Jeôgrafian' i Madagasikara

Avy amin'i Wikipedia
(tonga teto avy amin'ny Jeôgrafian'i Madagasikara)

Ny jeôgrafian' i Madagasikara dia fandalinana ny nosy lehibe ao amin' ny tapany andrefana amin' ny Ranomasimbe Indianina. Nosy fahefatra lehibe indrindra eto an-tany izy. Aty amin' ny ila-bolan-tany atsimo no misy an' i Madagasikara, fahefatra amin' ny nosy ngeza indrindra eto an-tany ny nosin' i Madagasikara, ao aorian' i Groenland, Ginea Vao ary Borneo. Ny lakandranon' i Mozambika no manasaraka azy amin' i Afrika. 400 km ny elanelan' i Mozambika sy Madagasikara. 1 580 km ny halavan' i Madagasikara avy any atsimo ka hatrany avaratra ary 580 km ny sakany avy any atsinanana ka hatrany andrefana.

Misy tangorom-bohitra mizara ny nosy makany avaratra hatrany atsimo. Ny salasalan-kalavan' ireo tendrombohitra ireo dia misy 1200-1500 m eo ho eo. Any amin' ny farirta avaratr' i Madagasikara no misy ny tendrombohirta Tsaratanana (na Maromokotro) izay manana haambo 2 876 m. Misy farihy maro ny eto Madaasikara ka ny farihy ngeza indrindra dia ny Farihin' Alaotra, manana velarana 182 km2.

Vohon' ny tany sy ny rano[hanova | hanova ny fango]

Ny vohon' ny tany[hanova | hanova ny fango]

Any atsinanana dia misy lemaka tery kely haavo misy ny lakandranon' ny Pangalana manana toetany be orana any avaratra hatrany atsimo. Ny havoana dia maka 60 % n' ny velaran' i Madagasikara. Ny toerana avo indrindra eto Madagasikara dia i Tsaratanana any amin' ny faritanin' Antsiranana, izay manana haavo 2 876 m.

Ireto ny tendrombohitra avo eto Madagasikara:

Ny rano[hanova | hanova ny fango]

Farihy eto Madagasikara[hanova | hanova ny fango]

Ny farihin' Alaotra no farihy lehibe indrindra ao Madagasikara. Ny halalin' ny toerana lalina indrindra amin' io farihy io dia 1,5 m monja. Ny lanjan' ny ranon' ny farihin' Alaotra dia eo amin'ny 930 tapitrisa taonina eo ho eo (0,93 km3). Noho ny fikaohan' ny tendrombohitra manodidina dia nihafeno fasika ilay farihy, ka izany no anisan' ny antony tsy mahalalina io farihy io.

Farihy Velarany Ha Distrika
Alaotra 22 000 Ambatondrazaka
Kinkony 8 500 Mitsinjo
Itasy 4 200 Soavinandriana
Antsohary 3 950 Mitsinjo
Bemamba 3 825 Antsalova
Ihotry 3 475 Morombe
Réserve de Tsiazompaniry 3 200 Ambatolampy
Bendrony 3 050 Maevatanàna
Andranomena 3 025 Belo amoron'i Tsiribihina
Amparihibe 2 625 Maevatanàna
Hima 2 650 Belo amoron'i Tsiribihina
Tsimanampetsotsa. 2 300 Betioky
Tsibirahy 2 200 Besalampy
Ampahana 2 175 Antalaha (L)
Masama 2 075 Antsalova
Réserve de Mantasoa 2 050 Manjakandriana
Nosy-Ve 2 010 Toamasina
Analampotsy 2 000 Nosy-Varika
Anony 2 000 Taolanaro
Fitambarany 77 310

Ny ony sy ny renirano[hanova | hanova ny fango]

Ireto ny renirano sy ny ony lehibe sasany eto Madagasikara:

Zavamaniry sy biby[hanova | hanova ny fango]

Nosy sy morontsirak' i Madagasikara[hanova | hanova ny fango]

Nosy[hanova | hanova ny fango]

Ireto ny nosy sasany eto Madagasikara:


Saikanosy[hanova | hanova ny fango]

Ireto ny saikanosy sasany eto Madagsikara:

Helodrano[hanova | hanova ny fango]

Ireto ny helodrano sasany eto Madagasikara:

Tanjona[hanova | hanova ny fango]

Ireto ny tanjona sasany eto Madagasikara:

Toetany[hanova | hanova ny fango]

Trôpikaly ny toetany amin' ny morontsiraka, toetanim-pehibe izy any atsinanana, trôpikaly maina izy any amin' ny morontsiraka andrefana sy atsimo, ary trôpikaly mangatsiaka izy any ampovoany. Ny tohi-drivodoza ny Ranomasimbe Indianina no mampisy ny alizay atsimo atsinanana, mihisaka araky ny fizaran-taona io alizay io.

Manana fizaran-taona roa i Madagasikara: misy ririnina (maina) amin' ny volana Mey hatramin' ny volana Ôktôbra, sy fahavaratra (mando) amin' ny volana Nôvambra hatramin' ny volana Avrily. Miovaova arakaraky ny haabon-toerana ny toetrandro sy ny rivotra manjaka. Mandalo amin' ny morontsiraka atsinanana izao ohatra ny alizay, Noho izany dia manorana matetika ny any satria mbola misy an' Andringitra mitazona ny ankabeazan' ny hamandoana. Any amin' ny morontsiraka atsinanana izao no tena be orana indrindra aty Madagasikara (3 500 mm isan-taona).

Mandalo matetika amin' ny fahavaratra ny rivodoza avy any amin' ny nosin' ny Maskarena. Maimaina sy mangatsiatsiaka ny tany any andrefan' Andringitra amin' ilay alizay tsy tonga any. Mahatratra 1 400 mm ny orana latsaka any Antananarivo amin' ny ririnina, mety mangatsiaka be ny alina any fa tsy dia mivaingana matetika. Fa mety mivaingana ny rano rehefa miakatra any an-tampon-tendrombohitra. Amin' ny andro ririnina, ny lanitry ny renivohitra dia anisan' ny tena mazava (amin' ny tantera-kazavana) indrindra eto an-tany. Mbola maina noho ny ampovoany ny toetrandro any andrefana satria efa nilatsaka daholo ny hamandoan' ny alizay. 300 mm fotsiny ny tontalin' ny orana latsaka any Toliara mandritry ny taona

Ny toetany eo amin' ny faritra afovoany dia mangatsiaka amin' ny andro ririnina ary matimaty na mafana rehefa andro fahavaratra amin' ny volana Desambra; ny rotsak' orana eo amin' ny faritra afovoany dia antonontonony. Ny faritra andrefana dia manana toetany maina sady mafana mandavan-taona.

Fizaràn-tany ara-panjakana[hanova | hanova ny fango]

Faritany eto Madagasikara[hanova | hanova ny fango]

Lahatsoratra antsipirihany: Faritany eto Madagasikara.

Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin' izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 23 i Madagasikara.

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antsiranana[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra roa ny ao amin' ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Mahajanga:

Faritra ao amin' ny Faritanin' Antananarivo[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' Antananarivo:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toamasina[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra telo ny ao amin' ny Faritanin' i Toamasina:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra dimy ny ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa:

Faritra ao amin' ny Faritanin' i Toliara[hanova | hanova ny fango]

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Toliara:

Kaominina eto Madagasikara[hanova | hanova ny fango]

Tamin' ny taona 2015 dia niisa 1 693 ny kaominina eto Madagasikara.

Ny mponina[hanova | hanova ny fango]

Ny vahoaka malagasy[hanova | hanova ny fango]

Ny Malagasy dia mizara ho vondrom-poko maromaro. Miteny amin' ny fiteny malagasy amin' ny endriny isaky ny faritra misy azy ny vahoaka ao amin' ireo vondrom-poko ireo.

Vondrom-poko ao avaratra[hanova | hanova ny fango]

Ny Antankarana sy ny Tsimihety ary ny Betsimisaraka no vondrom-poko any avaratra. Ao amin' ny tendro avaratra amin' i Madagasikara no ahitana ny Antankarana, ao amin' ny Faritanin' Antsiranana. Any amin' ny faritra avaratra-andrefana eto Madagasikara no ahitana ny Tsimihety na Antandroña, ao amin' ny faritanin' i Mahajanga.

Ny Betsimisaraka kosa dia foko ao amin' ny lemaka manaraka ny morontsiraka atsinanana, vafaritry ny reniranon' i Bemarivo ao avaratra sy ny onin' i Mananjary any atsimo.

Vondrom-poko ao andrefana[hanova | hanova ny fango]

Ny Sakalava, ny Makoa, ny Masikoro, ary ny Vezo no vondrom-poko ao andrefana. Ny Sakalava dia foko monina amin' ny tany midadasika dia midadasika any amin' ny tapany atsimo-andrefana sy andrefana ary avaratra-andrefan' i Madagasikara, eo anelanelan' Ampasimena any avaratra, sy Toliara any atsimo.

Ny Makoa dia foko monina ao amin' ny morontsiraka avaratra andrefan' i Madagasikara. Indraindray izy ireo dia heverina ho zana-pokon' ny Vezo, izay foko ao anatin' ny Sakalava. Foko moninina any amin' ny morontsiraka atsimo-andrefan' i Madagasikara ny Vezo, izay mivelona indrindra amin' ny fanjonoana an-dranomasina. Heverina ho ao amin' ny vondrom-poko Sakalava ny Vezo. Ny Masikoro kosa dia foko any amin' ny morontsiraka atsimo andrefan' i Madagasikara izay mivelona indrindra amin' ny fiompiana sy ny fambolena.

Vondrom-poko ao afovoantany[hanova | hanova ny fango]

Ny Merina, ny Sihanaka, ny Betsileo, ny Zafimaniry, ary ny Bara no vondrom-poko ao afovoan-tany. Ny Merina dia foko monina eo amin' ny tampon-kavoana voafaritry ny tanin' i Vonizongo ao avaratra, ny tendrombohitr' Ankaratra ao atsimo, ny reniranon' i Sakay ao andrefana, ary ny tandavan-tendrombohitr' Angavo ao atsinanana.

Ny Sihanaka dia foko monina manodidina ny farihin' Alaotra, voafaritry ny renirano Bemarivo Ambony sy Tampoketsa Atsimo ao avaratra, ny renirano Mahajamba Ambony ao andrefana, ary ireo havoana misy ny Bezanozano sy ny ala ao atsinanana. Ny Bezanozano dia foko ao amin' ny tany lemaka manodidina an' i Mangoro, voafaritry ny tany onenan' ny foko Sihanaka ao avaratra, ny Betsimisaraka ao atsinanana, ary ny Merina ao andrefana.

Ny Betsileo dia foko lehibe ao amin' ny toerana faritan' ny ony Mania ao avaratra, ny tanin' ny Tanala ao atsinanana, ny tendrombohitr' Andringitra ao atsimo, ary ny tandavan-tendrombohitr' i Bongolava ao andrefana, izany hoe ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa. Ny Zafimaniry dia foko monina ao amin' ny tapany atsimo atsinanan' ny faritra afovon' i Madagasikara, izay azo heverina ho zana-pokon' ny Betsileo, nefa mifanakaiky kolontsaina koa amin' ny Tanala.

Ny Bara dia foko monina amin' ny toerana midadasika voafaritry ny renirano Zomandao any avaratra, ny faritra onenan' ny Tanala any atsinanana, ny ony Onilahy any atsimo andrefana, ary ny tangoron-tendrombohitra Analavelona ao andrefana sy avaratra-andrefana.

Vondrom-poko ao atsinanana[hanova | hanova ny fango]

Ny Antambahoaka, ny Antefasy, ny Zafisoro, ny Antemoro, ny Antesaka, ny Tanala no vondrom-poko any atsinanana. Ny Antambahoaka dia foko iray ao atsimo-atsinanan' i Madagasikara, eo anelanelan' i Sakaleona sy Namorona. I Mananjary no tanan-dehibe any.

Ny Antefasy dia foko ao amin' ny faritra manodidina an' i Farafangana. Eo anelanelan' i Manampatra sy Mananara Atsimo izy ireo. Ny Zafisoro dia foko hita betsaka ao amin' ny distrikan' i Farafangana. Heverina ho zana-pokon' ny Antefasy ny Zafisoro.

Ny Antemoro dia foko ao amin' ny faritra Fitovinany. Nampalaza ny foko Antemoro teo amin' ny tantara ny fanoratana ny Sorabe. Eo anelanelan' i Namorona sy Manampatrana no fonenany.

Ny Antesaka dia foko eo anelanelan' i Mananivo ao avaratra, Itomampy sy Ionaivo ao andrefana, ary Lavibola ao atsimo. Tanàna lehibe ao aminy dia i Vangaindrano sy i Midongy Atsimo.

Ny Tanala dia foko ao amin' ny faritra misy ny havoanan' Ikongo, voafaritry ny tanin' ny Betsileo ao andrefana, ny Betsimisaraka sy ny Antambahoaka sy ny Antemoro ary ny Antefasy ao atsinanana, ary ny ony Manampatrana ao atsimo.

Vondrom-poko ao atsimo[hanova | hanova ny fango]

Ny Mahafaly, ny Antandroy ary ny Antanosy no vondrom-poko any atsimo. Ny Mahafaly dia foko monina amin' ny lembalemba midadasika eo anelanelan' ny ony Onilahy sy Menarandra, any amin' ny faritra Atsimo-Andrefana.

Ny Antandroy dia foko ao amin' ny tendron' i Madagasikara atsimo indrindra monina amin' ny tany eo anelanelan' ny ony Menarandra ao andrefana sy Mandrare ao atsinanana ary ny havoana Vohimainty ao avaratra.

Ny Antanosy dia foko ao amin' ny tendron' i Madagasikara atsimo-atsinanana indrindra, ao amin' ny faritra Anosy eo anelanelan' i Masianaka sy Mandrare no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an' i Bezaha sy i Vatolatsaka (ao amin' ny distrikan' i Betioky-Atsimo) ary any Bereketa (distrikan' i Sakaraha).

Ny isan' ny mponina isam-paritra[hanova | hanova ny fango]

Ireo faritra 22, miaraka amin' ny isan' ny mponina (tamin' ny 2004)
Lah, Anarana Reniv, Mponina Velarana(km²) Hab, Mponina
1 Diana Antsiranana I 485 800 19 266 25,2
2 Sava Sambava 805 300 25 518 31,6
3 Itasy Miarinarivo 643 000 6 993 91,9
4 Analamanga Antananarivo-Renivohitra 2 811 500 16 911 166,3
5 Vakinankaratra Antsirabe I 1 589 800 16 599 95,8
6 Bongolava Tsiroanomandidy 326 600 16 688 19,6
7 Sofia Antsohihy 940 800 50 100 18,8
8 Boeny Mahajanga I 543 200 31 046 17,5
9 Betsiboka Maevatanana 236 500 30 025 7,9
10 Melaky Maintirano 175 500 38 852 4,5
11 Alaotra-Mangoro Ambatondrazaka 877 700 31 948 27,5
12 Atsinanana Toamasina I 1 117 100 21 934 50,9
13 Analanjirofo Fenoarivo Atsinanana 860 800 21 930 39,3
14 Amoron'i Mania Ambositra 693 200 16 141 42,9
15 Matsiatra Ambony Fianarantsoa I 1 128 900 21 080 53,5
16 Vatovavy-Fitovinany Manakara 1 097 700 19 605 56,0
17 Atsimo-Atsinanana Farafangana 621 200 18 863 32,9
18 Ihorombe Ihosy 189 200 26 391 7,2
19 Menabe Morondava 390 800 46 121 8,5
20 Atsimo-Andrefana Toliara I 1 018 500 66 236 15,4
21 Androy Ambovombe 476 600 19 317 24,7
22 Anosy Taolagnaro 544 200 25 731 21,1

Jereo koa[hanova | hanova ny fango]