Jeôgrafian'i Madagasikara

I Madagasikara dia nosy lehibe ao amin' ny Ranomasimbe Indianina. Nosy fahefatra lehibe indrindra eto an-tany izy. Any amin' ny ila-bolan-tany atsimo no misy an' i Madagasikara, fahefatra amin' ny nosy ngeza indrindra eto an-tany ny nosin' i Madagasikara, ao aorian' i Groenland, Ginea Vao ary Borneo. Ny lakandranon' i Mozambika no manasaraka azy amin' i Afrika. 400 km ny elanelan' i Mozambika sy Madagasikara. 1 580 km ny halavan' i Madagasikara avy any atsimo ka hatrany avaratra ary 580 km ny sakany avy any atsinanana ka hatrany andrefana.

Misy tangorom-bohitra mizara ny nosy makany avaratra hatrany atsimo. Ny salasalan-kalavan' ireo tendrombohitra ireo dia misy 1200-1500 m eo ho eo. Any amin' ny farirta avaratr' i Madagasikara no misy ny tendrombohirta Tsaratanana (na Maromokotro) izay manana haambo 2876 m. Misy farihy maro ny eto Madaasikara ka ny farihy ngeza indrindra dia ny Farihin' Alaotra, manana velarana 182 km².

Vohon' ny tany sy ny rano

Ny vohon' ny tany

Any atsinanana dia misy lemaka tery kely haavo misy ny lakandranon'ny Pangalana manana toe-tany be orana any avaratra hatrany atsimo. Ny eo anivon-tany indray dia misy ny ankabeazan' ny mponin' i Madagasikara ary koa ny renivohi-pirenena Antananarivo. Ny havoana dia maka enimpolo isan-jaton' ny velarantanin' i Madagasikara. Ny toerana avo indrindra eto Madagasikara dia i Tsaratanana any amin' ny faritanin'Antsiranana, izay manana haavo 2 876 metatra.

Ny rano

Farihy eto Madagasikara

Ny farihin' Alaotra no farihy lehibe indrindra ao Madagasikara. Ny halalin'ny toerana lalina indrindra amin'io farihy io dia 1,5 metatra monja.

Ny lanjan'ny ranon'ny farihin'Alaotra dia eo amin'ny 930 tapitrisa taonina eo ho eo (0,93km³). Noho ny fikaohan'ny tendrombohitra manodidina, dia nihafeno fasika ilay farihy, ka izany no anisan'ny antony tsy mahalalina io farihy io.

Farihy	Velarany Ha	Distrika
Alaotra	22 000	Ambatondrazaka
Kinkony	8 500	Mitsinjo
Itasy	4 200	Soavinandriana
Antsohary	3 950	Mitsinjo
Bemamba	3 825	Antsalova
Ihotry	3 475	Morombe
Réserve de Tsiazompaniry	3 200	Ambatolampy
Bendrony	3 050	Maevatanàna
Andranomena	3 025	Belo amoron'i Tsiribihina
Amparihibe	2 625	Maevatanàna
Hima	2 650	Belo amoron'i Tsiribihina
Tsimanampetsotsa.	2 300	Betioky
Tsibirahy	2 200	Besalampy
Ampahana	2 175	Antalaha (L)
Masama	2 075	Antsalova
Réserve de Mantasoa	2 050	Manjakandriana
Nosy-Ve	2 010	Toamasina
Analampotsy	2 000	Nosy-Varika
Anony	2 000	Taolanaro
Fitambarany	77 310

Ny ony sy ny renirano

Ireto ny renirano sy ny ony lehibe sasany eto Madagsikara:

• Ambalona, Ambato, Andranotsimisiamalona, Androranga, Anjobony, Antainambalana,
• Bemarivo, Besokatra, Betsiboka, Bombetoka,
• Fanambana, Faraony, Fiherenana
• Ikopa, Ihosy, Ifasy, Imaloto, Irodo, Ivondro
• Jabo
• Linta, Lokoho, Loky
• Maevarano, Mahajamba, Mahajilo, Mahavavy, Mahavavy Atsimo, Manajeba, Mananjary, Manambaho, Manambato, Manambolo, Manambovo, Manampatrana, Mananara, Mandrare, Mangarahara, Mania, Mangoky, Mangoro, Maningory, Maningoza, Marimbona, Matitanana, Matsiatra, Menarandra., Morondava,
• Namorona, Nosivolo,
• Onibe, Onilahy, Onive,
• Rianila,Ramena,
• Saharenana, Sahatavy, Sakaleona, Sakanila, Sahamaitso, Sahatandra, Sakay, Sakeny, Sambirano, Sandrananta, Sandrangato, Sandratsio, Simianona, Sisaony, Sofia
• Tandra, Tsiribihina, Tsaratanana,
• Zomandao

Toetany

Tropikaly ny toetany amin' ny morontsiraka, ara-pehibe izy any atsinanana, tropikaly maina izy any amin' ny morontsiraka andrefana sy atsimo, ary tropikaly mangatsiaka izy any ampivoany. Ny Anticyclone ny Ranomasimbe Indianina no mampisy ny alizay atsimo atsinanana, mihisaka araky ny fizaran-taona io alizay io.

Manana fizaran-taona roa i Madagasikara: misy ririnina (maina) amin'ny volana Mey hatramin'ny volana Oktobra, sy fahavaratra (mando) amin'ny volana Novambra hatramin'ny volana Aprily. Miovaova arakaraky ny haabon-toerana ny toetrandro sy ny rivotra manjaka. Mandalo amin'ny morontsiraka atsinanana izao ohatra ny alizay, Noho izany dia manorana matetika ny any satria mbola misy an'Andringitra mitazona ny ankabeazan'ny hamandoana. Any amin'ny morontsiraka atsinanana izao no tena be orana indrindra any Madagasikara (3 500 mm isan-taona).

Mandalo matetika amin'ny fahavaratra ny rivodoza avy any amin'ny nosin'ny Maskarena. Maimaina sy mangatsiatsiaka ny tany any andrefan'Andringitra amin'ilay alizay tsy tonga any. Mahatratra 1 400 mm ny orana latsaka any Antananarivo amin'ny ririnina, mety mangatsiaka be ny alina any fa tsy dia mivaingana matetika. Fa mety mivaingana ny rano rehefa miakatra any an-tendrona. Amin'ny andro ririnina, ny lanitry ny renivohitra dia anisan'ny tena mazava (amin'ny tantera-kazavana) indrindra eto an-tany. Mbola maina noho ny ampivoany ny toetrandro any andrefana satria efa nilatsaka daholo ny hamandoan'ny alizay. 300 mm fotsiny ny tontalin'ny orana latsaka any Toliara mandritry ny taona

Ny toe-tany eo amin' ny faritra anivo dia mangatsiaka amin' ny andro ririnina ary matimaty na mafana rehefa andro fahavaratra amin' ny volana Desambra; ny rotsak' orana eo amin' ny faritra anivo dia antonontonony. Ny faritra andrefana dia manana toe-tany maina sady mafana mandavantaona.

Fizaràna ara-panjakana an'i Madagasikara

Faritany eto Madagaskara

Lahatsoratra antsipirihany : Faritan'i Madagasikara.

Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin'izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 22 i Madagasikara.

Faritra eto Madagasikara

Ireto avy ireo faritra 22 ireo miaraka amin'ny isan'ny mponina tamin'ny 2004:

Faritra ao amin'ny Faritanin'Antsiranana

Misy faritra roa ny ao amin'ny Faritanin'Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

• Faritra Diana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sava (misy distrika miisa 4)

Faritra ao amin'ny Faritanin'i Mahajanga

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'i Mahajanga:

• Faritra Boeny (misy distrika miisa 6)
• Faritra Betsiboka (misy distrika miisa 4)
• Faritra Melaky (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sofia (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin'ny Faritanin'Antananarivo

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'Antananarivo:

• Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)
• Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)
• Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin'ny Faritanin'i Toamasina

Misy faritra telo ny ao amin'ny Faritanin'i Toamasina:

• Faritra Alaotra-Mangoro (misy distrika miisa 5)
• Faritra Analanjirofo (misy distrika miisa 6)
• Faritra Atsinanana (misy distrika miisa 7)

Faritra ao amin'ny Faritanin'i Fianarantsoa

Misy faritra dimy ny ao amin'ny Faritanin'i Fianarantsoa:

• Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)
• Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)
• Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)
• Faritra Vatovavy-Fitovinany (misy distrika miisa 6)

Faritra ao amin'ny Faritanin'i Toliara

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'i Toliara:

• Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)
• Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Androy (misy distrika miisa 4)
• Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)

Kaominina eto Madagasikara

Tamin' ny taona 2015 dia niisa 1 693 ny kaominina eto Madagasikara.

Ny mponina

Ny isan' ny mponina isam-paritra

Ireo faritra 22, miaraka amin' ny isan' ny mponina (tamin' ny 2004)

Lah,	Anarana	Reniv,	Mponina	Velarana(km²)	Hab, Mponina
1	Diana	Antsiranana I	485 800	19 266	25,2
2	Sava	Sambava	805 300	25 518	31,6
3	Itasy	Miarinarivo	643 000	6 993	91,9
4	Analamanga	Antananarivo-Renivohitra	2 811 500	16 911	166,3
5	Vakinankaratra	Antsirabe I	1 589 800	16 599	95,8
6	Bongolava	Tsiroanomandidy	326 600	16 688	19,6
7	Sofia	Antsohihy	940 800	50 100	18,8
8	Boeny	Mahajanga I	543 200	31 046	17,5
9	Betsiboka	Maevatanana	236 500	30 025	7,9
10	Melaky	Maintirano	175 500	38 852	4,5
11	Alaotra-Mangoro	Ambatondrazaka	877 700	31 948	27,5
12	Atsinanana	Toamasina I	1 117 100	21 934	50,9
13	Analanjirofo	Fenoarivo Atsinanana	860 800	21 930	39,3
14	Amoron'i Mania	Ambositra	693 200	16 141	42,9
15	Matsiatra Ambony	Fianarantsoa I	1 128 900	21 080	53,5
16	Vatovavy-Fitovinany	Manakara	1 097 700	19 605	56,0
17	Atsimo-Atsinanana	Farafangana	621 200	18 863	32,9
18	Ihorombe	Ihosy	189 200	26 391	7,2
19	Menabe	Morondava	390 800	46 121	8,5
20	Atsimo-Andrefana	Toliara I	1 018 500	66 236	15,4
21	Androy	Ambovombe	476 600	19 317	24,7
22	Anosy	Taolagnaro	544 200	25 731	21,1

Toekarena

Ny toekaren' i Madagasikara dia toekarena mifototra amin' ny fambolena sy fiompiana na dia misy ihany aza ireo sehatr' asa hafa, satria ny 70 %n' ny mponina dia tantsaha mpamboly sy mpiompy. Anisan' ny firenena mbola an-dalam-pivoarana eto an-tany i Madagasikara. Araka ny tatitra momba ny IDH tamin' ny taona 2000 (miankina amin' ny taona 1998 ny fampahalalana), faha 141 amin' ny firenena 174 Madagasikara. Nihemotra hatrany io laharana io taty aoriana.

Ny fambolena sy ny fiompiana

Ny fambolena sy ny fiompiana no fiveloman' ny 70 %n’ ny mponina fara-fahavitsiny. Hita na aiza na aiza ny vary ary hita fa manamarika ny fisehon’ ny tontolo manodidina, satria foto-tsakafon’ ny malagasy ny vary. Mbola lafo noho ny vary aziatika hafarana ny vary malagasy.

Foto-tsakafon' ny malagasy ny vary, ary manamarika ny endriky ny faritra ny saha. Araka ny filazan' ny filohan' ny tetezamita mikasika ny fihaonambe Rio+20 tany Brezila ny 20 jona 2012, anisan' ny tanjon' i Madagasikara ny ho lasa sompitry ny ranomasimbe Indianina. Ny fomba hahatratrarana izany tanjona izany dia ny fanovana an' i Madagasikara hanana "toe-karena maitso". Ny hena hanin’ ny malagasy dia ny hena omby.

Ny sehatr' asa fahatelo

Tamin'ny 1889, dia nitsangana ny banky malagasy voalohany Ny fananganana ny sandam-bola euro dia nampaherin' ny vola Malagasy izay tsy niankina tamin'ny volan' ny mpanjakana teo aloha (Franc frantsay), miatrika ny ampihimamban' ny dolara amerikanina mahery tany aloha.

Olona vitsy an' isa no manana fidiram-bola isam-bolana avy any ivelany avy amin' ny havana. Tombanana ho eo amin' ny 50€ hatramin' ny 100€ isaky ny fianakaviana ny vola vahiny. Tamin' ny Mey 2003, ny Arary malagasy no misolo ny Franc Malagasy (iraimbilanja). Nanomboka tamin' izany dia fametahana mari-bidy roa no apetraka eo amin' ny toeram-pivarotana sy ny tsena ofisialy. Nanomboka tamin' ny taona 2005 dia tsy misy afa-tsy ny Ariary malagasy no sandam-bola ofisialy ao amin' ny firenena (1 Ariary = 5 iraimbilanja).

Jereo koa

• Tantaran'i Madagasikara