona ka raha fotorana dia iray ihany".

Ny fiainany

[hanova | hanova ny fango]

Tsy mahavita tena ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Mila ny fitahiana sy ny fiarovan' ny fanahy hafa ankoatra an' i Zanahary (na ny Zanahary) izay lavitra loatra ny Ntaolo malagasy, ka ny voalohany amin' ireo dia ny fanahin' ny razana.

Samy manana ny anjarany ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Samy manana ny anjarany avy amin' i Zanahary ny olona na ny vondron' olona tsirairay. Ny anjara dia zavatra soa na ratsy inoana ho avy amin' Andriamanitra. Ny anjara dia ilazana ny zavatra tsy azo ihodivirana sady lehibe toy ny loza, ny fahafatesana, sns. Mifandray ihany ny anjara sy ny vintana sy ny lahatra, ka izany no ahenoana ny hoe "anjara vintana".

Hoy ny Ntaolo:

  • Anjaran' ny mpanan-karena ny milamin-tokantrano, fa tsy mba anay malahelo.
  • Manana anjara ratsy, toy ny fantaka: manompo, vao vaky loha.
  • Tanalalahy misarotro mainandro: manakona ny anjara-masoandron' ny tena.
  • Tsy mandidy alohan' Andriamanitra aho, fa izay zara-vintana lolohavina.
  • Tsy misy nivavaka niankandrefana, fa samy nianavaratra ihany; fa ny harena mila vintana, ka raha tsy anjara, tsy tonga.

Toetra ara-panahin' ny olombelona

[hanova | hanova ny fango]

Ny teny hoe fanahy dia ampiasaina amin' ny fiteny malagasy ankehitriny, izay azo avy amin' ny fivavahana kristiana, hilazana zavatra manan-tsitrapo nefa tsy mety hitan' ny olombelona (fanahy, ohatra Andriamanitra, ny angatra, sns). Tamin' ny Ntaolo malagasy kosa, ny fanahy dia zavatra na toetra ao amin' ny olombelona izay mampahatsiaro tena azy, mahatonga azy hieritreritra, sady mampiavaka ny olona amin' ny biby amin' ny lafiny fitondran-tena.

Ny avelo dia karazana fanahy ambanimbany tsy dia maharitra ela Ioatra aorian' ny fahafatesana, izay azo heverina ho fototry ny hery mahavelona fotsiny ny olombelona na ny biby[2].

Ny ambiroa

[hanova | hanova ny fango]

Ny ambiroa dia singa ara-panahy izay inoan' ny Ntaolo fa maharitra aorian' ny fahafatesana. Mety hialan' ny ambiroany vetivety ny olona iray ka hanjary ho verivery hevitra na verivery tadidy. Miverina ao amin' ny olombelona ihany ny ambiroa rehefa avy niala tao. Ny tsy fiverenan' ny ambiroa dia miteraka fahafatesana. Azo atao araka izany ny manala ambiroa na mampody ambiroa ny olona iray.

Manana fanahy hiaina aorian' ny fahafatesan' ny vatana

[hanova | hanova ny fango]

Inoan' ny Ntaolo malagasy fa tsy maty miaraka amin' ny vatana ny fanahin' ny olombelona fa lasa afaka manohy ny fisiany ivelan' ny tontolon' ny velona. Mety miseho ao amin' ny tontolon' ny velona ny fanahin' ny razana, ka izany no mampisy ny tromba sy ny angatra sady itandremana ny zavatra nameperany.

I Zanahary sy ny Zanahary

[hanova | hanova ny fango]

Andriamanitra na Zanahary, amin' ny Ntaolo malagasy dia fanahy tsy misy toa azy, izay ninoany fa nahary izao rehetra misy izao, ka isan' izany ny olombelona. Maro koa ireo zavatra ataon' ny Ntaolo malagasy hoe zanahary na andriamanitra.

Ny finoan' ny Ntaolo an' i Zanahary na ny Zanahary

[hanova | hanova ny fango]

Mpahary i Zanahary na ny Zanahary

[hanova | hanova ny fango]

I Zanahary (na ny Zanahary) dia andriamanitra monina any an-danitra ao amin' ny fedrà malagasy. Heverina ho andriamanitra mpahary. Rehefa maty ny olombelona dia miakatra any an-danitra, any amin' i Zanahary (na amin' ny Zanahary), ny fanahiny.

Mandahatra amin' ny zava-drehetra i Zanahary na ny Zanahary

[hanova | hanova ny fango]

Ninoan' ny Ntaolo malagasy fa i Zanahary (na ny Zanahary) no mandahatra sy mandidy ny zavatra rehetra. Ny lahatra dia "fitondran' Andriamanitra na ny vintana mihatra amin' ny olombelona" [3]. Izao ny filazan' ny Ntaolo malagasy momba ny lahatra:

  • Ny mazoto no nambinina ka ny kamo avy koa no milaza ho miandry lahatra.

Ny fivavahana amin' i Zanahary na amin' ny Zanahary sy ny fatahoran' ny Ntaolo azy

[hanova | hanova ny fango]

Andriamanitra lavitra ny olombelona i Zanahary (na ny Zanahary) ka atahorany, tsy antsoiny raha tsy amin' ny antony manokana, na raha tsy matahotra na tsy manana razana iraisana aminy ny olona mifaninona amin' ny tena. Hita taratra amin' ny ohabolana sy ny fomba fiteny malagasy izany finoan' ny Ntaolo an' i Zanahary (na ny Zanahary) izany. Matetika dia tsy maintsy ampiarahina amin' ny fitokavana ny razana ny fiantsoana Zanahary, azo antsoina tsy misy fanononana Zanahary anefa ny razana.

Ny razana

[hanova | hanova ny fango]

Ny razana dia ireo olona efa maty nefa heverina ho hery mpanao soa eo amin' ny fiainan' ny velona, izay heverina fa afaka mitahy sy miaro ny olona mbola velona izay ankasitrahany na manasazy izay olona tsy ankasitrahany.

Ireo zavatra aorina enti-maneho fanajana ny razana

[hanova | hanova ny fango]

Ny fasana

[hanova | hanova ny fango]

Ny fasana dia ilay zavatra naorina mba hiarovana ny toerana nandevenana na nanafenana ny maty. Io no toerana hita maso izay sady mampahatsiahy ny fahafatesana no mampifandray ny tontolon' ny velona sy ny tontolon' ny maty koa. Ao no itoeran' ny razana amin' ny androny sisa rehetra.

Ny hazomanga

[hanova | hanova ny fango]

Ny hazomanga dia tsato-kazo roa na telo mifanakaiky, atsatoka amin' ny toerana iray, izay atao hanatanterahana fianianana na sorona na fitsofan-drano. Ny mpitan-kazomanga (izay atao hoe mpisorona koa) no miandraikitra ny fikarakarana ny zavatra atao eo amin' ny hazomanga. Famantarana ny maha iray firazanana na iray fianakaviana ny hazomanga.

Aloalo

Ny aloalo

[hanova | hanova ny fango]

Ny aloalo dia zavakanto vita amin' ny hazo, misy sary vaosokitra maneho ny sombin-tantaram-pianinana, na ny zavatra tian' ilay olona maty fony fahavelony, na ny fananan-karenan' ny maty (fananana omby indindraindrindra), na ny toerany teo amin' ny fiarahamonina. Eny amin' ny fasana no ametrahana ny aloalo any amin' ny faritra Mahafaly sy amin' ny faritra Androy.

Ny tsangambato

[hanova | hanova ny fango]

Ny tsangambato dia vato aorina ho solom-pasan' ny olona tsy hita faty, maty tamin' ny ady na tamin' ny antony hafa. Misy koa ny miantso azy io hoe orimbato na vatolahy. Arakaraka ny faritra eto Madagasikara dia mety tsy hitovy hevitra ireo teny telo ireo. Ny tsangambato koa dia enti-manamarika ny zava-nitranga lehibe teo amin' ny tantaran' ny fanjakà-mpanjaka na ny foko iray.

Ny fivavahana amin' ny razana

[hanova | hanova ny fango]

Ny fivavahana amin' ny razana dia fivavahana amin' ny fanahin'ny maty. Manam-pifandraisana hentitra amin' ny fahafantarana ny tetiaran' ny taranaka tany aloha ny fivavahana amin' ny razana.

Ny fanajana ny fady

[hanova | hanova ny fango]

Ny fady dia ireo zavatra raràna tsy azo tanterahina araka ny fepetra napetraky ny fomba amam-panao. Araka ny finoana dia vokatry ny hery tsy hita maso sady mifandray amin’ ny fivavahana amin' ny razana ny fady. Izay manota fady dia heverina ho maloto sy manohintohina ny filaminana ara-panahin' ny fiarahamonina. Aseho amin' ny alalan' ny fanajana ny fady koa ny fivavahana amin' ny razana. Inoana fa ny fanehoam-panajana ny razana amin' ny alalan' ny fanajana ny fady dia mahatonga ny razana hitahy ny velona.

Ny fanaovana sorona

[hanova | hanova ny fango]

Ny sorona dia fomba tanterahina hanomezana haja na ho enti-mifona na mangata-pitahiana amin' i Zanahary na ny razana, ka matetika famonoana biby toy ny omby no atao. Ny mpisorona na ny mpitan-kazomanga no mitarika izany fomba izany, izay atrehin' ny sokajin' olona voakasika na ny olona rehetra, arakaraka ny zavatra mitranga.

Ny famonoana omby atao sorona no fomba anehoana ny fanajana ny razana na ampitsaharana ny fahatezeran' izy ireo. Azo atao koa ny maneho fanajana ny razana amin' ny alalan' ny fanidinana toaka avy amin' ny tavoahangy vao nosokafana, atao amin' ny zoro avaratra-atsinanan' ny trano mba hanomezana ny anjarany.

Ny fanaovana famadihana

[hanova | hanova ny fango]

Tsapa amin' ny alalan' ny fomba fanao momba ny fasana ny fivavahana amin' ny razana, ka ny any afovoan-tany dia manatanteraka ny famadihana. Ahatsiarovana ireo razana sy ivorian' ny fianakaviana sy ny mpiara-monina ny famadihana ary anaovana lanonana.

Ny fankalazana ny fitampoha

[hanova | hanova ny fango]

Ny fitampoha dia fampandroana ireo sisan-javatra avy amin' ny vatan' ny mpanjaka efa maty, izay tanterahin' ny Malagasy sakalava any amin' ny faritra Menabe, isaky ny dimy taona mandritra ny fito andro, mba hahatsiarovana ireo mpanjaka sakalava.

Ny fisehoan' ny razana sy ny fanatrehany

[hanova | hanova ny fango]

Rehefa te hiresaka amin' ny velona ny razana dia matetika miseho amin' ny nofy, ka amin' izany no ilazany ny hafatra tsy voalazany fahavelony na anamafisany izany, amin' izany koa no anambaràny ny zavatra tiany hatao aminy na tsy tiany hatao aminy, amin' izany no ilazany ny tokony hatao amin' ny fananana na taranaka navelany.

Ny tsindrimandry

[hanova | hanova ny fango]

Ny tsindrimandry dia ny fampidirana hevitra ataon' ny razana ao an-tsain' ny olona mba hahalalany ny tokony hatao na ny tokony hambara amin' ny velona. Tsy miseho ny fanahin' ny razana mandritra izany fa ny eritreritr' ilay olona voatsindrimandry no mahatsapa zavatra. Ninoan' ny Ntaolo fa afaka manindry mandry koa i Zanahary na ny zanahary.

Ny fanatrehan' ny razana amin' ny alalan' ny tromba

[hanova | hanova ny fango]

Ny tromba dia fanahin' ireo mpanjaka tany aloha izay mbola manohy ny fanapahany amin' ny velona amin' ny alalan' ny findramany ny tenan' ny olona iray mbola velona. Miteny amin' ny alalan' io olona misy tromba io ny fanahin' ny mpanjaka. Any amin' ny faritra sakalava no tena ahitana izany nefa miely eran' ny Nosy ihany koa izany finoana izany. Antsa sy tehaka aman' amponga sy angorodao izay atao handihizan' ilay olona misy tromba sady hitokavana ilay fanahy mba hiditra ao aminy.

Ny fisehoan' ny angatra

[hanova | hanova ny fango]

Ny angatra na matoatoa dia fisehoan' ny fanahin' ny olona maty amin' ny velona, indrindra ny fanahin' ny razana tsy nisy mpikarakara na tsy mankasitraka ny fomba fandraisan' ny velona azy. Tsy tian' ny Malagasy ny mahita na mifanena amin' angatra. Ny fisian' ny angatra dia mety ho tsapa amin' ny fahatsiarovana hatsiaka hafahafa na fitambesaran' ny vatana na ny entana tampoka na amin' ny fahitana afo (izay atao hoe "afon' angatra" na "afon-dolo"). Mety hampijaly ny olona matory ny angatra amin' ny alalan' ny fanindriany azy sy ny fampitahorany azy. Misy ny olona izay inoana fa mahay mamoha angatra hiresaka amin' ny havany.

Ny fambara

[hanova | hanova ny fango]

Inoan' ny Ntaolo malagasy koa ny fisian' ny fambara izay tsy inona fa zava-mitranga tsapan' ny olona (hita maso na ren' ny sofina sns) ka manampy azy hahalala mialoha ny zavatra hitranga amin' ny hoavy akaiky na lavitra. Mety ho zava-tsoa no hitranga nefa matetika dia zava-dratsy no ahenoana ny teny hoe fambara, toy ny hoe fambara loza. Tsy voatery ho ny razana ihany no mandefa fambara fa mety ho i Zanahary na ny fanahy hafa rehetra.

Ny zavatra sy fanahy hafa inoan' ny Ntaolo malagasy fa misy

[hanova | hanova ny fango]

Ankoatra an' i Zanahary (na ny Zanahary) sy ny razana dia maro ireo fanahy tsy hita maso inoan' ny Ntaolo fisiana.

Ny fanahim-bazimba

[hanova | hanova ny fango]

Ny Vazimba dia lazain' ny lovantsofina fa olona fohy nonina tany afovoan' ny Nosy sady nivavahan' ny olona ny fasany taty aoriana. Misy anefa ireo milaza fa olona tahaka ny Malagasy ankehitriny ihany ny Vazimba (ka soratana hoe Vazimba). Atao hoe vazimba ihany koa ny fanahiny sy ny fasany. Amin' ny maha olombelona ny Vazimba dia inoan' ny Ntaolo ny fitohizan' ny fahaveloman' ny fanahiny, ka izany no antony anajana ny fasany.

Ohabolana momba ny Vazimba:

  • Harem-bery foana, toy ny menaka ahoso-Bazimba.
  • Misakaiza amim-Bazimba malahelo; ka ny akoholahy lany, ny fitahiana tsy misy.
  • Miteny irery toy ny miresaka amim-Bazimba
  • Ny adala no manitsa-Bazimba, ka ny lehibe no aolanolany.
  • Ny kibobo no mena maso dia miresaka amim-Bazimba.

Ny kalanoro

[hanova | hanova ny fango]

Ny kalanoro dia zavamananaina mitovitovy amin' ny olona fa kely madinika sy fohy izay mivelona any anaty ala. Malaza ho mahay fanafody ny kalanoro. Ankehitriny dia inoan' ny olona fa azo tezaina ny kalanoro mba hampanan-karena.

Ny kokolampo

[hanova | hanova ny fango]

Ny kokolampo na koko dia zavamananaina mitovitovy amin' ny olona, karazan' ny kalanoro. Mety ho tsara fanahy na ho ratsy fanahy ny kokolampo. Tsy hita maso ny kokolampo nefa hita ny asany sy ny vokatr' izany. Tiany ny miompy akoho mainty na osy mainty, dia ireo osy na akoho omen' ny olona mangataka fitahiana aminy na mangataka fifonana aminy. Tian' ny kokolampo ny vilany vy sy ny arina. Raha mitsitokotoko mitambatra toy ny nirandrana ny volon' ny zazakely (izay tsy nokasihin-drano sady tsy nohetezana) dia lazaina fa noradranin-koko.

Ny tromba

[hanova | hanova ny fango]

Ny tromba dia ny fanahin' ny razana (indrindra ny an' ireo mpanjaka taloha) sy ny fipetrahan' izy ireo ao amin' ny olona iray mbola velona izay lazaina fa misy tromba.

Ny fitaovana sy fanao hita maso manan-kasina

[hanova | hanova ny fango]

Ny zavatra hita maso manan-kasina manokana

[hanova | hanova ny fango]
Sampy

Ny sampy dia tapa-javatra natambatra azo tsapain-tanana izay inoana fa mananan-kasina, izay mihazona ny fahasalamana sy ny fahavokarana ary ny fandriam-pahalemana. Matetika ny mpanjaka no lazaina fa manana sampy. Ninoana ho miaro ny mpiara-monina manontolo ny sampy. Amin' ny ankapobeny dia tahirizina amin' ny toerana manokana ka tsy afindrafindra ny sampy, nefa misy ireo izay azon' ny tompony enti-madehandeha.

Ny ody dia tapa-kazo na tapa-javatra hafa izay ninoan' ny Ntaolo fa manankery hitondra ny soa sy hiaro amin' ny loza. Karazana sampy isam-batan' olona ny ody, ka ninoana fa miaro na manome hery ny olona mitondra na miravaka azy. Ny olona avy amin' ny saranga rehetra dia afaka mitahiry ody. Mety ho tsara ny ody (tahaka ireo izay ampiasain' ny ombiasa mpanasitrana), nefa koa mety ho ratsy (tahaka izay ampiasain' ny mpamosavy).

Ny faditra

[hanova | hanova ny fango]

Ny faditra dia zavatra ratsy ahodin' ny sasany amin' ny tena na momba ny tononandro ka tokony ho sakanana na esorina amin' ny alanan'ny fanalana faditra. Ny karazam-borona (toy ny akoholahy mena, ny akoho mainty tokam-bolo sns) na ny ondry mazava loha, na ny singa avy amin' ny zavamaniry (toy ny tapakazo, ny bozaka, ny ahitra) na zavatra hafa (toy ny orana, sns) dia azo ampiasaina hanalana faditra. Atao ny ala faditra raha toa ka misy zavatra mifanipaka, toy ny vintan' ny olona roa tsy mifanentana fa mifanohitra.

Ny fanao ahafahana mamanta-javatra

[hanova | hanova ny fango]
Ombiasa

Ny fanandroana

[hanova | hanova ny fango]

Ny fanandroana dia fandinihana sy fampiharana ny fifandraisan' ny fotoana ahaterahan' ny olona iray na ny fotoana isehoan' ny zavatra iray ampifandraisina amin' ny toerana sy ny toetran' ny Volana sy ny kintana ary ny masoandro sy zavatra hafa toy ny zoro sy ny lafin-tany. Ny vintana no singa manan-danja indrindra amin' ny fanandroana. Tsy ny fotoana ihany no sahanin' ny fanandroana malagasy fa ny erana sy ny zavaboary hafa koa.

Ny sikidy

[hanova | hanova ny fango]

Ny sikidy dia fahaizana mikirakira voan-javatra (voam-pany, vaoan-tsaramaso, voan-kily, sns) na tapa-javatra maro (ahitra, rantsan-kazo, sns) na fasika izay ahalalana ny zavatra tsy atrehina (ny lasa sy ny hoavy indrindra indrindra) na manazava ny antony nisian-javatra iray.

Ny fanambaràna ny hevitry ny nofy

[hanova | hanova ny fango]

Misy koa olona inoan' ny mpiara-belona fa mahay manambara ny hevitry ny nofy. Matetika dia ny ombiasa no misahana izany asa fanambaràna ny hevitry ny nofy izany.

Ny toetra sy toeran' ny olombelona sy ny zavaboary

[hanova | hanova ny fango]

Ny hasina

[hanova | hanova ny fango]

Ny hasina dia hery tsy hita maso ananan' ny olombelona sy ny zavaboary hafa izay afaka manova ny fiainan' ny olombelona manam-pifandraisana amin' izay manana azy (izany hoe manana hasina). Misy sokajin' olona izay heverina fa manan-kasina kokoa noho ny ankamaroan' ny olombelona, dia ny andriana, ny mpanandro sy ny mpisikidy, ary ny mpitan-kazomanga. Inoan' ny Ntaolo malagasy fa avy amin' i Zanahary sy ny razana ny hasina. Mety ho very na ho lefy ny hasina raha misy ny ota fady mahakasika izany. Misy koa fomba atao mba hampanan-kasina ny zavatra iray, ohatra ny fanasinana ny sikidy.

Ny vintana

[hanova | hanova ny fango]

Inoan' ny Ntaolo malagasy fa mamaritra ny toetra sy ny hoavin' ny olona ateraka na ny zavatra atao sy ny manodidina izay rehetra izany ny vintana nefa azo ovana izany amin' ny alalan' ny fanalana vintana raha ratsy ka atahorana hitera-doza io vintan-dratsy io. Ilazana ny anjara soa na ratsy miankina amin' ny tonon' andro nahaterahana ny vintana.

Ny fivavahan-drazana malagasy sy ny fivavahana hafa

[hanova | hanova ny fango]

Ny fivavahan-drazana malagasy sy ny finoana silamo

[hanova | hanova ny fango]

Efa tany amin' ny taonjato faha-7 tany ho any no nahatohgavan' ny finoana silamo sy ny Arabo teto Madagasikara nefa tsy noraisin' ny Malagasy afa-tsy amin' ny ampahany ny kolontsainy sy ny finoany. Izany no niteraka ny fisian' ny Malagasy nandray tapany ny kolontsaina mozilmana, sy nanafangaro izany amin' ny kolontsaina nentim-paharazana malagasy, indrindra momba ny fivavahana sy ny finoana. Ireo izay nitondra ny fivavahana silamo voalohany teto Madagasikara dia lasa nanatevina ny vahoaka malagasy (ny razamben' ny Antemoro sy ny Tanosy ary ny maro hafa koa).

Na dia nitombo aza ny mpanaraka ny fivavahana silamo taty aoriana dia tsy nisy loatra ny fifanandremana na ny fifanenjehana teo amin' ny mpino ao aminy sy ny mpandala ny fomban-drazana malagasy.

Ny fivavahan-drazana malagasy sy ny kristianisma

[hanova | hanova ny fango]

Ny katôlisisma dia efa nisy nitondra teto amin' ny Nosy hatramin' ny faran' ny taonjato faha-16. Tsy nahitam-pahombiazana kely izany raha tsy tany amin' ny taona 1642. Ny misiônera prôtestanta avy amin' ny London Missionary Society (LMS) no nahomby tamin' ny fampidirana voalohany ny fivavahana kristiana tamin' ny taona 1818. Tsy mbola nisy anefa ny fanenjehana ny kristianisma satria ny fandrosoana nentin' ireo misiônera no navesa-danja tamin' ny mpanjaka Radama I. Tamin' ny andron' ny mpanjakavavy Ranavalona I no niharihary amin' izay ny fanenjahana ny fivavahana kristiana satria fatra-pifikitra amin' ny fivavahan-drazana ny mpanjakavavy.

Fifanandrenana

[hanova | hanova ny fango]

Hatramin' ny fiandohan' ny fivavahana kristiana teto Madagasikara no nisian' ny fifanandrenana teo aminy sy ny fivavahan-drazana malagasy. Ny Kristiana milaza fa asan' ny devoly na asan' ny maizina ny fivavahan-drazana malagasy fa ny mpandala ny fivavahan-drazana kosa miampanga ny Kristiana ho mpanimbazimba ny zavatra navelan' ireo nahitany masoandro sady mivavaka amin' ny "razam-bazaha".

Teo amin' ny tantara dia i Ranavalona I no nalaza tamin' ny fiarovana ny fivavahan-drazana manoloana ny kristianisma izay niteraka fanenjehana mamaivay ny mpanaraka ity farany. Rehefa maty Ranavalona I dia nahazo laka amin' izay ny fivavahana kristiana izay lasa fivavaham-panjakana tao amin' ny Fanjakan' Imerina.

Mahery vaika ny fanoheran' ny Kristiana ny fivavahana amin' ny sampy, ny fivavahana amin' ny razana, ny finoana ny tromba sns, indrindra eo amin' ny fiangonana prôtestanta (ao amin' ny sehatry ny fifohazana) sy evanjelika.

Jereo koa

[hanova | hanova ny fango]
  1. "International Religious Freedom Report for 2014" [tahiry], sur www.state.gov (notsidihina ny 06 Marsa 2018)
  2. "Avelo", in Rajemisa-Raolison, Rakibolana malagasy, 1985.
  3. "Lahatra"; in Regis Rajemisa-Raolisona, Rakibolana malagasy, 1985.