Toekaren' i Malỳ
Ny toekaren' i Malỳ dia miompana amin' ny fiompiana sy ny fambolena. Ny ankamaroan’ ny mponina dia mpamboly, nefa ny habetsahan’ ny vokatra (katsaka, vary, ampembambazaha, voanjo, fary, landihazo, sns) dia miankina amin’ ny fitarihan-drano sy ny fiakaran’ ny ony Niger sy ny renirano misakelika aminy. Ny landihazo no iankinan’ ny taozava-baventy izay manondrana ny vokatra avy amin’ izany. Manana harena an-kibon’ ny tany i Malỳ, ka anisan’ ireo firenena voalohany mpitrandraka volamena aty Afrika.
Firenena an-dalam-pandrosoana[hanova | hanova ny fango]
Iray amin' ny firenena tsy mandroso indrindra eran-tany i Malỳ. Tamin' ny taona 2005, nahatratra 442 dôlara ny harinkarena faobe isan' olona, raha 380 dôlara izany tamin' ny taona 2005. Manodidina ny 65 % amin' ny mponina no miaina ambanin' ny tokonam-pahantrana, ary mahatratra 76 % hatramin' ny 80 % any ambanivohitra. Tany efitra na saiky efitra ny roa ampahatelon' ny tanin' i Malỳ, ny asa fivelomana kosa anefa dia mivangongo ao amin' ny faritra voatondrak' i Niger sy ny sakeli-dranony. Ny toekaren' i Malỳ dia miompana amin’ ny fambolena amin' ny ankapobeny: eo amin' ny 80 % amin' ny mponina dia miaina amin' ny fambolena sy ny fiompiana ary ny jono, mahakasika indrindra ny fanvana ny vokatry ny fambolena ny taozava-baventy.
Ny fitombon’ ny harin-karena dia miankina indrindra amin' ny famokarana voamaina sy landihazo. Io fanjakazakan' ny seha-pihariana voalohany io no mahatonga ny toekarena maliana ho mora andairan' ny fiovaovan' ny toetr' andro sy ny fiovaovan' ny vidin' ny akora fanodina, indrindra ny landihazo, izay isan' ny loharanon-karena fanondrana roa lehibe (ka ny faharoa dia volamena).
Mizaka ny vokatry ny fitokana-monina ihany koa i Malỳ, ka mahatonga azy hiankin-doha amin' ny seranan-tsambon' ny firenena manodidina azy (indrindra fa i Abidjan any Kôtidivoara). Noho ireo antony rehetra ireo dia laharam-pahamehana ho an' ny fampandrosoana an' i Malỳ ny fitrandrahana tsara indrindra atao amin’ ny tany azo tondrahana, ny fanavaozana ny fitaovam-pambolena, ny fanatsarana ny fotodrafitrasa momba ny lalana ary ny fanamaroana ny karazan-pamokarana.
Ny toekarena sy ny fiarahamonina ihany koa dia iharan’ ny pôlitikan' ny fanitsiana ara-drafitra nampiharina araka ny fitakian' ny mpamatsy vola iraisam-pirenena (ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy Banky Iraisam-Pirenena) mba hanalalahana ny toekarena (famindrana ny fitantanana any amin’ ny sehatra tsy miankina, ny fahalalahan' ny famaritana vidin-javatra, ny fahamatorana amin’ ny fanajana ny tetibola). Miampy ny fampidinana ny franc CFA tamin' ny Janoary 1994, ireo fanavaozana ireo dia nisy niteraka fahasahiranana ara-tsôsialy lehibe sy fiharatsian’ ny toe-piainan' ny mponina.
Na izany aza anefa, ny fanavaozana natao dia nahafahana misarika ny fampiasam-bola vahiny sy manampy amin’ ny famelomana indray ny fitomboan' ny toekarena, izay manodidina ny 5 % teo anelanelan’ ny taona 1996 sy 2006 (raha fitomboana isan-taona miiba 1 % eo ho eo izany teo anelanelan' ny taona 1985 sy 1993). Vesaran' ny trosa ny toekarena maliana ka tamin' ny taona 2005, dia nofoanana tanteraka ny trosany amin' ny firenena maro, noho ny ezaka nataony momba ny fahaiza-mitantana sy ny fitantanana tsara ny governemanta.
Miankina betsaka amin' ny fanampiana amin' ny fampandrosoana i Malỳ, amin' ny alalan' ny fikambanana iraisam-pirenena na fifanaraham-pirenena roa (ny Vondrona Eorôpeana sy i Frantsa ary i Etazonia indrindraindrindra). Loharanom-bola lehibe ihany koa ny vola alefan’ ny zanaka am-pielezana maliana.
Fabolena sy fiompiana ary jono[hanova | hanova ny fango]
Fambolena[hanova | hanova ny fango]
Ny 80 % n' ny mponina ao Malỳ dia mivelona amin' ny fambolena. Ny tena volena amin' izany dia ny voamadinika toy ny ampemba, ny ampembambazaha, ny vary, ny katsaka, ny fôniô ary ny varimbazaha. Volena any koa ny ovy sy ny mangahazo ary ny tapetaka (igname). Nahitana fiakarana koa ny voankazo (ny akondro sy ny manga ary ny loranjy aondrana any Eorôpa sy any amin' ny firenena arabo) sy ny anana.
Tamin' ny taona 2005 ny fambolena dia niantoka ny 36,6 % amin' ny harin-karena faobe ary mahavelona ny 80 % n’ ny mponina. Miankina amin' ny toe-javatra voajanahary manimba (toy ny hain-tany sy ny fanafihan' ny valala) ny fabetsahana sy ny hatsaràn' ny ny vokatry ny fambolena ka sahirana noho ny tsy fahampian' ny fotodrafitrasa sady saika miankina tanteraka amin' ny fitarihan-drano ary indrindra miankina amin' ny tondra-dranon’ i Niger sy ny sakeli-dranony. Ny faritra lehibe amin’ ny fanondrahana amin’ ny alalan’ ny fitarihan-drano dia ao amin' ny hefaka afovoan' i Niger, ao amin' ny faritra iray antsoina hoe "Office du Niger" izay naorina nandritra ny fanjanahantany frantsay mba hampandrosoana ny fambolena landihazo ho tombontsoan' ny indostrian' ny lamba any Frantsa.
Ny ampembambazaha no foto-tsakafon' ny mponina maliana; manampy izany koa ny katsaka sy ny vary. Ny landihazo (izay fehezin' ny Compagnie malienne de développement des textiles ny famokarana sy ny fanodinana azy) no voly fanondranana voalohany, saingy tsy maintsy miatrika ny fahalemen’ ny famokarana landihazo amin’ ny fifaninanana eo amin' ny tsena iraisam-pirenena i Malỳ noho ny fanampiana ara-bola azon' ny mpamokatra any amin' ny faritra avaratra amin’ ny Tany (indrindra fa ny Amerikana). Ny voanjo sy ny fary dia voly fanondrana ihany koa.
Fiompiana[hanova | hanova ny fango]
Noho ny fambolena sy ny fiompiana andiam-biby nentim-paharazana matanjaka dia sehatr’ asa lehibe eo amin' ny toekarena maliana ny fiompiana (misahana ny 10 % amin' ny harin-karena faobe) sady loharanon-karena lehibe ho an' ny 30 %n' ny mponina. Tamin' ny taona 2005, ka ny omby amin' izany dia niisa 7,68 tapitrisa, ny ondry 8,40 tapitrisa, ny osy 12 tapitrisa ary ny akoho amam-borona 31 tapitrisa no nompian’ ny Maliana.
Jono[hanova | hanova ny fango]
Ny fanjonoana izay atao any amin' ny hefaka afovoan' i Niger sy any amin' ny farihin' i Sélingué sy ny farihin’ i Manantali, dia loharanon-karena lehibe ihany koa. Ny vokatry ny fanjonoana izay manodidina ny 100 000 taonina isan-taona (anisan' izany ny trondro maina sy trondro natsatsaika amin’ ny setroka aondrana any amin' ny firenena manodidina) dia miantoka ny 4 % amin' ny harin-karena faobe (10 098 taonina) ary mampiasa ny 8 % amin' ny mponina miasa.
Harena an-kibon' ny tany sy taozava-baventy[hanova | hanova ny fango]
Harena an-kibon' ny tany[hanova | hanova ny fango]
Ny harena ankibon' ny tany dia ny fôsfaty, ny sira, ny oraniôma ary ambonin' izany rehetra izany ny volamena (laharana fahatelo aty Afrika, aorian' i Afrika Atsimo sy i Ganà). I Malỳ dia lasa iray amin' ny firenena mpamokatra volamena voalohany indrindra aty Afrika (miantoka ny 70 % amin' ny vola ampidirin' ny fanondranana entana tamin' ny taona 2012) ary nisolo ny landihazo amin’ ny maha vokatra fanondrana fototra azy tamin' ny fiandohan' ny taona 2000. Ahitana litiôma koa ny any Malỳ , ao atsinanan' i Bougouni.
Taozava-baventy[hanova | hanova ny fango]
Ny taozava-baventy dia miantoka ny 24.2 % amin' ny harin-karena faobe tamin' ny taona 2005; mifantoka amin' ny fanodinana sakafo avy amin’ ny vokatry ny fambolena sy ny fanodinana ny landihazo izy io, ary ao Bamako no tena misy azy.
Ny fanjifana angovo ao Malỳ dia mifototra amin' ny fandrehitra nentim-paharazana (dia ny kitay, izay mahatratra 80 %n’ ny angovo ampiasaina), miankina amin' ny vokatra avy any ivelany ihany koa ilay firenena. Ny anjaran' ny herinaratra (ho an' ny 79,27 % amin' ny angovo azo avy amin’ ny rano) dia tena ambany. 15 % ihany amin' ny mponina no mahazo herinaratra tamin' ny tapaky ny taompolo 2000, ary mihena be izany any ambanivohitra.
Fihanakalozana sy seha-pihariana hafa[hanova | hanova ny fango]
Fizahàn-tany[hanova | hanova ny fango]
Eo amin' ny seha-pihariana fahatelo, ny fizahàn-tany dia miha maka toerana manan-danja hatrany, na dia mihena aza ny fitomboany noho ny tsy fisian' ny fotodrafitrasa fandraisam-bahiny sy noho ny fahasarotan' ny fitaterana.
Fitaterana[hanova | hanova ny fango]
Firenena voahidy (tsy manana morontsiraka) i Malỳ ka mijaly noho ny tsy fahampian' ny tambajotran-dalana (18 700 km ny lalana tamin' ny 2004, ny 3 300 tamin' izany no vita tara). Ny ampahany manan-danja amin' ny fitaterana dia antohan’ ny ony Niger, izay azo andehanan-tsambo amin' ny ankamaroan' ny lalany eo anelanelan' ny volana Jolay sy Janoary. Ny ony Sénégal dia azo andehanan-tsambo avy any Kayes mankany Saint-Louis (Senegaly) any Senegaly. Misy lalam-by mampitohy an' i Koulikoro sy i Bamako ary i Kayes amin' ny seranan-tsambon' i Dakar. Any akaikin' i Bamako no misy seranam-piaramanidina iraisam-pirenena.
Vola[hanova | hanova ny fango]
Ny vola ampiasaina any Malỳ dia ny franc CFA, izay nahena ny antsasany ny sandany tamin' ny Janoary 1994. Navoakan' ny Banque centrale des États d’Afrique occidentale ("Banky Foiben' ny Firenen' i Afrikana Andrefana") izany nandritra ny fitondran' i Modibo Keita, filoham-panjakana voalohany. Nandao ny fampiasana ny franc CFA i Malỳ ka namorona ny volany manokana, dia ny franc maliana.
Fanondranana sy fanafarana[hanova | hanova ny fango]
Ny vokatra fanondrana be indrindra any ivelany dia ny landihazo, ny omby, ny voanjo ary ny trondro. Ny vokatra tena hafaran’ i Malỳ dia ny solitany, ny fiarakodia, ny sakafo, ny milina ary ny vokatra vita amin’ ny akora simika. Ny tena mpamatsy an' i Malỳ dia i Frantsa sy i Kôtidivoara ary i Senegaly. Amin’ ny firenena mifandray amin’ i Malỳ momba ny fanondranana kosa dia i Sina no mitana toerana ambony.