Faritany eto Madagasikara

Faritany eto Madagasikara: 1-Antananarivo, 2-Antsiranana, 3-Fianarantsoa, 4-Mahajanga, 5-Toamasina, 6-Toliara

Ny faritany eto Madagasikara dia fizaràna' ny tanim-pirenena malagasy ara-pitantanan-draharaha sy ara-pôlitika izay miisa enina. Ireto avy izy ireo:

1. Faritanin' Antananarivo,
2. Faritanin' Antsiranana,
3. Faritanin' i Fianarantsoa,
4. Faritanin' i Mahajanga,
5. Faritanin' i Toamasina,
6. Faritanin' i Toliara.

Noravana ny faritany taorian' ny fananganana ny faritra sy ny fitsapan-kevi-bahoaka momba ny lalàmpanorenana tamin' ny taona 2007. Fe-potoana telopolo volana (hatramin' ny Ôktôbra 2009) no navela ho an’ ny fiampitana mankany amin' ny fametrahana ny faritra. Fa tamin' ny lalàmpanorenan' ny taona 2010 dia naverna indray ny faritany mizaka tena enina.

Tantara

Tamin' ny fanjanahan-tany sy ny repoblika voalohany

Nisy fiantraikany lalina teo amin' i Madagasikara ny fanjanahan-tany frantsay, nanomboka tamin’ ny faran’ ny taonjato faha-19. Nametraka fitondrana foibe ny Frantsay ary nizara ny Nosy ho faritany (provinces). Tamin' ny taona 1946 no niforona ny faritany, fony zanatany frantsay i Madagasikara. Dimy izy ireo tany am-boalohany, fa noforonina taty aoriana ny fahenina (Diego Suarez na Antsiranana), talohan’ ny fifidianam-paritany izay natao tamin’ ny taona 1957. Ity fizarana ity dia nanana tanjona tsy ara-pitantanana ihany, fa koa ara-pôlitika koa, nikendry ny hifehy ny tany sy hanamora ny fitrandrahana ny loharanon-karena. Tamin' ny fanjanahantany frantsay sy taorian’ ny fahazoana fahaleovantena dia nizara ho faritany (provinces) enina i Madagasikara. Ireo faritany ireo dia:

1. Diego-Suarez (Antsiranana): any amin’ ny farany avaratry ny Nosy, manana tantara voamariky ny maha toerana stratejika azy sy ny seranan-tsambony an-drano lalina;
2. Fianarantsoa: any atsimo atsinanana;
3. Majunga (Mahajanga): any amin' ny morontsiraka andrefana, io faritany io dia ivon-toerana ara-barotra sy seranan-tsambo lehibe;
4. Tamatave (Toamasina): any amin' ny morontsiraka atsinanana; nisy ny seranan-tsambo lehibe ho an’ ny varotra ao amin’ ny Ranomasimbe Indianina ity faritany ity.
5. Tananarive (Antananarivo): eo afovoan' ny Nosy, faritany nisy ny renivohitra;
6. Tuléar (Toliara): any atsimo-andrefana.

Tamin' ny repoblika faharoa

Taona maro taorian' ny fahaleovantenan' ny taona 1960 dia nanana rafi-pizaràna nitovy amin' ny an' ny Frantsay i Madagasikara. Ny Repoblika faharoan’ i Madagasikara, fantatra amin’ ny anarana hoe Repoblika Demokratika Malagasy, dia naharitra tamin' ny taona 1975 ka hatramin’ ny 1992. Nanamarika izany vanim-potoana izany ny fitondrana sôsialista teo ambany fiadidian’ i Didier Ratsiraka. Nandritra ny repoblika faharoa dia nizara ho ambaratonga efatra i Madagasikara: faritany, fivondronana (na fivondronampokontany), firaisana (na firaisampokontany) ary fokonolona (na fokontany). Nandritra ny Repoblika faharoa dia notazonina ny fizaràna ara-pitantanana an’ i Madagasikara ho faritany enina. Ireo faritany ireo dia:

• Antananarivo
• Antsiranana
• Fianarantsoa
• Mahajanga
• Toamasina
• Toliara

Na dia nanohana ny fitsinjaram-pahefana aza ny Lalàmpanorenana tamin’ ny taona 1975, raha ny zava-misy dia nivangongo tao Antananarivo renivohitra ny fahefana. Ny lehiben' ny faritany notendren' ny fitondrana foibe no nitantana ny faritany.

Tamin' ny repoblika fahatelo

Nambaran' ny lalàmpanorenana vaovao tamin' ny taona 1992 fa tokony hozaraina ho vondrom-paritra itsinjaram-pahefana maromaro ny firenena, nefa tsy nisy ny filazana amin’ ny antsipiriany. Ny lalàna tamin’ ny taona 1994 dia namaritra ambaratonga telo nofaritana: faritra sy departemanta ary kaominina. Tsy voatonona ao anatin' ilay lalàna ny faritany.

Ny lalàmpanorenan' ny taona 1992 dia nilaza fa ny firenena dia tokony hozaraina ho vondrom-paritra. Ny anarana sy ny isa ary ny fetran' ny vondrom-paritra dia faritan' ny lalàna. Ny lalàna nolanian' ny Antenimieram-pirenena tamin' ny taona 1994 dia namaritra ambaratonga telo: ny faritra ary ny departemanta ary ny kaominina. Tamin' ny taona 1996 no niforona ny kaominina. Tsy voaresaka ao anatin' ilay lalàna ny faritany misy.

Taorian' ny fahalanian' ny filoha teo aloha Didier Ratsiraka tamin' ny taona 1997 dia tamin' ny taona 1998 no nametrahany lalàmpanorenana nasiam-panitsiana izay namadihana ho “faritany mizaka tena” ny faritany izay mbola nisy. Talohan' izay dia tsy nisy lalàmpanorenana nilaza ny antsipirian’ ny fizarazarana ny tanim-pirenena, ka ny lalàna no mifehy izany. Ny faritany mizaka tena dia noforonina tamin' ny taona 2000. Ny tanjona ôfisialy dia ny hahatonga an’ i Madagasikara ho firenena federaly itsinjaram-pahefana. Nambaran’ ny mpitsikera fa ny antony nafenina dia ny hahazoana antoka fa hahazo fanohanana mafy avy amin’ ny ankamaroan’ ny faritany i Ratsiraka; ny antokony AREMA no nandresy tamin’ ny fifidianam-paritany tamin' ny taona 2000 tany amin’ ny faritany rehetra ankoatra an’ Antananarivo.

Tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2001, izay nilazan' ny kandidan' ny mpanohitra Ravalomanana fa hosoka ny tarehimarika ôfisialy, dia tonga nanohana an-dRatsiraka ny governora AREMA dimy ary nanambara fa tsy miankina amin' ny repoblika. Rehefa nahazo ny toeran' ny filohan' ny repoblika Ravalomanana dia nosoloina PDS (Filohan' ny delegasiôna manokana) ny governoran' ny faritany, izay mbola teo amin' ny toerany. Nampitsahatra ny "faritany mizaka tena" izany, na dia mijanona amin' ny toerany aza izy ireo satria tafiditra ao anatin' ny lalàmpanorenana.

Naharitra elaela ihany ny tsaho momba ny fandravana ny faritany mizaka tena, rehefa natao tamin' ny 4 Avrily 2007 ny fitsapan-kevi-bahoaka momba ny lalàmpanorenana, izay nanohana ny lalàmpanorenana nohavaozina tsy nisy faritany ny ankamaroan' ny mpifidy. Ny faritra vaovao no ho lasa ambaratonga ambony indrindra amin' ny fizarana.

Ankehitriny, misy ambaratonga misy ny fizarana dimy:

1. Faritany mizakatena (miisa 6)
2. Faritra (miisa 22)
3. Fivondronana (miisa 116)
4. Kaominina (miisa 1 548)
5. Fokontany (miisa 16 969)

Rehefa tafaverina teo amin' ny fitondrana ny filoha teo aloha Didier Ratsiraka, dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenan' ny taona 1998, mba hampidirana sy hiresahana manokana ny faritany mizaka tena enina, izay mizara ho faritra sy kaominina tsy voafaritra. Ny faritany mizaka tena, izay manana anarana sy fizaràn-tany mitovy amin' ny an' ny faritany efa misy, dia niforona tamin' ny taona 2000. Natao tamoin' ny 3 Desambra 2000 ny fifidianana ny filankevitry ny faritany enina, ka nahazoan' ny AREMA ny maro anisa tamin' ny faritany rehetra afa-tsy Antananarivo. Nandritra ny ady seza taorian' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2001, dia faritany dimy tamin' ireo, izay nanohana an-dRatsiraka ny governorany, no nanambara tena ho tsy miankina amin' ny repoblika. Nosoloin' ny filoha vaovao, Ravalomanana, amin' ny delegasiôna manokana notendreny ny governoram-paritany. Midika izany fa nitsahatra tsy nisy intsony ny faritany mizaka tena, ary efa nomanina ny fandravana azy ireo.

Tamin' ny taona 2004, ny Antenimieram-pirenena, tamin' ny lalàna laharana 2004-001 no namorona ny faritra. Mandritra izany fotoana izany, ny faritra 28 natolotra tany am-boalohany dia lasa 22. Na dia fizaran' ny faritany aza izy ireo, dia misolo tena ny repoblika (sady misolo tena ny vahoaka) fa tsy misolo tena ny faritany. Handray ny fananan' ny Fivondronampokontany teo aloha ihany koa ny faritra. Voalaza ihany koa fa ny kaominina ihany no vondrom-paritra miasa, ary hisy ny tetezamita tsy voafaritra mankany amin' ny ny rafitra vaovao. Tsy voatonona ao anatin' ny lalàna ny departementa fa ny fanondroana hoe "fizaràn' ny faritra" no nampiasaina.

Tamin' ny taona 2004 ihany koa dia nofaritana tamin’ ny didim-panjakan' ny filoham-pirenena 2004–299 ny Fokontany izay efa misy. Fizaràna amin' ny kaominina izy ireo ary tarihin' ny lehiben' ny fokontany izay tendren' ny ben' ny tanàna.

Tamin' ny taona 2005 dia nisy fizaràn-tany vaovao antsoina hoe "distrika" ("districts") natsangana tamin' ny alalan' ny didim-panjakan' ny filoham-pirenena laharana 2005–012, izay nasolo ny ambaratongan' ny departemantan' ny taona 1994. Misy distrika 116. Mitovy ny sisin-tany amin' ny “spréfektiora” na “Fivondronampokontany” teo aloha. Izy ireo dia faritana ho fizaràna ny faritra, ary ahitana "boruborin-tany" ("arrondissement administratifs") iray na maromaro. Ny lehiben’ ny distrika dia tendren’ ny lehiben’ ny faritra.

Tamin' ny Lalàmpanorenan' ny taona 2007 dia nesorina ny faritany mizaka tena. Tafiditra kosa ny faritra sy ny kaominina ary ny fokontany (fa tsy ny distrika). Na izany aza, tamin' ny lalàmpanorenan' ny taona 2010, faritany mizaka tena enina no naverina tamin' ny lisitra.

Tamin' izao repoblika fahefatra izao

Lalàna

Ny Repoblika fahefatra, izay naorin’ ny Lalàmpanorenan' ny taona 2010, dia manamafy ny andraikitry ny faritra amin' ny maha fizaràm-pitantanana lehibe azy ireo ao amin’ ny firenena. Teo aloha dia nanana ny fizakan-tenany ny faritany enina eto Madagasikara, ka natsoina hoe "faritany mizakatena". Amin' ny lafiny fanapariaham-pahefana dia voatsinjara ho distrika maromaro ny faritany iray. Ao amin' ny Lalàmpanorenan' i Madagasikara tamin' ny taona 2010 dia anisan' ny vondrom-paritra itsinjaram-pahefana ny faritany eto Madagasikara, saingy tsy misy fanatanterahana izany ka lasa faritany ara-pitantanana ho an' ny sampan-draharaham-panjakana sasany fotsiny izy ireo.

Ny Antenimieran-doholona, ​​iray amin' ny antenimiera roa, no misolo tena ny vondrom-paritra. Ny loholona dia fidin' ny mpifidy lehibe amin' ny ampahany (mpanolotsaim-paritra, mpanolotsaina kaominaly sy monisipaly). Izany dia miantoka ny fiarovana ny tombontsoan' ny faritra eo amin' ny sehatra nasiônaly.

Fizaràna ny faritany ho faritra

Ankehitriny dia nozaraina ho faritra 24 ireo faritany ireo: Diana, Sava, Itasy, Ambatosoa, Analamanga, Vakinankaratra, Bongolava, Sofia, Boeny, Betsibola, Melaky, Alaotra-Mangoro, Atsinanana, Analanjirofo, Amoron' i Mania, Matsiatra Ambony, Vatovavy, Fitovinany, Atsimo-Atsinanana, Ihorombe, Menabe, Atsimo-Andrefana, Androy, ary Anosy.

				Fuzaràn' ny faritra			Faritany	Caractéristiques
				Distrika		Fokontany		Velarana (km²)	Mponina	Hakitroka (mp/km²)
Carte	Faritra	Reniviohitra	Taona famoronana	Isa	Anarana
	Analamanga	Antananarivo	2004	13	Ambohidratrimo Andramasina Anjozorobe Ankazobe Antananarivo Atsimondrano Antananarivo Avaradrano Boriborintany enin' Antananarivo Manjakandriana)	1 625	Antananarivo	17 320	3 623 925	208,9
	Bongolava	Tsiroanomandidy	2004	2	Fenoarivobe Tsiroanomandidy	328	Antananarivo	17 907	670 993	37,1
	Itasy	Miarinarivo	1959	3	Arivonimamo Miarinarivo Soavinandriana	574	Antananarivo	6 558	898 549	136,6
	Vakinankaratra	Antsirabe	1959	7	Ambatolampy Antanifotsy Antsirabe I Antsirabe II Betafo Faratsiho Mandoto	1 007	Antananarivo	17 660	2 079 659	116,3
	Diana	Antsiranana	2004	5	Ambanja Ambilobe Antsiranana I Antsiranana II Nosy Be	586	Antsiranana	20 057	889 962	44,5
	Sava	Sambava	2004	4	Andapa Antalaha Sambava Vohemar	742	Antsiranana	23 729	1 123 772	47,2
	Amoron'i Mania	Ambositra	2004	4	Ambatofinandrahana Ambositra Fandriana Manandriana	790	Fianarantsoa	16 498	837 116	50,8
	Atsimo-Atsinanana	Farafangana	2004	5	Befotaka Farafangana Midongy Vangaindrano Vondrozo	788	Fianarantsoa	16 566	1 030 404	62
	Fitovinany	Manakara	2021	3	Ikongo Manakara Vohipeno		Fianarantsoa	7 962
	Haute Matsiatra	Fianarantsoa	2004	7	Ambalavao Ambohimahasoa Fianarantsoa Ikalamavony Isandra Lalangina Vohibato	826	Fianarantsoa	20 921	1 444 587	69,4
	Ihorombe	Ihosy	2004	3	Iakora Ihosy Ivohibe	293	Fianarantsoa	26 093	417 312	16
	Vatovavy	Mananjary	2021	3	Ifanadiana Mananjary Nosy Varika		Fianarantsoa	12 775
	Betsiboka	Maevatanana	2004	3	Kandreho Maevatanana Tsaratanana	465	Mahajanga	29 640	393 278	13,6
	Boeny	Mahajanga	1959	6	Ambato-Boeny Mahajanga I Mahajanga II Marovoay Mitsinjo Soalala	395	Mahajanga	30 204	929 312	29,7
	Melaky	Maintirano	2004	5	Ambatomainty Antsalova Besalampy Maintirano Morafenobe	386	Mahajanga	40 897	308 944	7,6
	Sofia	Antsohihy	2004	7	Analalava Antsohihy Bealanana Befandriana Mampikony Mandritsara Boriziny	1 444	Mahajanga	51 205	1 507 591	29,6
	Alaotra-Mangoro	Ambatondrazaka	2004	5	Ambatondrazaka Amparafaravola Andilamena Anosibe an'Ala Moramanga	705	Toamasina	27 312	1 249 931	44,9
	Ambatosoa	Maroantsetra	2023	2	Mananara Avaratra Maroantsetra)		Toamasina		551 066
	Analanjirofo	Fenoarivo Atsinanana	2004	4	Fenoarivo Atsinanana Sainte-Marie Soanierana Ivongo Vavatenina		Toamasina		729 715
	Atsinanana	Toamasina	2004	7	Antanambao Manampontsy Brickaville, Mahanoro Marolambo Toamasina I Toamasina II Vatomandry	1 050	Toamasina	22 270	1 478 472	67,1
	Androy	Ambovombe	2004	5	Ambovombe Antanimora Sud Bekily Beloha Tsihombe)	1 539	Toliara	18 916	900 235	47,5
	Anosy	Tôlagnaro	2004	3	Amboasary Betroka Tôlagnaro	630	Toliara	29 568	809 051	27,4
	Atsimo-Andrefana	Toliara	2004	9	Ampanihy Ankazoabo Benenitra Beroroha Betioky Morombe Sakaraha Toliara I Toliara II	1 367	Toliara	66 783	1 797 894	27
	Menabe	Morondava	2004	5	Belo sur Tsiribihina Mahabo Manja, Miandrivazo Morondava	559	Toliara	49 269	692 463	14,2

Jereo koa

• Tantaran' i Madagasikara
• Tanàna eto Madagasikara
• Pôlitika eto Madagasikara
• Faritra eto Madagasikara
• Distrika eto Madagasikara
• Kaominina eto Madagasikara
• Jeôgrafian' i Madagasikara
• Fanapariaham-pahefana
• Fitsinjaram-pahefana

• Lalàmpanorenan' i Madagasikara
• Fitsinjaràn' ny tanim-pirenen' i Madagasikara

Rohy ivelany

Lahatsoratra samihafa

• "Lois annotées sur la décentralisation", fes.de
• Madagascar: Profil des marchés pour les évaluations d’urgence de la sécurité alimentaire [1] Archived Septambra 26, 2007 at the Wayback Machine

Didy aman-dalàna

• "Loi n°2014-020 du 27 septembre 2014 Relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes Archived Desambra 11, 2022 at the Wayback Machine.", ceni-madagascar.mg
• "Loi organique n° 2014-018 du 12 septembre 2014 régissant les compétences, les modalités d’organisation et de fonctionnement des Collectivités territoriales décentralisées, ainsi que celles de la gestion de leurs propres affaires Archived Jiona 30, 2023 at the Wayback Machine.", dgfag.mg
• "Loi n°2015-002 complétant l’annexe n°01 de la loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014 relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes Archived Novambra 11, 2021 at the Wayback Machine.", ceni-madagascar.mg
• "Loi n° 2021-012 modifiant l’annexe n° 01 de la Loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014, modifiée et complétée par la Loi n° 2018-011 du 11 juillet 2018, relative aux ressources des Collectivités Territoriales Décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes" (pdf), assemblee-nationale.mg