Apôkrifan' ny Baiboly
Atao hoe Apôkrifan' ny Baiboly na Boky apôkrifa na Soratra apôkrifa na Apôkrifa fotsiny ireo boky nosoratana ho boky masina nefa tsy voaray ho ao amin' ny lisitry ny boky ekena ho filamatry ny finoana ao amin' ny Baiboly kristiana na amin' ny Baiboly jiosy. Izany lisitra izany no atao hoe kanôna. Tsy mitovy ny fampiasan' ny Katôlika sy ny Prôtestanta ny teny hoe apôkrifa. Samy manana ny ataony hoe "boky apôkrifa" ny fanontana Baiboly tsirairay.
Fiforonan-teny
[hanova | hanova ny fango]Ny teny hoe apôkrifa dia fanagasiana ny teny grika hoe ἀπόκρυφος / apókruphos izay midika hoe "miafina". Hoy i Enrico Galbiati: "Sarotra atambatra ho boky iray taloha izany boky maro be izany, sady nisy boky maro hafa koa nolazaina tsy an-drariny hoe boky masina notsilovin' Andriamanitra (nohamboina hoe hita tany an-toera-miafina, ka nantsoina amin' ny anarana grika hoe "apokrifa")" [1]. Ny Prôtestanta malagasy dia mpiasa ny teny hoe apôkryfika koa.
Fampiasana ny teny hoe apôkrifa
[hanova | hanova ny fango]Tsy mitovy ny fandraisana sy ny fampiasana ny teny hoe apôkrifa eo amin' ny fiangonana prôtestanta sy ny fivavahana jiosy andaniny ary ny fiangonana katôlika sy ny fiangonana ôrtôdôksa ankilany. Noho izany dia samy manana izay boky ataony hoe "apôkrifa" ny fiangonana tsirairay. Nefa ny hoe "pseodepigrafa" amin' ny Prôtestanta no mitovy amin' ny hoe "apôkrifa" ao amin' ny fiangonana katôlika sy ny fiangonana ôrtôdôksa.
Boky apôkrifa amin' ny Prôtestanta sy ny Jiosy
[hanova | hanova ny fango]Ataon' ny Prôtestanta hoe apôkrifa ireo boky ao amin' ny Testamenta Taloha hita ao amin' ny Baiboly katôlika sy Baiboly ôrtôdôksa sady atao hoe deoterôkanônika nefa tsy voaray ho kanôna ao amin' ny Baiboly prôtestanta sy ao amin' ny Baiboly hebreo. Ireto avy izy ireo:
- Bokin' i Jodita
- Bokin' i Tôbia
- Bokin' i Baroka
- Fanampin' ny Bokin' i Estera
- Boky voalohan' ny Makabeo
- Boky faharoan' ny Makabeo
- Bokin' ny Fahendrena
- Bokin' ny Ekleziastika na Sirasida
- Fanampin' ny Bokin' i Baroka (Toko faha-6 ao amin' ny Bokin' i Baroka).
- Fanapin' ny Bokin' i Daniely (Toko faha-13 sy faha-14 ao amin' ny Bokin' i Daniely).
Ny boky nifotorana misy an' ireo "fanampiny" ireo dia tsy hita ao amin' ny Baiboly hebreo ampiasaina amin' izao fotoana izao fa tamin' ny Baiboly amin' ny teny grika atao hoe Septoajinta (na Septanta). Ny boky hafa rehetra, izay sady tsy kanônika no tsy apôkrifa, dia ataon' ny Prôtestanta hoe pseodepigrafa.
Boky ataon' ny Katôlika hoe "apôkrifa"
[hanova | hanova ny fango]Amin' ny Katôlika ny boky atao hoe apôkrifa dia ireo boky sady tsy prôtôkanônika no tsy deoterôkanônika - dia ireo ataon' ny Prôtestanta hoe pseodepigrafa. Ny teny hoe apôkrifa sy pseodepigrafa anefa tsy mitovy hevitra. Tsy misy lisitra raikitra momba ireo boky ireo, nefa ireto misy ohatra vitsy amin' izany:
Ny ankamaroan' ny boky apôkrifa (amin' ny hevitr' io teny io ho an' ny Katôlika sy ny Ortôdôksa) dia omena manaraka eo ambany.
Apôkrifan' ny Testamenta Taloha sy apôkrifa kristiana
[hanova | hanova ny fango]Tsy mahatanisa ny boky apôkrifa rehetra ny lisitra omena eto.
Apôkrifan' ny Testamenta Taloha
[hanova | hanova ny fango]Ireto boky ireto dia atao hoe koa "Apôkrifa anelanelan' ny Testamenta roa" na "Soratra anelanelan' ny Testamenta roa" noho izy ireo voasoratra tanelanelan' ny fotoana nanoratana ny Testamenta Taloha sy ny an' ny Testamenta Vaovao, teo anelanelan' ny fotoana nahafatesan' ny mpaminany Malakia (taonjato faha-5 eo ho eo) sy ny fotoana nanombohan' i Joany Batista nanao asa faminaniana. Voasoratra tamin' ny fiteny grika sy tamin' ny fiteny hebreo ireo boky apôkrifa ireo.
- Amboara
- Andro fahiny ao amin' ny Baiboly "Pseodô-Jôsefa"
- Antsam-piderana
- Apôkalipsa grikan' i Baroka
- Apôkalipsin' i Abrahama
- Apôkalipsin' i Daniela
- Apôkalipsin' i Elia
- Apôkalipsin' i Ezekiela
- Apôkalipsin' i Ezra (na Apôkalipsan' i Esdrasa = Boky fahefatr' i Ezra na Boky fahefatr' i Esdrasa)
- Apôkalipsin' i Mosesy (na Fiainan' i Adama sy Eva)
- Apôkalipsin' i Zefania (na Apôkalipsan' i Sôfônia)
- Apôkalipsy siriakan’ i Baroka
- Apôkrifan' ny Genesisy
- Apôkalipsin' i Nôa (na Nôe)
- Baroka faharoa
- Baroka fahatelo
- Boky fahefatr' i Ezra (na Boky fahefatr' i Esdrasa)
- Faminaniana Sibilina
- Fandriky ny Vehivavy
- Fanontanian' i Ezra (na Fanontanian' i Esdrasa)
- Fitahiana
- Fitsipiky ny Ady
- Fitsipiky ny Fikambanana
- Fitsipika fanampin' ny Fikambanana
- Fivoasana an' i Habakoka
- Fivoasana ny Salamo
- Henôka voalohany (na Henôka etiôpiana)
- Henôka faharoa (na Bokin' ny tsiambaratelon’ i Henôka na Henôka slava)
- Henôka fahatelo (na Bokin' ny Lapa na Henôka hebreo)
- Horonam-bokin' ny Tempoly
- I Jôsefa sy i Aseneta
- Bokin' ny Jobily
- Litorjian' Anjely
- Makabeo fahatelo
- Martioran' i Isaia
- Paralipomenan' i Jeremia
- Salamon' i Sôlômôna
- Tahirin-tsoratr' i Damaskôsy
- Tantara hebreon' i Melkisedeka
- Tantaran' i Sôlimana
- Testamentan' i Jôba
- Testamentan' i Abrahama
- Testamentan' i Isaaka
- Testamentan' i Jakôba
- Testamentan' i Jeremia
- Testamentan' i Mosesy (na Fiakaran' i Mosesy)
- Testamentan' i Sôlômôna
- Testamentan' ny Patriarka roa ambin' ny folo (Asera, Benjamina, Dana, Gada, Isakara, Jôsefa, Jodà, Levy, Neftaly, Robena, Simeôna, Zabolôna)
- Testimônia
Apôkrifa kristiana
[hanova | hanova ny fango]- Adin' i Adama sy i Eva tamin' i Satana
- Antsan' i Sôlômôna
- Apôkalipsin' i Paoly
- Apôkalipsin' i Petera
- Apôkalipsy voalohan' i Jakôba
- Apôkalipsy faharoan' i Jakôba
- Apôkalipsy voalohan' i Joany
- Apôkalipsy faharoan' i Joany
- Apôkalipsy fahatelon' i Joany
- Apôkalipsin' i Sedraka
- Apôkalipsin' ny Eseniana
- Asan' i Andrea
- Asan' i Andrea sy i Matio
- Asan' i Andrea sy i Paoly
- Asan' i Andrea sy i Petera
- Asan' i Barnabe
- Asan' i Filipo
- Asan' i Jakôba
- Asan' i Joany tany Rôma
- Asan' i Marka
- Asan' i Paoly
- Asan' i Petera
- Asan' i Petera sy i Andrea
- Asan' i Petera sy i Paolin' i Pseodô-Markelôsy
- Asan' i Petera sy ny Apôstôly roa ambin' ny folo
- Asan' i Pilato (na Evanjelin' i Nikôdemôsy)
- Asan' i Stefana (na Asan' i Etiena)
- Asan' i Tadeo
- Asan' i Timôty
- Asan' i Tito (na Asan' i Titosy)
- Asan" i Tômasy (na Asan' i Tômà)
- Bokin' ny Fanambaràn' i Elkasay
- Bokin' i Tômasy (na Bokin' i Tômà)
- Bokin' ny Fahaterahan' i Maria
- Bokin' ny Fitsanganan-ko velon' i Jesoa Kristy araka ny Apôstôly Bartelemy
- Epistily ho an' i Lentolosy
- Epistilin' i Petera ho an' i Filipo
- Epistilin' ny Apôstôly
- Epistily ho an' ny Laôdikeana
- Esdrasa fahadimy (na Ezra fahadimy)
- Esdrasa fahenina (na Ezra fahenina)
- Evanjelin' i Barnabe
- Evanjelin' i Bartelemy (na Fanontanian' i Bartôlômeo)
- Evanjelin’ i Gamaliela
- Evanjelin’ i Jodasy
- Evanjelin' i Maria
- Evanjelin' i Petera
- Evanjelin' i Pseodô-Matio
- Evanjely apôkrifan' i Joany
- Evanjely arabon' i Joany
- Evanjely arabon' ny Fahazazana
- Evanjelin’ i Filipo
- Evanjely araka an’ i Tômasy
- Evanjely armenianan' ny Fahazazana
- Evanjely miafin' i Marka
- Fampianaran' ny Apôstôly Aday
- Fanangonana J-n' ny Fahazazana
- Fanekena an' i Pseodô-Klemento
- Fiainan' i Jesoa amin' ny fiteny arabo
- Fiakaran' i Isaia
- Fiakaran' i Maria
- Fiderana an' i Joany mpanao Batisa
- Fifandraisan' i Paoly amin' ny Kôrintiana
- Fifandraisan' i Paoly sy i Seneka
- Prôtevanjelin' i Jakôba
- Pseodô-Abdiasa (Virtutes Apostolorum)
- Sombin' Evanjely
- Tantaran' i Jôsefa mpandrafitra
- Tantaran' i Simôna sy i Teonoe
- Tantaran' ny Fahazazan' i Jesoa (na Evanjelin' ny Fahazazana araka an' i Tômasy)
- Tantaran' ny Virjiny
- Taratasin' i Jesoa Kristy ny amin' ny Alahady
- Testamentan' ny Tompo
- Torimason' i Maria nosoratan' i Pseodô-Joany
- Toritenin' i Pseodô-Klemento
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Loharano
[hanova | hanova ny fango]- ↑ Enrico Galbiati, Tantaran'ny Famonjena amin'ny Testamenta Taloha, Edisiôna md. Paoly / Filles de St Paul / Antananarivo, 1995. Takila faha-12.