Faritra eto Madagasikara

Ny faritra 22 eto Madagasikara, tamin' i Vatovavy-Fitovinany mbola tsy nozaraina roa ho Vatovavy sy Fitovinany.

Ny faritra eto Madagasikara dia fizaràna ny tanim-pirenena malagasy, izay neritreretin' ny mpamolavola ny lalàmpanorenana sy ny lalàna fehizoro momba izany ho vondrom-paritra itsinjaram-pahefana, lehibe noho ny kaominina sy kely noho ny faritany, sady fari-piadidiana ara-pitantanan-draharaham-panjakana, izay miisa dimy amby roapolo (raha roa amby roapolo izany tamin' ny fiantombohany).

Ny faritra no lasa fizaràna voalohany ny tanim-pirenena malagasy tamin' ny fanafoanana ny maha vondrom-paritra ny faritany enina tamin' ny volana Ôktôbra 2009 ary ny namoronana ny faritra eto Madagasikara tamin' ny alalan' ny lalàna faha-2004-001. Tamin' ny fanovana ny lalàmpanorenana tamin' ny taona 2010 dia lasa fizaràna ao amin' ny faritany, izay naverina ho vondrom-paritra itsinjaram-pahefana, indray ny faritra. Ny lalàna faha-2014-020 tamin' ny taona 2014 dia nilazalaza amin' ny antsipiriany ny amin' ny vondrom-paritra misy eto Madagasikara (ny faritany sy ny faritra ary ny kaominina)^[1]. Araka ny lalàmpanorenan' i Madagasikara tamin' ny taona 2010 dia anisan' ny vondrom-paritra itsinjaram-pahefana sady faritra ara-pitantanan-draharaham-panjakana ao amin' ny sehatry ny fanapariaham-pahefana ny faritra satria mifehy koa ny lehiben' ny distrika sy ny lehiben' ny sampan-draharaham-panjakana ny lehiben' ny faritra. Ankehitriny dia fanapariaham-pahefana mifangaro fa tsy fitsinjaram-pahefana no satan' ny faritra eto Madagasikara noho ny mpitarika azy (ny governora) tsy olom-boafidy fa olom-boatendrin' ny filohan' ny Repoblika. Na dia faritan' ny Lalàmpanorenana ho vondrom-paritra itsinjaram-pahefana aza ny faritra dia mampanakaiky azy ireo kokoa amin' ny rafi-pitantanana anapariaham-pahefana ny ny fanendren' ny fanjaka foibe ny governora.

Fametrahana ny faritra

Ny fanao ankehitriny

Tsy fampiharana ny voalazan' ny lalàna

Araka ny voalazan' ny lalàmpanorenana malagasy sy ny lalàna fehizoro momba ny vondrom-paritra na ny faritra manokana eto Madagasikara dia misy fahefana roa ny ao amin' ny fitantanana ny faritra, dia ny Filankevitra sy ny Birao mpanatanteraka. Ny mpikambana ao amin' ny Filankevitra ao amin' ny faritra dia tokony ho mpanolotsaina voafidy izay tarihin' ny filoha nofidin' izy ireo, fa ny Birao mpanatanteraka kosa dia tarihin' ny lehiben' ny faritra izay olom-boafidy ihany koa sady misolo tena ny Governemanta eo amin' ny faritra iadidiany.

Tsy tanteraka hatrany ny voalazan' ny lalàmpanorenana na ny lalàna fehizoro tandrify izany, hatramin' ny namoronana ny faritra, ny amin' ny tokony hifidianana ny lehiben' ny faritra^[2]. Ankehitriny dia tendren' ny filohan' ny Repoblika mivantana ny lehiben' ny faritra izay atao hoe governora. Tsy voatsangana ny filankevi-paritra izay tokony hisahana ny fanapahan-kevitra sy handany ny tetibola ary hanaramaso ny asan' ny Birao mpanatanteraka. Ny kaominina ihany ankehitriny no mahafeno ny fepetra araka ny lalàna maha vondrom-paritra itsinjaram-pahefana azy.

Sata tetezamita

Ny satan’ ny faritra eto Madagasikara sy ny fanarahana ny foto-kevitry ny fitsinjaram-pahefana araka ny voalazan' ny lalàmpanorenana dia mifanohitra amin' ny fomba fanao ankehitriny, amin' ny fisian’ ny governora voatendry fa tsy lehiben' ny faritra voafidy. Raha tena fitsijaram-pahefana tokoa no atao dia tafiditra ao anatin' izany ny famindram-pahefana avy amin' ny Fanjakana foibe amin' ny vondrom-paritra izay miavaka amin' io fanjakana io, manana ny maha ara-dalàna azy sy manana fizakan-tena ara-pitantanana sy ara-bola^[3]. Ireo vondrom-paritra ireo dia tantanin' ny manam-pahefana nofidin' ny vahoaka eo an-toerana. Ny hevi-dehibe dia ny famindrana ny fahefana hanapa-kevitra amin' ny faritra izay manana ny fizakan-tenany.

Ny fanapariaham-pahefana dia fisoloan-tena ny fanjakana foibe sahanin' ny manam-pahefana eo an-toerana, izay eo ambany fahefan' ny fahefana foibe. Tsy manana fizakan-tena amin' ny fanapahan-kevitra tena izy ny solontena sady miasa amin' ny maha mpampita hafatra avy amin' ny Fanjakana foibe^[3]. Ny tsy fisian’ ny lehiben' ny faritra voafidim-bahoaka sy ny fisian' ny governora notendren' ny filohan' ny Repoblika dia rafitra manohana ny fanapariaham-pahefana fa tsy fitsinjaram-pahefana. Ny governora dia solontenam-panjakana ary tompon' andraikitra manoloana ny filohan' ny Repoblika izay nanendry azy amin' izany, izany dia mametra ny fizakan-tenan' ny faritra.

Mamaritra anefa ny Lalàmpanorenana fa dia vondrom-paritra itsinjaram-pahefana ny ny faritra. Miteraka fifanoherana eo amin' ny rijanteny sy ny fampiharana izany. Fitsinjaram-pahefana tsy tanteraka no misy^[4].

Ny zavatra tokony ho tanterahina

Mba hahatonga faritra eto Madagasikara hifanaraka tanteraka amin' ny môdelin’ ny fitsinjaram-pahefana dia ilaina ny fanaovana fifidianana ny lehiben' ny faritra, sy ny fanamafisana ny fizakan-tena ara-bola any amin' ny faritra, ary ny fametrahana mazava sy fanamafisana ny fahaiza-manao nafindra any amin' ny faritra^[3]^[5].

Raha ny zava-misy dia misy ny fifanipahana eo amin' ny finiavana araka ny lalàmpanorenana izay manohana ny fitsinjaram-pahefana sy ny fanao pôlitika izay te hihazona hatrany ny fifehezana avy any amin' ny foibe ny zava-misy eny ifotony. Mampametra-panontaniana lehibe momba ny fitantanana ifotony sy ny faharisihan' ny olom-pirenena handray anjara mavitrika izany toe-javatra izany.

Ny antony itazomana ny faritra ho anaty sata sadasada

Fampivangongoam-pahefana

Ny fanendrena governora dia ahafahan' ny fitondrana foibe mitana ny fifehezana ny faritra. Izany dia miantoka ny fanaraha-maso bebe kokoa ataon' ny fitondrana foibe ny fitantanana eny ifotony sy ny loharanon-karena ary ny pôlitikam-panjakana tokony hampiharina ampiharina eo an-toerana. Ny fanendrena olona azo itokisana ho lehiben' ny faritra, ny governemanta foibe dia mahazo antoka ny tsy fivadihan' izy ireo sy ny fanohanan' izy ireo, izay mety zava-dehibe mandritra ny fotoam-pifidianana na manoloana ny hetsi-panoherana. Izany koa dia ahafahana mametra ny fisandratan' ny fahefana avy eo an-toerana izay mety hifaninana amin' ny fitondrana foibe.

Tahotra ny tsy fahamarinan-toerana

Ny fitondrana foibe dia mihevitra fa ny fanendrena governora, izay matetika avy amin' ny fitantanan-draharaham-panjakana na mpitandro ny filaminana, dia mety kokoa amin' ny fitantanana ny krizy sy ny disadisa eny an-toerana raha ampitahaina amin' ny fifidianana ny mpanao pôlitika izay azon' ny olona toherina ny fahefany.

Fahasahiranana eo amin' ny fampiharana sy ara-pitaovana

Mitaky famatsiana ara-bola sy ara-pitaovana lehibe ny fikarakarana ny fifidianana isam-paritra, indrindra amin' ny firenena toa an' i Madagasikara izay mety ho voafetra ny fotodrafitrasa. Aleon' ny fanjakana foibe misoroka ireo fandaniana sy fahasahiranana ireo amin' ny fitazonana ny rafitra misy fanendrena.

Kolontsain' ny fampivangongoam-pahefana

Ny tantaran' i Madagasikara dia voamariky ny kolontsaina matanjaka mampivangongo fahefana. Ny fihazonana ny rafitra anendrena governora dia mifandray amin' ny ampahany amin' ny kolontsaina pôlitika izay manome lanja ny fanaraha-maso avy ao amin' ny fanjakana foibe, izay môdely nolovaina avy amin' ny fanjanahan-tany. Na eo aza ny fepetra voalazan' ny lalàmpanorenana dia misy ny tsy fisian’ ny finiavana pôlitika eo anivon’ ny fanjakana amin’ ny fanatanterahana ny tena fitsinjaram-pahefana marina. Ny fitazonana ny rafitra misy amin' izao fotoana izao dia fomba ialana amin' ny fepetra takian' ny lalàmpanorenana nefa tsy manohitra izany an-karihary.

Fanaovana fitaovana pôlitika

Ny fanendrena governora dia azo ampiasaina hamalian-tsoa ny mpiara-dia ara-pôlitika na ny olona izay nanohana ny fitondrana. Izany dia ahafahana manamafy ny tambajotra pôlitika sady miantoka ny tsy fivadihan' izy ireo. Amin' ny fametrahana olona azo itokisana ho governoram-paritra, ny governemanta foibe dia afaka mifehy tsara kokoa ny loharanon-karena sy ny olom-panjakana eo an-toerana ary mampiasa izany amin' ny tanjona momba ny fifidianana.

Ny vokatry ny tsy fanarahana ny lalàna

Tsy fampiharana feno ny demôkrasia

Ny tsy fisian' ny fifidianana lehiben' ny faritra dia manaisotra ny zo omen' ny lalampanorenana ny vahoaka hifidy ny mpitondra azy. Ny governora, izay tendren' ny fitondrana foibe dia tompon' andraikitra manoloana ny mpanendry azy fa tsy manoloana ny olom-pirenena ao amin' ny faritra feheziny. Izany dia miteraka tsy fahampian' ny demôkrasia sy fahalemen' ny fanohanam-bahoaka ny mpitondra azy eo an-toerana.

Ny governora, matetika avy amin' ny fitondrana foibe, izay matetika akaiky ny fitondrana, dia mety tsy mahafantatra ny zava-misy ao amin' ny toerana anendrena azy sy ny filan' ny mponina manokana. Manimba ny fahombiazan' ny hetsika ataon' izy ireo izany sy ny fiheverana ny maha izy azy manokana ny faritra.

Sakana amin' ny fampandrosoana ny eo amin' ny faritra

Ny fanendrena governora dia manamafy ny fifehezan' ny fitondrana foibe ny faritra ary mametra ny fizakan-tenan' ny manampahefana eo an-toerana. Ny fanapahan-kevitra lehibe dia matetika no raisina ao Antananarivo, tsy misy fifampidinihana marina amin' ny mpisehatra amin' ny fampandrosoana eo an-toerana. Izany dia mety hampiadana ny fampandrosoana eo an-toerana sy ny fampifanarahana ny pôlitika amin' ny zava-misy eo amin' ny faritra.

Ny tsy fisian' ny fizakan-tena tena izy dia manasarotra ny fandrindrana ny hetsika eo amin' ny samy mpisehatra amin' ny fampandrosoana eo an-toerana (fiarahamonina, asam-panjakana, fiarahamonim-pirenena). Miteraka tsy fahombiazana eo amin' ny fampiharana ny pôlitikam-panjakana sy mahatonga fandanindaniam-bola foana izany.

Ny tsy fahampian' ny fandraisan' ny olom-pirenena anjara amin' ny fitantanana ny raharaham-pirenena dia mitarika amin' ny tsy firaharahan' ny olom-pirenena ary tsy fahalianana amin' ny olana eo amin' ny faritra. Manimba ny fahaveloman' ny demôkrasia eo an-toerana sy mametra ny fahafahan' ny faritra hampandroso ny tenany amin' ny fomba maharitra izany.

Ny faritra isam-paritany

Toy izao ny fitsinjaran' ireo faritra ireo isam-paritany:

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antsiranana

Misy faritra roa ny ao amin'ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antananarivo

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' Antananarivo, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toamasina

Misy faritra telo ny ao amin' ny Faritanin' i Toamasina, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa

Misy faritra dimy ny ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toliara

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Toliara, ka ireto avy izy ireo:

Ny faritra 22 eto Madagasikara

Laharana amin'ny sarintany	Anarana	Velarantany (km²)	Isam-ponina (faminavinana 2004)	Hakitroky ny mponina	Renvohitra
1	Diana	19 266	485 800	25,2	Antsiranana
2	Sava	25 518	805 300	31,6	Sambava
3	Itasy	6 993	643 000	91,9	Miarinarivo
4	Analamanga	16 911	2 811 500	166,3	Antananarivo-Renivohitra
5	Vakinankaratra	16 599	1 589 800	95,8	Antsirabe I
6	Bongolava	16 688	326 600	19,6	Tsiroanomandidy
7	Sofia	50 100	940 800	18,8	Antsohihy
8	Boeny	31 046	543 200	17,5	Mahajanga I
9	Betsiboka	30 025	236 500	7,9	Maevatanana
10	Melaky	38 852	175 500	4,5	Maintirano
11	Alaotra-Mangoro	31 948	877 700	27,5	Ambatondrazaka
12	Atsinanana	21 934	1 117 100	50,9	Toamasina I
13	Analanjirofo	21 930	860 800	39,3	Fenoarivo Atsinanana
14	Amoron'i Mania	16 141	693 200	42,9	Ambositra
15	Matsiatra Ambony	21 080	1 128 900	53,5	Fianarantsoa I
16	Vatovavy-Fitovinany	19 605	1 097 700	56,0	Manakara
17	Atsimo-Atsinanana	18 863	621 200	32,9	Farafangana
18	Ihorombe	26 391	189 200	7,2	Ihosy
19	Menabe	46 121	390 800	8,5	Morondava
20	Atsimo-Andrefana	66 236	1 018 500	15,4	Toliara I
21	Androy	19 317	476 600	24,7	Ambovombe
22	Anosy	25 731	544 200	21,1	Taolagnaro

Fifidianana

Natao tamin' ny 16 Martsa 2008 ny fifidianana ny filan-kevitry ny faritra voalohany ary tsy nisy intsony izany tao anatin' ny folo taona mahery.

Jereo koa

Rohy ivelany

Lahatsoratra samihafa

"Communes et régions à Madagascar, De nouveaux acteurs dans la gestion locale de l'environnement", cairn.info
"Lois annotées sur la décentralisation", fes.de
"Maroantsetra – Mananara : La création de la 24ème région adoptée en Conseil des ministres Archived Jiona 14, 2023 at the Wayback Machine", midi-madagasikara.mg
"Gouverneur de région : du provisoire permanent Archived Jiona 30, 2023 at the Wayback Machine", madagascar-tribune.com

Didy aman-dalàna

"Loi n°2004-001 relative aux Régions" (pdf), faolex.fao.org
"Loi n°2014-020 du 27 septembre 2014 Relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes Archived Desambra 11, 2022 at the Wayback Machine.", ceni-madagascar.mg
"Loi organique n° 2014-018 du 12 septembre 2014 régissant les compétences, les modalités d’organisation et de fonctionnement des Collectivités territoriales décentralisées, ainsi que celles de la gestion de leurs propres affaires Archived Jiona 30, 2023 at the Wayback Machine.", dgfag.mg
"Loi n°2014-021 relative à la représentation de l’Etat" (pdf), droit-afrique.com
"Loi n°2015-002 complétant l’annexe n°01 de la loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014 relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes Archived Novambra 11, 2021 at the Wayback Machine.", ceni-madagascar.mg
"Loi n° 2021-012 modifiant l’annexe n° 01 de la Loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014, modifiée et complétée par la Loi n° 2018-011 du 11 juillet 2018, relative aux ressources des Collectivités Territoriales Décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes" (pdf), assemblee-nationale.mg

Loharano sy fanamarihana

↑ "Loi 2014-020 fixant le nombre, la dénomination... des Collectivités territoriales décentralisées", www.assemblee-nationale.mg, 27 septembre 2014 (Arsiva).
↑ "Loi organique N° 2014 – 018 du 12 septembre 2014", www.ceni-madagascar.mg
↑ ^3,0 ^3,1 et ^3,2 "Madagascar : décentralisation et gouvernance efficace", www.undp.org (PNUD)
↑ "Madagascar relance son processus de décentralisation", www.undp.org
↑ "Les Assises de la coopération décentralisée à Madagascar ont été une occasion", www.pseau.org
↑ La region Mangoro

[1] "Loi 2014-020 fixant le nombre, la dénomination... des Collectivités territoriales décentralisées", www.assemblee-nationale.mg, 27 septembre 2014 (Arsiva).

[2] "Loi organique N° 2014 – 018 du 12 septembre 2014", www.ceni-madagascar.mg

[:0-3] 3,0 ^3,1 et ^3,2 "Madagascar : décentralisation et gouvernance efficace", www.undp.org (PNUD)

[4] "Madagascar relance son processus de décentralisation", www.undp.org

[5] "Les Assises de la coopération décentralisée à Madagascar ont été une occasion", www.pseau.org

[6] La region Mangoro

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]