Tantaran' ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany

Ity tantaran' ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany ity dia mizara vanimpotoana telo lehibe:

(1) ny tantara nandritra ny fahaveloman' i Joseph Smith izay iraisana amin' ny ankamaroan' ireo fiangonanan' ny Hetsika Olomasin' ny Andro farany hafa sy
(2) ny vanimpotoan' ny mpisava lalana teo ambany fitarihan' i Brigham Young sy ny mpandimby azy nandritra ny taonjato faha-19 ary
(3) ny vanimpotoana nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 izay nampitsaharana ny fampirafesana.

Ny vanimpotoana voalohany (1820 - 1846)

Fisehoan' Andriamanitra Ray sy Jesoa Kristy Zanaka

I Joseph Smith, 14 taona tamin' izay, dia nivavaka tao amin' ny ala kely iray eo akaikin' ny fonenany tamin' ny taona 1820, mba hahafantatra hoe fiangonana iza no tokony hikambanany. Nisy olona roa niseho taminy, dia Andriamanitra Ray sy i Jesoa Kristy Zanany. Nanambara tamin' i Joseph Smith i Jesoa Kristy fa ny Fiangonana marina dia niova ka tsy eo amin' ny olombelona intsony, ka raha mitoetra ho mahatoky izy dia izy no hamerina indray ny Fianangonana voalohany.

Fisehoan' i Môrônia

Nanambara i Joseph Smith fa telo taona taorian' izany, tamin' ny volana Septambra 1823, dia nitsidika azy ny mpaminany fahiny lasa anjely atao hoe Môrônia izay nanambara taminy ny toerana misy ny Soratra Masina (izay any amin' ny havoan' i Cumorah) voasoratra amin' ny fiteny ejipsiana nohavaozina tamin' ny takelaka metaly nampitondraina ny anarana hoe Bokin' i Môrmôna. Araka ny fitantaran' i Joseph Smith, ireo soratra ireo dia natao-mpaminany maro Jiosy nonina tao amin' ny Kôntinenta Amerikana teo anelanelan' ny taona 600 tal. J.K. sy 420 taor. J.K.

Fisehoan' i Jaona mpanao batisa sy i Petera sy i Jakoba ary i Jaona

Nitantara koa i Joseph Smith fa i Oliver Cowdery mpitan-tsorany sy izy tenany, izay nanatanteraka ny fandikan-teny ny Bokin' i Môrmôna tamin' ny taona 1829, dia namaky ny tantaran' ny fitsidihan' ny Mesia ny mponin' i Amerika taloha sy namaky ny fampianarany ny amin' ny batisa. Araka ny fitantaran' izy ireo dia nandeha hivavaka eny amoron' ny renirano Susquehanna, akaikin' ny tranon' i Jeseph Smith tao Harmony, izy ireo tamin' ny 15 Mey 1829. Nisy olona avy any an-danitra niseho ka nilaza ny tenany ho i Jaona mpanao batisa, ka namindra amin' izy ireo ny asam-pisoronan' i Aarôna sy nandidy azy ireo hanao batisa ny tenan' izy ireo ary hifanosotra izy samy izy. Taty aoriana, tamin' io volana io ihany, dia niseho tamin' izy ireo i Petera sy i Jakôba ary i Jaona izay namindra tamin' izy ireo ny asam-pisoronan' i Melkizedeka sy nanokana azy ireo ho apôstôly.

Fisehoan' i Mosesy sy i Elià ary i Elia

Tamin' ny 27 Marsa 1836 dia nitokana ny Tempolin' i Kirtland i Joseph Smith. Nitantara izy fa herinandro taorian' io, tamin' ny 03 Avrily 1836, dia niseho taminy sy tamin' i Oliver Cowdery i Jesoa Kristy izay niteny hoe: "Nanaiky ity trano ity aho, ary ho eto ny anarako; ary hiseho amim-pamindram-po aho amin' ny vahoakako ato amin' ity trano ity" (Fotopampianarana sy Fanekampihavanana 110:7). Nilaza koa izy fa nisy iraka telo avy tamin' ny andron' ny Testamenta Taloha, dia i Mosesy sy i Elià ary i Elia, izay niseho sady namerina tamin' ny laoniny ireo fanalahidy sy ny fahefan' ny asam-pisoronana very hatramin' ny ela teto an-tany. Araka ny fitantaran' i Joseph Smith ihany, ny fahefana hamory an' i Israely avy amin' ny faran' ny tany sy hampitambatra amin' ny tombo-kase ny fianakaviana haharitra mandrakizay dia naverina amin' ny laoniny koa (Fotopampianarana sy Fanekempihavanana 110.11-16).

Vanim-potoan' ny mpisava lalana

Hatramin' ny fotoana nanorenana ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany tamin' ny taona 1830 dia maro amin' ny mpikambana ao aminy no niharan' ny fanenjehan' ny mpiray na mpifanila tanàna aminy, indrindra noho ny firaisan-kinany ara-piaraha-monina sy ara-pôlitika sy noho ny fivavahany. Nisy ny herisetra natao tamin' ny Fiangonana sy ny mpivavaka ao ary tamin' i Joseph Smith mpitarika azy, ka anisan' ny nahatonga azy ireo hifindrafindra toeram-ponenana: tany Ohio avy eo tany Missouri ary tany Illinois izay nanorenany ny tanànan' i Nauvoo sy ny tempoliny.

Tamin' ny taona 1838 dia nandefa didy hampandringanana ny Môrmôna rehetra i Lilburn Boggs governoran' i Missouri, dia ireo Môrmôna nonina tao amin' ny Fanjakana nontantanany, ka izany no niteraka ny fandripahana tao Haun's Mill. Tamin' ny taona 1844 no nahafatesan' i Joseph Smith izay novonoin' ny vahoaka tao amin' ny tanànan' i Carthage ao Illinois. Tamin' ny 1846 dia nahatratra ny faratampony izany fifanolanana izany ka tamin' ny 1848 dia nisy tangoron' olona nandoro ny tempoly tao Nauvoo.

Ny fitondrana teôkratikan' i Brigham Young

I Brigham Young, mpitarika ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany nanomboka tamin' ny 1844 ka hatramin' ny taona 1877.

Ireo mpisava lalana voalohany voaroaka avy tao Nauvoo nadritra ny ririnin' ny taona 1845-1846 dia voatery nifindra monina an-tongotra na an-kelesy ka i Brigham Young, ilay mpandimby an' i Joseph Smith, no nitarika izany tao amin' ny lalana mirefy 2 000 km eo ho eo hatrany amin' ny lohasahan' ny Farihy Masira Lehibe (anglisy: Great Salt Lake), tany efitra tanteraka ao amin' ny Tangorom-bohitra Be Harambato (anglisy: Rocky Mountains na Rockies) any amin' ny Fanjakan' i Utah ankehitriny. Tsy niala ao intsony izy ireo nanomboka tamin' ny taona 1847.

Tanelanelan' ny taona 1847 sy 1860 (taona nahavitan' ny lalam-by mampitohy ny kôntinenta roa) dia miisa 86 000 eo ireo mpisava lalana izay nankany amin' ny Farihy Masira Lehibe. maty an-dalana ny 6 000 tamin' izy ireo. Amerikana ireo mpisava lalalana voalohany ireo, avy eo nisy Eorôpeana an' aliny (Britanika, Alemàna, Skandinaviana, Frantsay, Soisa sns.) izay namakivany ny Ranomasimbe Atlantika mba ho any amin' i Salt Lake City ka tao izy ireo dia niroborobo teo ambany fitarihan' i Brigham Young.

Nisy Frantsay atao hoe Louis Auguste Bertrand mpanoratra tao amin' ny gazety Le Populaire sady kômonista ikariana nitantara ny fiovam-pinoany ho môrmôna tamin' ny taona 1850 sy ny zavatra niainany tamin' ny fiampitana ireo tany lemaka ka nosoratany tao amin' ny Memoire d'un Mormon izany.

Ny fampirafesan' ny lahy sy ny vavy

I Brigham Young no mpitarika ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany nanomboka tamin' ny taona 1844 ka hatramin' ny taona 1877. Ny fampirafesana (anglisy: plural marriage) dia nataon' ny Môrmôna sasany ka tsy nifarana izany raha tsy tamin' ny taona 1890: azo atao ny mampirafy raha omen' ny filohan' ny Fiangonana alalana sady ankalazaina ao amin' ny tempoly izany. Araka ny fampianarana môrmôna tamin' izay dia ny vehivavy ao amin' ny Fiangonana sy ny lehilahy manana fahefana amin' ny asam-pisoronan' i Melkizedeka no afaka mampirafy sy ampirafesina. Araka io fampianarana io ihany dia famerenana ny fanao voalaza ao amin' ny Baiboly ny fampirafesana vehivavy maro, ary neken' Andriamanitra izany, tamin' ny fotoana sasany, mba hahamaro ny vahoakany. Izany fanao izany dia voatantara ao amin' ny Baiboly toa an' i Abrahama sy i Jakôba sy i Davida sy ny hafa koa. Izany fampirafesana izany anefa dia voafehim-pitsipika ary ny fandikana izany fitsipika izany dia faizina (sahala amin' ny nataon' i Davida sy ilay vadin' i Oria).

Niovaova arakaraka ny toerana sy ny fotoana ny isan-jaton' ny Môrmôna nampirafy. Taorian' ny nandraiketana io fanao io tamin' ny andron' i Brigham Young mandra-pampiatoana azy dia teo amin' ny 20 % hatramin' ny 40 % amin' ny lehilahy no nampirafy fa ny isan-jaton' ny vehivavy nampirafy dia 10 % hatramin' ny 15 % ka mety nihoatra ny isan-jaton' ny vehivavy tokam-bady izany tao Utah.

Ny fandrarana ny fampirafesana

Tamin' ny 7 Avrily 1889 dia noraràn' i Wilford Woodruff, filoha fahefatra, ny fampirafesana. Amin' izao andro ankehitriny izao, ny fehezan-dalàna ara-pitondran-tena nofarintan' ny Fiangonana môrmôna no mifehy ny fahadiovam-pitondran-tena izay tsy inona fa ny tsy fanaovana firaisana ara-nofo alohan' ny fanambadiana sy ny fanajana tanteraka ny vady tokana ara-dalàna mandritra ny fotoana anambadiana.

Ireo vitsy anisa monina ao Etazonia, izay mbola manao fampirafesana na dia raràn' ny lalàn' io firenena io (toa ny Fiangonana Fondamentalistan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany, izay nipoitra tao Etazonia tamin' ny taona 1951), dia tsy heverin' ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany ho anisan' ny Môrmôna. Amin' izao androntsika izao ny Olomasin' ny Andro Farany dia tsy mampirafy.

Amin' izao andro vaovao izao

Nandritra ny taonjato faha-20, ny Fiangonana dia nandroso fatratra ary nanjary lasa fikambanana naneran-tany, anisan' ny niteraka izany ny fitomboan' ny isan' ny mpamita iraka (misiônera) izay niparitaka eran' izao tontolo izao. Tamin' ny taona 2000 dia niisa 60 784 ny misiônera niasa manontolo andro (izay havaozina isaky ny roa taona) ary ny isan' ny mpivavaka eran-tany dia niakatra nihoatra kelin' ny 11 000 000. Tamin' ny taona 2007, dia nihoatra ny 13 000 000 izany isa izany ka nahatratra 14 000 000 tamin' ny volana Jolay 2010 ka ny 6 000 000 amin' izany dia mponin' i Etazonia: izany dia eo amin' ny 1 % amin' ny Amerikana ka mahatonga ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany ho anisan' ny fikambanana ara-pivavahana vitsy anisa nefa laharana fahefatra amin' ny fivavahan-dehibe ao Amerika.

Fanosorana ny mainty hoditra amin' ny asam-pisoronana

Nisy fanovana sasany izay natao nandritra izao andro vaovao izao. Anisan' ireo fanovana lehibe ireo ny fanosorana ny mainty hoditra amin' ny asam-pisoronana nanomboka tamin' ny taona 1978, izay nahatonga ny fanao natombok' i Brigham Young tamin' ny taona 1852 ho lany andro.

Jereo koa

Filohan' ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany: Joseph Smith - Brigham Young - John Taylor - Wilford Woodruff - Lorenzo Snow - Joseph F. Smith - Heber J. Grant - George Albert Smith - David O. McKay - Joseph Fielding Smith - Harold B. Lee - Spencer W. Kimball - Ezra Taft Benson - Howard W. Hunter - Gordon B. Hinckley - Thomas S. Monson - Russell M. Nelson