Jerosalema

31.78233°N 35.21767°E / 31.78233; 35.21767

Jerosalema
Velarantany	125,1 km2
Isam-ponina	936 400 mponina
Tanànan-dehibe	NC
Ben'ny tanàna	Moshe leon
Firenena	Israely
Faritany	NC

I Jerosalema izay atao hoe Salema koa indraindray, no renivohitr' i Israely. Tanàna ao Atsinanana Akaiky izay manan-danja lehibe eo amin' ny fivavahana jiosy sy kristiana ary miozolmana. Ny Palestiniana koa dia maniry an' i Jerosalema ho renivohitry ny fireneny. Manana velarana 125,1 km² i Jerosalema ary misy mponina misa 936 400 tamin' ny taona 2019. Maro ny karazam-pivavahana hita ao amin' io tanàna io, maro tahaka izany koa ny karazam-bahoaka.

Ny anarana ôfisialy israelianan' i Jerosalema amin' ny teny hebreo dia יְרוּשָׁלַיִם / Yerushaláyim, fa ny anarany ôfisialy israeliana amin' ny teny arabo kosa dia القدس / al Quds na اورشليم Ûrshalîm.

Ny toerana nisy ny tanàna taloha kosa (izay manana velarana katsaky ny 1 km²) dia voatsinjara ho vakin-tanàna efatra: dia ny vakin-tanàna miozolmana, ny vakin-tanàna armeniana, ny vakin-tanàna kristiana ary ny vakin-tanàna jiosy. Ireo vakin-tanàna ireo dia voahodidina manda ka ny ampahany azo jerena ankehitriny dia naorina tamin' ny taona 1535 sy 1538.

Tantara

Andro Taloha

I Jerosalema dia tanàna any amin' ny faritra Kanaana nonenan' ny Jebosita tamin' ny Andro Taloha izay azon' i Davida mpanjaka ka nataony renivohitry ny fanjakany.

Talohan' ny fahababoana babilôniana

Tanàn'ny Jebosita i Jerosalema talohan' ny nahazoan' i Davida azy tamin'ny taona 1000 tal. J.K. ka nataony renivohitry ny fanjakany sy ivon' ny fivavahan' ny Israelita. Tontosan' i Solomona izany fanokanana an' i Jerosalema ho renivohitra izay tamin' ny nahavitany ny Tempoly sy ny lapam-panjakana teo anelanelan' ny taona 969 sy 962 tal. J.K. sady nanao izay haha mpanan-karena ilay tanàna.

Taorian' ny fisarahan' ny fanjakana israelita ho roa, ka niteraka ny Fanjakan' i Jodà any atsimo sy ny Fanjakan' i Samaria any avaratra, dia lasa renivohitry hy fanjakana atsimo i Jerosalema.

Vanimpotoana babilôniana sy persiana akemenida

Tamin' ny taona 587 tal. J.K dia noravan' i Nebokadnezara mpanjakan' i Babilôna i Jerosalema mbamin' ny Tempoly tamin' ny nanafihan' ny Babilôniana sy nandravany ny Fanjakan' i Jodà, sady natao sesitany tany Babilôna ny mponina tao.

Taty aoriana dia resin' ny Persiana akemenida ny Babilôniana ka nalalaka amin' izay ny fivavahan' ny vahoaka sy ny firenena notapahin' ny mpajaka persiana. Teo anelanelan' ny taona 520 sy 515 tal. J.K. dia nahazo alalana hiverina any Jerosalema ny Jiosy babo ka afaka nanorina indray ny Tempoly sy ny tanàna ary ny manda. Tsy tafaverina tamin' ny endriny taloha anefa izany fa tsotsotra kokoa noho ny tamin' ny andron' i Sôlômôna.

Vanimpotoana helenistika

Rehefa notafihin' i Aleksandra Lehibe i Palestina ka azony dia ny Lagida sy ny Seleokida no nifandimby nanapaka an' i Jerosalema sy ny faritra manodidina azy.

Nikomy ny Makabeo tamin' ny taona 143 tal. J.K. ka nahazo fahaleovan-tena ny Jiosy ary lasa renivohitry ny fanjakana jiosy nandritra ny 80 taona indray i Jerosalema.

Vanimpotoana rômana sy bizantina

Tamin' ny taona 63 taor. J.K. dia azon' ny Rômana i Jerosalema. Noravan' ny Rômana ny tanàna tamin' ny taona 70 taorian' ny fikomian' ny tia tanindrazana. Tamin' ny taona 135 taor. J.K. dia nikomy tamin' ny Rômana indray ny Jiosy notarihin' i Bar-Kokba izay tsy nahomby. Nanorina tanàm-boanjo tsy azon' ny Jiosy aleha ny Rômana teo amin' ny sisam-paharavàn' i Jerosalema.

Tamin' ny andron' ny Empira kristiana dia lasa ivontoeran' ny fivahiniana masina i Israely, indrindra fa i Jerosalema. Nanorina bazilika tao ny emperora Kônstantino, izay nantsoina amin' ny anarana hoe Bazilikan' ny Fasana Masina.

• Jerosalema - Jerusalem - ירושלים
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Jereo koa

• Israely
• Jerosalema (Andro Taloha)