Horonam-boky dimy

Ny hoe Horonam-boky dimy na חמש מגילות / Hamesh Megillot, ao amin' ny Baiboly hebreo, ao amin' ny sokajy Ketuvim ("Soratra"), dia misy dimy, dia ireto avy:

• Sefer Shir Hashirim (ספר שִׁיר הַשִּׁירִים) (Tononkira Fanaperana)

• Sefer Ruth (ספר רות) na Megillat Ruth (מגילת רות) (Rota)

• Sefer Eikhah (ספר אֵיכָה) (Fitomaniana)

• Sefer Qoheleth (ספר קֹהֶלֶת) (Mpitoriteny)

• Sefer Ester (ספר אסתר) na Megillat Ester (מגילת אסתר) (Estera)

Ny Bokin' i Estera no malaza indrindra amin' izy dimy ka atao hoe Ha Megila fotsiny.

Ny fety amakiana ny Megillot

Ny Paska jiosy

Ny Paska jiosy na Paka jody izay atao hoe Pesa'h amin' ny teny hebreo dia fety lehibe amin' ny Jiosy izay ankalazana sy ahatsiarovana ny fialan' ny Zanak' i Isiraely avy tao Ejipta sy ny niampitan' izy ireo ny Ranomasina Mena teo ambany fitarihan' i Mosesy (na Moizy). Ankalazaina isan-taona anatin' ny fito na valo andro manomboka amin' ny faha-14n' ny volana Nisana amin' ny filentehan' ny masoandro ny Paska jiosy.

Ny Pentekôsta

Ny Pentekôsta jiosy na Shavuot (hebreo: שבועות "herinandro") dia fety ahatsiarovana ny nanomezan' Andriamanitra ny Torah tany an-tendrombohitra Sinay na Sinaia sy ankalazana ny fijinjana ny varimbazaha. Ankalazaina amin' ny 6 Sivan ny Shavuot.

Ny Porim

Ny Porima, izay dia fety jiosy avy amin' ny Baiboly sady naorin' ny Raby izay ahatsiarovana ny zava-niseho tantaraina ao amin' ny Bokin' i Estera, dia tsy inona fa ny fanafahana mahagaga ny Jiosy tamin' ny fandringanana nokononkononin' i Hamàna ilay Agadita tao amin' ny Empira Persiana tamin' ny fotona nanjakan' i Ahasoerôsy na Asoerôsy (na Kserksesy I). Ankalazaina isan-taona io fety io amin' ny faha-14n' ny volana Adara amin' ny tetiandro hebreo, izay mifandrify amin' ny tenantenan' ny volana Febroary na Marsa ao amin' ny tetiandro gregôriana.

Ny Fetin' ny Tabernakely

Ny Fetin' ny Tebernakely na Sokota dia fety jiosy ahatsiarovana an-kafaliana ny nanampian' Andriamanitra ny Zanak' i Isiraely tamin' ny nivoahany avy any Egipta, ahatsiarovana ny fivahiniana mandritra ny 40 taona tany an-tany efitra taorian' ny fivoahana avy tany Egipta, ary iravoravoana amin' ny fahataperan' ny tsingerin' ny fotoam-pambolena amin' ny taona. Ankalazaina manomboka amin' ny 15 hatramin' ny 21 na 22 Tishri ny Sukkot. Amin' ny teny hebreo dia atao hoe חַג הַסֻּכּוֹת / Hag ha-Sukkot izay midika hoe "fetin' ny trano lay" na "fetin' ny tabernakely" io fety io.

Ny famakiana ny Megillot

Ny horonam-boky (megila) tsirairay dia vakina ampahibemaso ao amin' ny sinagôga mandritra ny taona ao amin' ny mpino jiosy maro. Manomboka amin' ny vanimpotoan' ny Paska jiosy (Pessakh) amin' ny volana Nisàna no amakiana azy ka atomboka amin' ny Tonokira Fanaperana (na Tononkiran' i Sôlômôna).

Ny Tonokira Fanaperana

Ny Tononkira Fanaperana (hebreo: שיר השירים / Shir ha-Shirim) dia boky mitantara ny resaka ifanaovan' ny mpifankatia mifampitaona sy mifaneho ny fitiavany sy ny faniriany. Tantara an' ohatra ny amin' ny fitiavan' Andriamanitra ny vahoakany izany ho an' ny Jiosy.

Io boky io dia vakina ao amin' ny fivavahan' ny Jiosy sasany, indrindra ao amin' ny Askenazy, amin' ny Sabatan' ny Paska. Amin' ny ankamaroan' ny Jiosy Mitsrahima dia vakina isan-kerinandro amin' ny fiantombohan' ny Sabata io boky io. Misy koa ny fanao miely be izay amakiana azy amin' ny faran' ny Sederan' ny Paska (amin' ny volana Marsa na Avrily). Ny Jiosy italiana dia mamaky azy amin' ny andron' ny Maariv amin' ny andro voalohany sy faharoa amin' ny Paska jiosy.

Ny Bokin' ny Rota

Ny Bokin' i Rota (hebreo: ספר רות / Sefer Esther) dia boky mitantara ny fiainan' ny fianakaviana iray tamin' ny andron’ ny mpitsara, ka manasongadina ny fifikiran' ny vehivavy môabita iray, atao hoe Rota, amin' ny rafozambaviny na dia teo aza ny fijaliana nahazo azy ireo. Lasa anisan' ny olona manan-danja indrindra eo amin' ny tantaran’ ny Israelita i Rota, na dia avy amin' ny firenena hafa aza, noho ny niterahany ny razamben' i Davida mpanjaka, dia i Ôbeda rain' i Jese rain' i Davida.

Ny Bokin' i Rota dia vakina amin' ny vahoaka jiosy sasany, indrindra ny Askenazy, alohan' ny famakiana ny Torah amin' ny marain' ny Shavuot (Pentekosta jiosy, amin' ny volana Mey na Jona). Ny sasany mamaky amin' ny tikkun amin' ny alina, na tsy mamaky mihitsy.

Ny Bokin' ny Fitomaniana

Ny Bokin' ny Fitomaniana (hebreo: ספר אֵיכָה / Sefer Eikhah) dia tonon-kiram-pisaonana lava, narafitra amin' ny fomba kanto, izay mamisavisa ny fahoriana lehibe vokatry ny fahirano sy ny fandravana an' i Jerosalema sy ny Tempoly ka niteraka fahantrana sy ny mosary sy fandripahana ary loza hafa koa. Na dia izany aza dia mifarana amin' ny tonon-kiram-panantenana ny Bokin' ny Fitomaniana.

Ny Bokin' ny Fitomaniana dia vakina amin' ny andro fahasivin' ny volana Ava (amin' ny volana Jolay na Aogositra) ao amin' ny vahoaka Jiosy rehetra.

Ny Bokin' ny Mpitoriteny

Ny Bokin' ny Mpitoriteny na Bokin' ny Kôhelety na Bokin' ny Eklesiasta (hebreo: ספר קֹהֶלֶת / Sefer Kohelet) dia miresaka momba ny maha zava-poana ny fiainan' ny olombelona mbamin' ny asa izay ataony raha tsy miaraka amin' ny fatahorana an' Andriamanitra.

Vakina io boky io ao amin' ny vahoaka jiosy sasany, indrindra ny Askenazy, amin' ny Sabatan' ny Sokota (amin' ny volana Septambra na Ôktôbra). Amin' ny vahoaka jiosy hafa dia tsy vakina io boky io.

Ny Bokin' i Estera

Ny Bokin' i Estera (hebreo: ספר אסתר / Sefer Ester) dia mitantara ny amin' ny vehivavy Jiosy (na Jody) iray atao hoe Estera izay lasa vadin' ny mpanjakan’ i Persia, dia i Ahasoerôsy, sady nanavotra ny mpiray tanindrazana aminy izay saika ringana araka ny fikasan-dratsin' i Hamana piraiministra, sy ny amin' ny fetin' ny Porima (Purim). Maneho ny fanandratana ny osa sy ny famaizana ny mpiavonavona io boky io. Vakina ao amin' ny vahoaka jiosy rehetra mandritra ny Purim (amin' ny volana Febroary na Marsa) io boky io. Ny famakiana azy ampahibemaso dia atao indroa, iray amin' ny maraina ary iray amin' ny harivan' ny Purim. Rehefa vakina ao amin' ny sinagôga ireo horonam-boky dimy ireo dia hiraina.

Amin' ny ankamaroan' ny Jiosy dia ny Bokin' i Estera ihany no misy fitsofandrano aloha sy aorian' ny famakiana azy. Ny Jiosy sasany anefa manaraka ny fanaon' ny Vilna Gaon izay mamaky tsodrano alohan' ny horonam-boky efatra hafa koa. Na dia izany aza, araka ny voalaza eo aloha, dia ny roa amin' ny horonam-boky dimy ihany no vakina araka ny fanao ao amin' ny vahoaka jiosy rehetra, dia ny Bokin' i Estera amin' ny Porima sy ny Bokin' ny Fitomaniana amin' ny andro fahasivin' ny volana Ava. Ny famakiana ny horonam-boky telo hafa amin' ny Firavoravoana telo anaovana fivahiniana masina dia be mpanao nefa tsy fanaon' ny Jiosy rehetra. Ny famakiana azy telo ireo dia fanao asandratry ny Jiosy askenazy, nefa ny Jiosy sefarada maro dia tsy manakambana ireo horonam-boky telo ireo amin' ny firavoravoana telo voalaza etsy ambony. Ny Jiosy hasidima koa dia mamaky ny horonam-boky telo amin' ireo fety telo voalaza ireo noho ny fakany tahaka ny fomban' ny Sefarada.

Jereo koa

• Tanakh

• Ketuvim
• Parasha