Tôgô
.svg)
I Tôgô dia firenena ao amin' ny faritr' i Afrika Andrefana, izay manana morontsiraka ao amin' ny Hoalan' i Ginea sy ao amin' ny Ranomasimbe Atlantika. Manana velarana mirefy 56 785 km² ity firenena ity. I Lomé no renivohiny. Mamaritra ny fizaràn-taniny ao avaratra i Borkina Fasô, ao atsinanana i Benîno, ao andrefana i Ganà. Atao hoe Tôgôley ny vahoakan' ity firenena ity.
Mahatratra 550 km ny tanin' i Tôgô avy any avaratra mianatsimo. Iva dia iva sady misy fasika ny lemaka amorontsiraka ao atsimo. Ahitana ala ny any avaratra. Mafana sy mando ny toetany any. Be tendrombohitra, izay manana tampona any amin' ny haambo 986 m, ny ao afovoan' i Tôgô. Ny any avaratra kosa rakotra hivoka anirian-kazo sy manana toetany maina.
Ny vahoaka tôgôley dia ahitana vondrom-poko efapolo any ho any, ka ny lehibe aminy dia ny Eoe (Ewe, manakaiky ny 50 %n’ ny mponina) sy ny Kabre (20 % eo ho eo). Be mpanaraka ny fivavahan-drazana afrikana, Kristiana ny 35 % ary Mozilmana ny 20 %.
Miankina amin' ny fambolena sy ny fiompiana ny toekaren' i Tôgô, ka anisan' izany ny kakaô, ny voanjo, ny landihazo ary ny katsaka. Manondrana harena an-kibon' ny tany koa i Tôgô ka ny fôsfaty no lohalaharana amin' izany.
Zanatany alemàna avy eo zanatany frantsay taloha i Tôgô nefa nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1960. Ny fiteny eoe (ewe) sy ny fiteny frantsay ary ny fiteny kabie no fiteny ôfisialy any.
Fiavian'ny anarana
[hanova | hanova ny fango]Ny anarana hoe "Togo" dia avy amin'ny teny eve, ampiasaina any amin' ny tapany atsimon'i Togo sy Gana. Midika hoe “ao ambadiky ny hantsana” izy io, ary tany am-boalohany dia nanondro tanàna kelin' ny mpanjono akaikin’ny renivohitra ankehitriny, Lomé. Io teny io dia noraisin'ny mpikaroka eoropeana mba hilazana an'io faritra io, talohan'ny nahatonga azy ho anarana ofisialy tamin'ny fanjanahantany alemana tamin'ny 1884, rehefa noforonina i Togoland taorian'ny fifanekena nosoniavina tamin' ny mpanjaka Mlapa III.
Ny anaran-toerana tôgôley koa dia maneho ny fahasamihafan'ny foko sy ny fiteny ao amin'ilay firenena. Any avaratra, any amin'ny faritr'i Oti-Volta, ny anaran-toerana dia manambara ny fiantraikan' ny kolontsain' ny tompontany, miaraka amin'ny teny matetika mifandray amin'ny toetra ara-jeografia na ara-tantara eo an-toerana. Miovaova arakaraka ny fiteny ireo anarana ireo ary misy fiovana indraindray noho ny fifaneraserana eo amin'ny vondron' olona na noho ny fandikan' ny mpanjanatany. Ohatra, io faritra io dia ahitana anarana nalaina avy amin'ny fiteny gora sy koà, izay maneho ny fihetsehana sy ny fifaneraseran'ny mponina rehefa mandeha ny fotoana.
Ny anarana hoe Togo dia nadika mitovy amin'ny fiteny maro, matetika mivantana amin'ny hoe "Togo", noho ny fahatsorany sy ny fiaviany ara-jeografia voafaritra tsara. [1] dia tsy miova ny teny. Izany fitoviana izany dia taratry ny fandraisana azy nandritra ny fanjanahantany alemàna, ary taty aoriana nandritra ny fanjanahantany frantsay, izay nampiely ny fampiasana azy tamin'ny sehatra iraisam-pirenena. Na izany aza, misy fiteny sasany manampy tovana na manova kely ny fanononana.
Jeografia
[hanova | hanova ny fango]I Togo dia firenena afrikanina manana velarana 56 785 km2, sy halavany 600 km ary sakany 50-150 km, Ity firenena ity dia manana sisintany mirefy 126 km miaraka amin' i Borkina Fasô, 877 km miaraka amin'i Gana ary 644 km amin' i Benino ary misokatra amin' ny Hoalan'i Ginea amin'ny morontsiraka mirefy 50 km. Ity fisokafana an-dranomasina ity dia sisin-dranomasina tery izay misy tora-pasika sy riakasia, indrindra fa ny manodidina Farihy Togo, famantarana ny faritra.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Firenena ao Afrika: Afrika Atsimo - Alzeria - Angôla - Benîno - Borkina Fasô - Borondy - Bôtsoana - Ejipta - Eritrea - Esoatiny (Soazilandy taloha) - Etiôpia - Gabôna - Gambia - Ganà - Ginea - Ginea Bisao - Ginea Ekoatôrialy - Jibotỳ - Kamerona - Kapvera - Kenia - Kômôro - Kôtidivoara - Lezôtô - Liberia - Libia - Madagasikara - Malaoy - Malỳ - Maorisy - Maoritania - Marôka - Môzambika - Namibia - Nizera - Nizeria - Oganda - Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika - Repoblika Demôkratikan' i Kôngô - Repoblikan' i Afrika Afovoany - Repoblikan' i Kôngô - Roanda - Saô Tôme e Prinsipe - Seisely - Senegaly - Siera Leôna - Sodàna - Sodàna Atsimo - Sômalia - Sômalilandy - Tanzania - Tôgô - Tonizia - Tsady - Zambia - Zimbaboe
Kôntinenta eto an-tany