Filazantsara araka an' i Marka

Avy amin'i Wikipedia
(tonga teto avy amin'ny Filazantsaran'i Marka)
Manoratra ny Vaovao Mahafaliny i Marka araka ny soratononina ataon' i Petera, sary nataon' i Pasquale Ottino taimin' ny taonjato faha-17

Ny Filazantsara araka an' i Marka, na Vaovao Mahafaly araka an' i Marka, na Evanjely araka an' i Masindahy Marka dia faharoa amin' ny filazantsara kanônika ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly. Ny asa nataon' i Jesoa na Jesosy no tian' ny mpanoratra hampitaina: asehony i Jesoa eo am-panatanterahana ny asany amin' ny fanasitranana ny marary, amin' ny fampitomboana isa ny mofo ho an' ny vahoaka. Izany asa izany dia tantarain' ny mpanoratra mba hanaporofoany ny maha avy amin' Andriamanitra an' i Jesoa. Tsy latsaky ny 18 ny isan' ireo fahagagana tantarainy. Ao amin' ny andininy voalohany fotsiny dia efa milaza sahady ny mpanoratra fa i Jesoa no "Zanak' Andriamanitra" (Mar. 1.1) ary any amin' ny faran' io vaovao mahafaly io dia taterin' ny mpanoratra ny resak' ilay manamboninahitra miaramila rômana teo am-pototry ny hazo fijaliana hoe: "Marina tokoa fa Zanak' Andriamanitra io lehilahy io" (Mar. 15.39).

Asehon' ny mpanoratra koa fa ny fahagagana nataon' i Jesoa dia tsy nataony hitadiavany laza: Fantatr' i Jesoa fa tsy maintsy hijaly izy. Izany no nahatonga ny mpanoratra haneho ny fiainan' i Jesoa ho toy ny fiomanany amin' ny hahafatesany. Imbetsaka i Jesoa no manambara mialoha ny hijaliany sy ny hahafatesany. Amin' ny mpanoratra dia vaovao tsara izany fahafatesany izany satria heveriny fa mahatanteraka ny faminanian' i Isaia (Isaia 53.12): avy izy "hanolotra ny ainy ho avotra hisolo ny maro" (Marka 10.45) sady araka ny efa nambarany dia hitsangana amin' ny maty izy satria tsy afaka ny hitoetra ao am-pasana ny Zanak' Andriamanitra.

Ny Filazantsaran' i Marka dia nosoratana ho an' ny Kristiana avy amin' ny Jentilisa (na Jentily) izay tokony hanazavana tsara ireo fitenenana avy amin' ny fiteny arameana sy hebreo ary tokony hanazavana ny fomba amam-panao jiosy. Anisan' ireo filazantsara sinôptika ny Filazantsaran' i Marka. Teo anelanelan' ny taona 60 sy 75 no nanoratana azy. Misy toko 16 ity boky ity.

Ny anaran' ny boky[hanova | hanova ny fango]

Ny hoe Filazantsara araka an' i Marka, na Evanjely araka an' i Marka, dia fanagasiana ny teny grika hoe Kατὰ Μάρκον εὐαγγέλιον / Kata Markon euangélion. Amin' ny teny latina dia Evangelium secundum Marcum no iantsoana azy.

Ny Prôtestanta malagasy dia manoratra hoe Filazantsara araka an' i Marka na Filazantsara nosoratan' i Marka. Ny Katôlika malagasy kosa dia manoratra hoe Evanjely araka an' i Masindahy Marka na Evanjely nosoratan' i Masindahy Marka. Fiteny ihany koa ny hoe Vaovao Mahafaly araka an' i Marka na Vaovao Mahafaly nosoratan' i Marka.

Ny amin' ny fiforonan' ny boky[hanova | hanova ny fango]

Ny mpanoratra[hanova | hanova ny fango]

Araka ny lovantsofina dia i Marka, no nanoratra ny Filazantsara araka an' i Marka.

Ny fotoana nanoratana[hanova | hanova ny fango]

Teo anelanelan' ny taona 60 sy 75 no nanoratana ny Filazantsara araka an' i Marka.

Ny toerana nanoratana[hanova | hanova ny fango]

Araka an' i Klemento avy any Aleksandria dia tao Rôma no nanoratana ny Evanjelin' i Marka. Ny mpikaroka sasany anefa mihevitra fa mety tao Palestina na tao Siria na tany Galilea (na Galilia) no nanoratana azy.

Fizaràn' ny boky[hanova | hanova ny fango]

Azo zaraina telo lehibe ny Filazantsaran' i Marka ka ny fizaràna tsirairay dia mbola azo tsinjaraina maro. Mahakasika an’ i Jesoa tany Galilea ny fizaràna voalohany, ny fizaràna faharoa dia mikasika ny asa sy tenin’ i Jesoa tany ivelan’ i Galilea, ary momba ny herinandro farany nandalovan’ i Jesoa tao Jerosalema ny fizaràna fahatelo.

I Jesoa tany Galilea (Mar. 1.1 - 7.23)[hanova | hanova ny fango]

Sarintanin' i Galilea

Ny fisehoan’ i Jesoa voalohany (Mar. 1.1-45)[hanova | hanova ny fango]

  • I Jesoa tany an-tany efitra (1.12-13)
  • Ny nanombohan’ i Jesoa ny asany (1.14-15)
  • Ny niantsoan' i Jesoa ny mpianany efatra voalohany (1.16-20)
  • Ny nanasitran' i Jesoa ny rafozambavin' i Simôna sy olona hafa (1.29-34)
  • Ny fitetezan' i Jesoa an' i Galilea (1.35-39)
  • Ny nanasitranan' i Jesoa ilay boka (1.40-45)

Ny tsy fankasitrahan' ny mpanohitra an' i Jesoa (Mar. 2.1-3.6)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nanasitranana ilay olona malemy (2.1-2.12)
  • Ny niantsoan' i Jesoa an' i Levy (2.13-14)
  • Niara-nisakafo tamin' ny mpanota i Jesoa (2.15-17)
  • Tsy nifady hanina ny mpianatr’ i Jesoa (2.18-22)
  • Ireo salohim-bary notazana tamin' ny andro Sabata (2.23-28)
  • Ny nanasitranan' i Jesoa ilay maty tanana tamin' ny andro Sabata (3.1-6)
  • Ny fanasitranana nataon’ i Jesoa teo amoron-dranomasina (3.7-12)

Ny fianakaviana sy ny mpianatr’ i Jesoa (3.13-35)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fiantsoana ireo Apôstôly roa ambin’ ny folo (3.13-19)
  • Ny fianakavian' i Jesoa (3.20-21)
  • Ny fanaratsian' ny mpanora-dalàna an' i Jesoa (3.22-30)
  • Ny tena fianakavian’ i Jesoa (3.31-35)

Ireo fanoharana efatra (Mar. 4.1-34)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fanoharana ny amin’ ny mpamafy (4.1-9)
  • Ny antony ampiasan' i Jesoa fanoharana (4.10-12)
  • Ny fanazavan' i Jesoa ilay fanoharana ny amin’ ny mpamafy (4.13-20)
  • Ny fanoharana ny amin’ ny jiro saromana vata famarana (4.21-25)
  • Ny fanoharana ny amin' ny voa naniry ho azy (4.26-29)
  • Ny fanoharana ny amin' ny voan-tsinapy (4.30-32)
  • Ny teny amehezan’ i Jesoa ny lanjan’ ireo fanoharana nataony (4.33-34)

Ireo fahagagana hafa nataon’ i Jesoa (Mar. 4.35-5.43)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nampitsaharan' i Jesoa ny tafio-drivotra mahery (4.35-41)
  • Ilay olona azon' ny devoly tany Gergesà / Gerasena (5.1-20)
  • Ilay vehivavy nitsi-dra sy ny fananangana ny zanak’ i Jairo tamin’ ny maty (5.21-43)

Ny fandavana an’ i Jesoa sy ny fanambarany ny hahafatesany (Mar. 6.1-6.29)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fitsidihan’ i Jesoa an’ i Nazareta sy ny fandavana azy tao (6.1-6)
  • Ny nanirahan’ i Jesoa ireo Apôstôly (6.7-13)
  • Ny nahafatesan’ i Joany mpanao batisa (6.14-29)

Ireo fahagagana nataon’ i Jesoa (6.30-56)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fampitomboan’ i Jesoa ny isan’ ny mofo ho an’ olona dimy arivo (6.30-44)
  • Ny nandehanan’ i Jesoa teny ambony rano (6.45-52)
  • Ireo fanasitranana nataon’ i Jesoa tany Genesareta (6.53-56)

Adihevitra isan-karazany (7.1-23)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny adihevitra momba ny fampianaran’ ny razana (7.1-13)
  • Ny amin’ ny fampianarana ny madio sy ny maloto (7.14-23)

I Jesoa tany ivelan' i Galilea (Mar. 7.24 - 10.52)[hanova | hanova ny fango]

Ireo fahagagana nataon’ i Jesoa (7.24-8.10)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fanasitranana ny zanakavavin’ ilay vehivavy foenikiana (7.24-30)
  • Ny nanasitranan’ i Jesoa ilay moana marenina (7.31-37)
  • Ny nampitomboan' i Jesoa ny isan' ny mofo ho an’ olona efatra arivo (8.1-10)

Adihevitra tamin’ ireo Fariseo (8.1-21)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nangatahan’ ny Fariseo (na Farisianina) famantarana tamin’ i Jesoa (8.11-13)
  • Ny masirasiran’ ny Fariseo sy ny an’ i Herôda (8.14-21)

Ireo fahagagana nataon’ i Jesoa sy ny hahafatesany (8.22-26)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fanasitranan’ i Jesoa ny jamba tao Betsaida (8.22-26)
  • Ny fiaikem-pinoan’ i Petera (na Piera) ny amin’ i Jesoa (8.27-30)
  • Ny fanambaran’ i Jesoa voalohany ny hijaliany sy ny hahafatesany (8.31-33)
  • Ny fepetra fanarahana an’ i Jesoa (8.34-9.1)
  • Ny fiovan-terehin’ i Jesoa teo an-tendrombohitra (9.2-8)
  • Ny fanontaniana ny amin’ i Elia (9.9-13)
  • Ny nanasitranan’ i Jesoa an’ ilay mararin’ ny androbe (9.14-29)
  • Ny nanambaran’ i Jesoa ny hijaliany sy ny hahafatesany (9.30-32)

Ny fanjakan’ Andriamanitra sy ny fanarahana an’ i Jesoa (9.33-10.12)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny lehibe indrindra eo amin’ ny fanjakan' Andriamanitra (9.33-37)
  • Ny fampiasana ny anaran’ i Jesoa (9.38-40)
  • Ny hatao amin’ izay tia na mankahala ny mpianatr’ i Jesoa (9.41-42)
  • Ny fanafintohinana (9.43-50)
  • Ny amin’ ny fisaraham-panambadiana (10.1-12)
  • Ny nitsofan’ i Jesoa rano ny ankizy madinika (10.13-16)

Ireo resaka nataon’ i Jesoa teny an-dalana mankany Jerosalema (Mar. 10.17-31)[hanova | hanova ny fango]

  • Ilay lehilahy mpanakarena (10.17-22)
  • Ny loza azo avy amin’ ny harena (10.23-27)
  • Ny valisoa ho azon’ izay mahafoy harena (10.28-31)
  • Ny fanambaràn’ i Jesoa fanintelony ny hijaliany sy ny hahafatesany (10.32-34)
  • Ny fangatahan’ i Jakoba sy i Joany zanak' i Zebedio (10.35-40)
  • Ny lehibe tsy maintsy manompo (10.41-45)
  • Ny nanasitranan’ i Jesoa an’ i Bartimeo jamba (10.46-52)

I Jesoa tany Jerosalema (Mar. 11.1 - 13.36)[hanova | hanova ny fango]

Ny nanadiovan’ i Jesoa ny tempoly (11.1-33)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nidiran’ i Jesoa tao Jerosalema (11.1-11)
  • Ilay aviavy tsy namoa (11.12-14)
  • Ny nandroahan’ i Jesoa ireo mpivarotra tao an-Tempoly (11.15-19)
  • Ny lesona avy amin’ ilay aviavy maina (11.20-26)
  • Ny fanontaniana ny amin’ ny fahefan’ i Jesoa (11.27-33)

Ny fanontanian’ ireo Fariseo sy ny fitsikeran’ i Jesoa azy (12.1-44)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny fanoharana ny amin’ ny mpamboly voaloboka ratsy fanahy (12.1-12)
  • Ny amin’ ny hetra aloa ho an’ i Kaisara (12.13-17)
  • Ny fitsanganan-ko velona (12.18-27)
  • Ny didy lehibe indrindra (12.28-34)
  • I Kristy, zanak’ i Davida nefa Tompony koa (12.35-37)
  • Ny fanamelohan’ i Jesoa ny Fariseo sy ny Mpanoradalàna (12.38-40)
  • Ny rakitr’ ilay vehivavy mpitondratena (12.41-44)

Ny nilazan’ i Jesoa ny amin’ ny zavatra hiseho amin’ ny andro farany (13.1-37)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nilazan’ i Jesoa ny amin’ ny haharavan’ ny Tempoly (13.1-2)
  • Ny toriten’ i Jesoa ny amin’ ny andro farany (13.3-4)
  • Ny fiandohan’ ny fahoriana (13.5-13)
  • Ny fahoriana hihatra amin’ i Jerosalema (13.14-23)
  • Ny hisehoan’ ny Zanak’ olona amim-boninahitra (13.24-27)
  • Ny fanoharana ny amin’ ny aviavy (13.28-32)
  • Ny fampiambenana nataon’ i Jesoa (13.33-37)

Ny fijalian’ i Jesoa sy ny fitsanganany ho velona (Mar. 14.1-16.19)[hanova | hanova ny fango]

Ny fiomanan’ i Jesoa amin’ ny fisamborana sy ny famonoana azy (14.1-42)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny teti-dratsy hamonoana an’ i Jesoa (14.1-2)
  • Ny nanosoran’ ilay vehivavy menaka an’ i Jesoa tao Betania (14.3-9)
  • I Jodasy sy ireo lohandohan’ ny mpisorona (14.10-11)
  • Ny fanomanana ny sakafon’ ny Paska (14.12-16)
  • Ny nanambaràn’ i Jesoa izay  hamadika azy (14.17-21)
  • Ny fanasan’ ny Tompo (14.22-25)
  • Ny nilazan’ i Jesoa mialoha ny handavan’ i Petera (na Piera) azy (14.26-31)
  • I Jesoa tao Getsemane nivavaka (14.32-42)

Ny fisamborana sy ny fitsarana ary ny fanomboana an’ i Jesoa (14.43-15.47)[hanova | hanova ny fango]

  • Ny nisamborana an’ i Jesoa (14.43-52)
  • I Jesoa teo anatrehan’ ny Sinedriona (14.53-65)
  • Ny nandavan’ i Petera an’ i Jesoa (14.66-72)
  • Ny nanadinan’ i Pilato an’ i Jesoa (15.1-5)
  • Ny nanamelohana an' i Jesoa ho faty (15.6-15)
  • Ny nampisatrohana tsilo an’ i Jesoa (15.16-19)
  • Ny lalan’ ny hazofijaliana (15.20-22)
  • Ny namantsihana an’ i Jesoa teo amin’ ny hazofijaliana (15.23-32)

Ny nahafatesan’ i Jesoa sy ny nandevenana ary ny nitsanganany ho velona (16.1-20)[hanova | hanova ny fango]

Fifandraisan' ny Filazantsaran' i Marka amin' ny filazantsara sinôptika hafa[hanova | hanova ny fango]

Araka ny petra-kevitry ny loharano roa dia manana anjara toerana amin' ny famahana ny "olana sinôptika", dia ny fisian' ny fifanahafana sy ny tsy fitoviana eo amin' ny filazantsara telo, ny Filazantsaran' i Marka. Araka io petra-kevitra io dia ny Filazantsaran' i Marka no tranainy indrindra amin' ny filazantsara sinôptika telo, ary ny mpanoratra ny Filazantsaran' i Matio sy ny Filazantsaran' i Lioka dia naka ampahany avy ao amin' ny Filazantsaran' i Marka.

Ny fifanahafana hita amin' ireo filazantsara sinôptika ireo dia azo aseho amin' ny alalan' ny tarehimarika. Ny 80 %n' ny lahatsoratra ao amin' ny Filazantsaran' i Marka (andininy miisa 523 amin' ny 661) dia miseho koa ao amin' ny Filazantsaran' i Matio ary ny 55 % (andininy 364 amin' ny 661) dia hita ao amin' ny Filazantsaran' i Lioka. Amin' ny andininy 661 ao amin' ny Filazantsaran' i Marka dia 26 ihany no azy manokana, ny 330 dia itambarany amin' ny Filazantsaran' i Matio sy ny Evanjelin' i Lioka, ary ny 325 dia noraisin' ny Filazantsaran' i Matio na ny Filazantsaran' i Lioka. Ny lahatsoratry ny Filazantsaran' i Marka dia hita saika manontolo ao amin' ireo filazantsara roa hafa, izany hoe andininy miisa 635 amin' ny 661[1].

Ny andalana iraisan' ny Filazantsaran' i Matio sy ny Filazantsaran' i Lioka nefa tsy hita ao amin' ny Filazantsaran' i Marka dia mety notovozina tamin' ny loharano faharoa, izay tsy ananana intsony amin' izao, dia ny Loharano Q (ny Q dia fanafohezana ny teny alemàna hoe Quelle, izay midika fotsiny hoe "loharano"), izay fanangonan-tenin' i Jesoa (atao amin' ny teny grika hoe Logia).

Jereo koa[hanova | hanova ny fango]

Loharano[hanova | hanova ny fango]

  1. Daniel Marguerat, « Le problème synoptique », in Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie, Labor et Fides, 2008, p. 31-32.