Teôlôjia katôlika

Ny teôlojia katôlika dia mifantoka amin' ny zava-boalazan' ny Testamenta Taloha sy ny Testamenta Vaovao nefa koa afaka manampy izany ny lovam-pampianarana. Isan' ny tanjona ny hiarovana ny finoana manoloana ireo fanoherana sy tsikera manaratsy, mba hanamora ny fanarenana eo amin' ny Fiangonana, mba hanampiana ny fampielezana ny finoana, mba hitrandrahana ireo lovam-pampianarana kristiana. Izao ireo fizaràna lehibe ao amin' ny teôlôjia katôllika: ny teôlôjia dôgmatika, ny teôlôjia môraly, ny teôlôjian' ny natiora. Manampy azy ireo ny fanadihadiana (egzezezy) sy ny hermeneotika.

Ny teôlôjia dôgmatika

Ireto ny sampana lehiben' ny teôlôjia dôgmatika: ny kristôlôjia, ny antrôpôlôjia kristiana, ny sôteriôlôjia, ny pneomatôlôjia, ny ekleziôlôjia, ary ny eskatôlôjia.

Teôlôjia trinitera

Andriamanitra no namorona ny lanitra sy ny tany sy izay rehetra ao aminy. Izy no namorona an' i Adama, ilay lehilahy voalohany, avy amin' ny vovo-tany.

Tamin' ny taonjato faha-4, dia lanin' ny maro anisa tamin' ireo eveka nivory nandritra ny Kônsily tao Nisea ny tenim-pinoan' ny Trinite izay mihevitra an' Andriamanitra ho tokana nefa Olona Telo, dia ny Ray sy ny Zanaka ary ny Fanahy Masina. Ny tenim-pinoan' ny Trinite dia miaro ny maha tokana an' Andriamanitra sady mampivohitra ny maha Olona Telo an' io Andriamanitra io, izay samy manana ny anjara asany tamin' ny famoronana izao tontolo izao sy amin' ny famonjena ny olombelona ary ny fanamasinana.

Kristôlôjia

Ny kristôlôjia dia ianarana sy andinihana ny amin' ny maha isan' ny Olona Telo azy sy ny fampianarana ary ny asan' i Jesoa amin' ny maha Kristy azy, indrindra ny amin' ny natioran' i Jesoa sy ny fifandraisany amin' Andriamanitra. Izany fandinihana ao amin' io taranja io izany dia miainga avy amin' ny anaram-boninahitra omena an' i Jesoa ao amin' ny Testamenta Vaovao, toy ny hoe Kristy, Tompo, Zanak' Andriamanitra, Mesia, sady mandinika koa ny amin' ny maha-izy-azy an' i Kristy sy ny hevitry ny anaram-boninahitra hoe Kristy. Araka ny Filazantsara dia efa nisy talohan' izao rehetra izao i Jesoa. Izy no ilay Teny (na Logos) izay nahariana izao tontolo izao. Izy no ilay Teny tonga nofo. Andriamanitra tonga nofo i Jesoa Kristy. Tsy zanak' Andriamanitra fotsiny ihany izy fa Andriamanitra Zanaka. Manana toetra na natiora roa izy: sady olombelona no Andriamanitra. Naterak' Andriamanitra Ray fa tsy natao. Ny Kônsily voalohany tao Nikea no namahàna ny olana nisy tamin' ny fomba fiheverana an' i Jesoa.

Pneomatôlôjia

Ny pneomatôlôjia no iresahana sy ianarana ary ampianarana ny amin' ny Fanahy Masina. Iresahana ny amin' ny maha isan' ny Olona Telo ny Fanahy Masina ao amin' ny Trinite sy ny asan' ny Fanahy Masina.

Antrôpôlôjia

Ny antrôpôlôjia no andalinana ny amin' ny olombelona manontolo araka ny fanambaràn' Andriamanitra ao amin' ny Baiboly sy amin' ny fijerena ny fifandraisany amin' Andriamanitra. Halalinina ao ny amin' ny toetra amin' ny maha olombelona azy: ny vatan-tenany sy ny ainy ary ny fanahiny izay mitambatra ka mamorona ny atao hoe olona, araka ny anoritsoritan' ny Baiboly azy. Isan' ny resahina amin' izany ny amin' ny fahariana ny olombelona, ny fisainany, ny fahotany ary ny fahafatesany, ny zavatra miandry azy aorian' ny fahafatesana (fitsanganan-ko velona, sns) ary ny tsy feteza-matin' ny fanahin' olombelona.

Ekleziôlôjia

Ny ekleziôlôjia no andalinana ny anjara asan' ny Fiangonana amin' ny maha vahoakan' Andriamanitra azy eo amin' ny tantaran' ny famonjena ny olombelona. Ny ekleziôlôjia dia andalinana koa ny fiandohan' ny kristianisma, ny fifandraisany amin' i Jesoa, ny anjara asa sahaniny eo amin' ny asam-pamonjena, ny fandaminana misy ao aminy, ny fitsipika mifehy azy, ny zava-kendreny sy ny tanjony ary ny fitantanana azy. Ao amin' ny Testamenta Vaovao dia atao hoe Fiangonana ny vahoakan' Andriamanitra izay tsy iza fa ny Kristiana miray ao amin' ny Batemy sy ny fanatrehan' i Kristy nitsangan-ko velona, indrindra fa amin' ny fotoan' ny fandraisana ny Eokaristia.

Anjelôlôjia sy demônôlôjia

Ny anjelôlôjia dia fandalinana ny amin' ny anjely. Hadihadina amin' izany ny anaran' izy ireo, ny toeran' ny anjely tsirairay ao amin' ny ambaratonga any an-danitra sy ny anjara asany. Eken' ny Fiangonana katôlika rômanina ny fanasokajiana ny anjely nataon' i Tomà avy any Akoino. Ampianarina an' ireo miomana ho pretra mpandroaka demony izany anjelôlôjia izany ao amin' ireo oniversite katôlika maro. Ao amin' ny anjelôlôjia nataon' i Diônisio Areôpagita dia misokajy sivy ny anjely sady mizara dingana telo lehibe. Ny anjelin' ny Fiangonana dia ireo voalaza ao amin' ny Baiboly, dia ny anjely Misely (na Mikaela) sy Gabriely sy Rafaely ary ireo Anjely mpiambina voalazan' i Jesoa. Ny Fiangonana dia manome voninahitra an' i Misely amin' ny fiantsoana azy ho lehibe sy andrianan' ny tafiky ny lanitra ao amin' ny Bokin' i Daniely (Daniely 10.13).

Ny demônôlôjia dia fandalinana sy fampianarana momba ny demony sy ny ambaratonga misy ao aminy. Hatramin' ny fiafaran' ny taonjato faha-13 dia tsy dia nisy mpiraharaha firy ny resaka demony. Ny teôlôjiana dia nanomboka nifantoka tamin' ny fandalinana ny Ratsy. Namporisihin' ny fitondrana ambony ao amin' ny Eglizy katôlika sy ny Papa tenany ny demônôlôjia taty aoriana.

Sôteriôlôjia

Ny sôteriôlôjia no andalinana ny amin' ny famonjena. Izany teôlôjian' ny famonjena izany dia tsy afa-misaraka amin' ny zava-miafin' ny fanavotana, sady misy fifamatorana amin' ny atao hoe "fahotana" sy ny "fahasoavana". Tsy afa-misaraka amin' ny kristôlôjia ny sôteriôlojia.

Mariôlôjia

Ny mariôlôjia dia taranja andalinana ny amin' i Maria amin' ny maha renin' ny mpamonjy azy ary indrindra ny maha Renin' Andriamanitra azy. Izany dia miorina amin' ny lovam-pampianarana tranain' ireo Aban' ny Eglizy (na Rain' ny Fiangonana) sy amin' ireo kônsily ekiomenika voalohandohany ka manome ireo fototra ara-teôlôjian' ny fanompoana an' i Maria. Ny fiteraham-birijiny an' i Jesoa dia foto-pampianarana izay milaza fa naterak' i Maria izay nitoetra tamin' ny maha virjiny azy i Jesoa. Ny Kônsily tao Kalsedoana, izay kônsily ekiomenika fahaefatra teo amin' ny tantaran' ny Fiangonana kristiana, izay natao tamin' ny taona 430, no nanambaràna ny fananan' i Jesoa fomba (na natiora) roa, dia fomban' Andriamanitra sy fomban' olombelona, ka nivoaka tamin' izany ny Fiekem-pinoanan' i Kalkedoana izay namaritra ny fiombonan' ny fomba roan' i Kristy ary nohamafisina ny maha Renin' Andriamanitra an' i Maria. Anisan' ny tenim-pinoana (na dôgma) halalinina ao ny Fahatorontoronina tsy azon-keloka an' i Maria, izay ilazana fa tsy azon' ny fahotana tamin' ny fototra ny fahatorontoronina an' i Maria. Inoan' ny Katôlika koa ny filazana fa i Maria dia tsy maty sahala amin' ny be sy ny maro fa niditra avy hatrany any amin' ny voninahitr' Andriamanitra, izany no atao hoe Ny Fampiakarana an' i Maria any an-danitra.

Eskatôlôjia

Ny eskatôlôjia dia lahateny na fandinihana momba ny fiafaran' izao tontolo izao izay atao hoe koa andro farany. Mahakasika ireo lohahevitra mifandray amin' ny andro farany toy ny amin' ny Mesia na ny vanim-potoana mesianika sy ny zavatra hiseho aorian' ny fahafatesana ary ny amin' ny fanahin' olombelona koa ny eskatôlôjia. Tokony hiambina sy hivavaka ny mpanara-dia an' i Jesoa Kristy satria akaiky ny fitsarana. Resahana ny fiavian' i Kristy ety an-tany fanindroany izay. Ny adin' ny Tsara amin' ny herin' ny Ratsy.

Jereo koa

• Teôlôjia kristiana

Teôlôjia isam-piangonana

• Teôlôjia katôlika

• Teôlôjia prôtestanta
• Teôlôjia dispensasiônalista
• Teôlôjian' ny anabatisma
• Teôlôjia ôrtôdôksa
• Teôlôjia evanjelika
• Teôlôjian' ny môrmônisma