Ziva

Ny ziva dia anisan' ny endrika isehoanan' ny fihavanana malagasy nataon' ny razambe taloha, izay mampifandray ny foko samy foko. Mazàna dia ziva avokoa no niavian' ny fihavanan' ny foko malagasy. Lasa mpifankatia noho ny velirano natao ny olona samy hafa foko ka toy ny mpihavana akaiky, nefa mifanompa na mifanozona ho mari-pisakaizana. Ny ompa ifanaovan' ny mpiziva dia sangy anehoany ny fifankatiavany ary ny foko mpiziva dia tsy maintsy mifanampy.

Mbola betsaka ny Malagasy mitazona ny fizivana ankehitriny. Tany am-boalohany dia endrika fihavanana vita amin' ny fianianana izany, ka voafatotra amin' izany ny foko nanao azy sy ny taranany. Ny tena vontoatin' ity fomba ity dia ny tsy hisian' ny ady eo amin' ny samy foko. Amin' ny lafiny ara-piarahamonina, ny ziva dia mametraka fifandraisana akaiky eo amin' ny mpikambana ao amin' ny foko roa mpiziva, izany dia miteraka voka-tsoa.

Ny voambokana ampiasaina hilazana ny hoe ziva

Maro ny teny ilazana ny hoe "ziva" amin' ny teny malagasy arakaraka ny faritra aleha eto Madagasikara, ka anisan' izany ireto tanisaina manaraka ireto:

• Ziva sy lohateny, hoy ny Njoaty Antakarana
• Ziva-lohateny fanjivana – zaka vala, hoy ny Tsimihety
• Ziva, hoy ry zareo avy ao Ambongo Morondava
• Ziva hoy ny Sakalava
• Tsy maty manota - lohateny (fifanekem-pokonolona ), hoy ny Merina
• Fañompa - soman-draza, hoy ny Tesaka
• Olo-miray fañompa, hoy ny Antemoro

Fihavanana isam-poko tamin' ny alalan' ny ziva

Indro kosa ny isam-poko manana fihavanana amin' ny alalan' ny ziva, fa izany no hahafataran' ny maro azy amin' ny ankapobeny.

Foko mpiziva any avaratra

1. Ny Vazimba dia mpiziva amin' ny Beosy sy ny Makoa;
2. Ny foko Antañandrano na Tanandrano dia mpiziva amin’ ny Beosy sy ny Betsileo
3. Ny Kanjemby, izay Vezo avy amin’ ny tapany avaratra amin' i Tambohorano, faritanin' i Mahajanga, dia mpiziva amin' ny Sandrangoasty avy ao Kinkony.
4. Ny Kanjemby avy ao Besalampy dia mpiziva amin' ny foko Maromena avy ao Besalampy ihany sy ny Beosy
5. Ny Kanjemby amin’ ny faritra amorontsiraka dia mpiziva amin' ny Antalaotra sy Kômôriana (Ajojo)
6. Mbola ao Besalampy ihany, ny Kanjemby dia mpiziva amin' ny taranaky ny Tsianova
7. Ny Maromena ao Besalampy dia mpiziva amin' ny taranaky ny Manonga
8. Ny taranaky ny Manonga dia mpiziva amin' ny taranaky ny Marolahy
9. Ny taranaky ny Andrafanga dia mpiziva amin' ny taranaky ny Kinfotso
10. Ny taranaky ny Tsimanondriky dia mpiziva amin' ny Vezo sy ny taranaky ny Andrafanga
11. Ny Sandrangoasty avy ao Mintsijo dia mpiziva amin' ny Kanjemby avy ao amin’ ny helondranon’ i Maroambitsy, ny Matihazo, sy ny Tambondro Avaratra ary ny Jongoa;
12. Ny Matihazo dia mpiziva amin' ny Antemamaliky ao Mintsinjo;
13. Ny Antirengy dia mpiziva amin' ny Mandravà avy ao Soalala.
14. Ny Manañadabo, ankilany ary ny Betsiboka, andaniny, dia mpiziva amin' ny Marolaka
15. Ny Marotokiky dia mpiziva amin' ny Tsiaronjy na Tsaronjy
16. Ny Sambarivo dia mpiziva amin' ny Tongoa

Ziva avy amin' ny foko tsimihety

1. Ny Antevongo tambohitsy dia mpiziva amin' ny Antevinañy tompon’ny vinàñy
2. Ny Zafindrano (taranaky ny rano) dia mpiziva amin' ny Zafindravoay (taranaky ny Voay)
3. Ny Zafindramahavita dia mpiziva amin' ny Jongoa (Sakalava)
4. Ny Antotolàny (tokotelo) dia mpiziva amin' ny Antelampy (avy amin’ ny Vato) sy ny Makoa
5. Ny Antakarana dia mpiziva amin' ny Anjoaty sy ny Zafitsimeto
6. Ny Betsimisaraka dia mpiziva amin' ny Betsileo
7. Ny Sihanaka dia mpiziva amin' ny Betsileo sy ny Makoa
8. Ny Marofotsy, avy ao amin’ ny foko Sihanaka dia mpiziva amin' ny Sakalava Manañadabo
9. Ny Betsileo dia mpiziva amin' ny Antesaka, indrindra fa ny Tesaka Rabehavana, izay zivan' ny Makoa sy ny Betsimisaraka
10. Ny Betsileo Antañandro dia mpiziva amin' ny Beosy

Tsy dia mampiasa ny atao hoe ziva ny foko merina

Ny foko merina dia tsy nahalala, na niniana tsy mampahalalaina ny atao hoe ziva (mety anisan’ ny tetik’ ady mahery hanokana-monina azy ireo izany). Nefa ara-tantara dia mpiziva amin' ny Vazimba sy Makoa izy ireo. Eo koa ny Antehiroka taranaka Vazimba dia mpiziva mpiziva amin' ny zanak’ Andriana, ary lohateny amin’ ny Ajojo. Ny Merina ihany koa dia mpiziva amin' ny Sakalava Boeny. Ny manamarina izany, ka voasoritra tsy hay fafana, dia ny fiteny ao Imerina, raha sendra misy olona maty, ka ataony hoe "Sakalava robaka". Raha tsy mpiziva ry zareo fahiny dia tsy ho nitoetra mihitsy io fombam-pitenenana io. Io ilay fañompa ifamatoran' ny mpiziva.

Foko mpiziva any atsimo

1. Ny Antemoro dia ziva na lohateny (na fañompa) amin’ ny Makoa,
2. Ny Anakara dia fañompa amin’ ny Antevandrìka
3. Ny Antevandrìka dia fañompa amin’ ny Zafiraminia
4. Ny Antesaka dia fañompa amin’ ny Betsileo sy ny Mahafaly
5. Ny Sahafero dia ziva amin’ ny Rabehava
6. Ny Tiara dia ziva amin’ireo Bara Tevohobe
7. Ny Bara dia ziva amin’ ny Manendry, izay taranaka Vazimba
8. Ny Tanôsy dia mpiziva amin' ny Tandroy, sy ny Tandramanàka
9. Ny Telamaro dia mpiziva amin' ny Tandramanàka
10. Ny Temananteny dia zivan' ny Betsileo
11. Ny Tandroy dia zivan' ny Tanôsy
12. Ny Ivondrobe dia zivan' ny Karimbola
13. Ny Masikoro dia mpiziva amin' ny Tokobeitelo
14. Ny Mahafaly dia ziva amin’ ny Tanôsy sy ny Tesaka
15. Ny Sianamavo dia mpiziva amin' ny Tetsiraraka
16. Ny Tevohitse dia mpiziva amin' ny Tameantsoa
17. Ny Temaromainty dia mpiziva amin' ny Tambohitse
18. Ny Temitongoa dia mpiziva amin' ny Renelime
19. Ny Makoa dia mpiziva amin' ny Temoro, ny Betsileo, ny Merina ary koa ny Antimahôry (izay tonga avy any Mayotte any amin' ny Vondro-nosy Kômôro).
20. Ny Zaramanaga dia ziva amin’ireo Tesaka sy Temoro.

Amin' ity Nosy ity dia fihavanana nataon' ny razambe miray taloha ny ziva, ka nahatonga azy ireo ho mpifanompa miray teny, lohateny, ziva, somandraza, zakalava, sy ny sisa tsy voalaza, fa ireo rehetra ireo dia fantatra amin' ny teny hoe ziva avokoa ka nahatonga ny fihavanan' ny razan' ny Malagasy teo aloha tsy rava.

Ohabolana

• Ziva tsara toetra ka mihoatra ny iray tampo.

Jereo koa

• Fatidra
• Dina
• Velirano
• Kabary
• Tsitsika

• Fihavanana

Rohy ivelany

• Lahatsoratra amin'ny teny frantsay: Ny ziva
• Jobily Rakotoson, "Ziva", airelle-r-communication.blogspot.com
• Jobily Rakotoson, "Ziva", tanikomadagascar.com

Loharano sy fanamarihana

• Ny ampahany amijn' ity lahatsoratra ity dia niainga avy amin' ny lahatsoratra nataon' i Jobily Rakotoson mitondra ny lohateny hoe "Ziva"