Firenena Mahantra Bokan-Trosa Indrindra
Ny Firenena Mahantra Bokan-Trosa Indrindra dia firenena an-dalam-pandrosoana miisa 39 manana fari-pahantrana sy trosa be loatra, izay mahazo fanampiana manokana avy amin' ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy ny Banky Iraisam-Pirenena. Atao hoe Heavily indebted poor countries (HIPC) amin' ny teny anglisy fa Pays pauvres très endettés (PPTE) kosa amin' ny teny frantsay.
Ny "Hetsika Firenena Mahantra Bokan-Trosa Indrindra" (frantsay: Initiative pays pauvres très endettés -- IPPTE; anglisy: Initiative HIPC) dia fandaharan' asa natomboky ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy ny Banky Iraisam-Pirenena tamin' ny taona 1996, taorian' ny fandraisan' anjaran' ireo fikambanana tsy miankina amin’ ny governemanta (frantsay: ONG) sy fikambanana hafa. Manome fanamaivanana ny trosa sy fampindramam-bola amin' ny zanabola ambany izy io mba hanafoanana na hampihenana ny fandoavana trosa ivelany amin' ny lenta azo iaiana, izany dia midika fa afaka mandoa trosa ara-potoana izy ireo amin' ny hoavy. Nisy fanitsiana sy fanavaozana izy io tamin' ny taona 1999 (antsoina hoe Initiative PPTE renforcée na Itiative HIPC Enhanced). Ny fampihenana ny trosa dia matetika vokatry ny ezaka atao hiadiana amin' ny fahantran' ny firenena voakasika.
Ity fandaharan' asa ity dia mahakasika firenena 42 tamin' ny Septambra 2006, ka ny telo ampahefany dia aty Afrika atsimon' i Sahara (firenena 40 tamin' ny faran' ny volana Aogositra 2006).
Fepetra ahafaha-misitraka ilay fandaharan' asa[hanova | hanova ny fango]
Raha te hahazo ny Initiative HIPC sy ny Initiative HIPC enhanced ny firenena iray, dia tsy maintsy mahafeno ireto fepetra efatra ireto:
- tsy mahazo alalana afa-tsy amin' ny fanampiana avy amin' ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy ny Banky Iraisam-Pirenena ("IDA-only");
- miatrika ny tahan-trosa tsy azo iainana;
- nanatanteraka an-tsakany sy an-davany ny fanavaozana sy ny pôlitika ara-toekarena madio araka ny fandaharan' asa tohanan' ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy ny Banky Iraisam-Pirenena;
- namolavola tahirin-kevitra stratejika fampihenana ny fahantrana (frantsay: document de stratégie pour la réduction de la pauvreté -- DSRP).
Fanombohan' ny fampiharana ilay fandaharan' asa[hanova | hanova ny fango]
Tamin' ny 24 sy 25 Septambra 2005, firenena 184 mpikambana ao amin' ny Banky Iraisam-Pirenena sy ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena no nivory tany Washington toy ny fanaony isan-taona. Nambaran’ ny filohan’ ity Tahirim-Bola ity, Paul Wolfowitz, tamin’ ny faran’ ilay fihaonana, fa nankatoavina ny tolo-kevitry ny Vondron’ ny firenena 8 (Groupe des huit -- G8) mikendry ny hanafoanana ny trosan’ ny firenena mahantra indrindra.
Firenena 18 no hovoakasika voalohany amin' ny trosa izay tombanana ho 40 lavitrisa dôlara; firenena 20 misy trosa 17 lavitrisa dôlara koa dia tokony handray soa avy amin' izany raha toa ka manaiky hanatanteraka ny fepetra rehetra takian’ ny HIPC (antsoina hoe "teboka famaranana").
Ny vola avoaka dia tokony hatokana ho an' ny fahasalamana, ny fanabeazana ary ny fampihenana ny fahantrana. Ny 70 % amin’ ireo vola ireo dia avy amin’ ny Banky Iraisam-Pirenena ary ny ambiny amin’ ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena sy ny Banky Afrikanina momba ny Fampandrosoana (Banque africaine de développement -- BAD). Mitentina efa ho 57 lavitrisa dôlara ny trosan’ ireo firenena miisa 38 ireo.
Ny tontalin' ny vola lany tamin' ny Septambra 2006 tamin' ny fanampiana ny firenena 29 nahatratra ny "teboka fanapahan-kevitra" sy ireo firenena 13 mendrika ny hohamaivanin-trosa amin' ny alalan' ilay fandaharan’ asa dia tombanana eo amin' ny 64 lavitrisa dôlara (amin' ny sandany tamin' ny faran' ny taona 2005).
Firenena voakasika[hanova | hanova ny fango]
Ny firenena 37 nahazo fanamaivanana trosa feno na ampahany hatramin’ izao dia ireto:
- Afganistàna
- Benîno
- Bôlivia
- Borkina Fasô
- Borondy
- Etiôpia
- Gambia
- Ganà
- Ginea-Bisao
- Goiana
- Haity
- Hôndorasy
- Kamerona
- Kômôro
- Kôtidivoara
- Liberia
- Madagasikara
- Malaoy
- Maly
- Maoritania
- Môzambika
- Nikaragoa
- Nizera
- Oganda
- Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô
- Repoblikan' i Afrika Afovoany
- Repoblikan' i Kôngô
- Roanda
- Saô Tôme e Prinsipe
- Senegaly
- Siera Leôna
- Sômalia
- Tanzania
- Tôgô
- Tsady
- Zambia
- Ginea
Firenena 37 no nahavita ny fandaharana ary nofoanana tanteraka ny trosany ivelany, taorian' ny nandalovan' i Sômalia ny "teboka famaranana" tamin' ny taona 2020.
Ny fetram-pahombiazan' ilay fandaharan' asa[hanova | hanova ny fango]
Ity fandaharan' asa ity, araka ny hevitry ny olona sasany, dia tsy mamokatra satria, mba hahatonga ny firenena iray ho anisan' ny mpahazo tombotsoa amin' ilay fandaharan' asa, dia tsy maintsy ao anatin' ny lisitr' ireo firenena be trosa indrindra, izany dia midika fa ny firenena manao ezaka lehibe hamafa ny trosany dia esorina tsy ho anisan' ny mpahazo tombontsoa amin' ilay fandaharan' asa, nefa ny firenena malemy ara-toekarena no ho afaka misitraka an' izany.
Alohan' ny hahatongavana amin' ny "teboka fanapahan-kevitra" dia tsy maintsy mampihatra ny tahirin-kevitra stratejika fampihenana ny fahantrana (frantsay: document de stratégie pour la réduction de la pauvreté -- DSRP) mandritra ny telo taona ny governemanta. Ity tahirin-kevitra stratejika ity, na dia eo aza ny fifampiraharahana eo amin' ny governemanta sy ny fiarahamonim-pirenena, dia miseho ho toy ny pôlitikan’ ny fanitsiana ara-drafitra (frantsay: politiques d'ajustement structurel). Ao amin' ny iray amin' ireo famoahan-dahatsorany ny UNCTAD na CNUCED dia manaiky fa ny fandinihana amin' ny antsipiriany ny fepetra fanitsiana ara-toekarena faobe sy ara-drafitra voarakitra ao amin' ny tahirin-kevitra stratejika dia manambara fa tsy misy fanontaniana fototra momba ny torohevitra novolavolaina ao anatin' ny rafitr’ ilay antsoina hoe "marimaritra iraisana tao Washington" (frantsay: consensus de Washington; angllisy: Washington Consensus). Ohatra, tamin' ny taona 1998, ny fahazoan' i Kôtidivoara niditra tao amin' ilay fandaharan’ asa dia tanteraka noho ny fanaovan' io firenena io fanalalahana tanteraka ny sehatry ny kafe nandritra ny taom-pijinjana 1998-1999.
Na izany aza, sady fetra lehibe izany, ny governemantan' ny firenena tsy dia matanjaka ara-taozavabaventy (hafa ny toe-draharaha ho an' ny firenena matanjaka kokoa ara-taozava-baventy) dia tsy mahavita mameno amin' ny alalan' ny hetra hafa, ny fahaverezan' ny fidiram-bola manontolo vokatry ny fihenan’ ny haban-tseranana na ny fanafoanana izany haba izany vokatry ny fananalalahana ny varotra (30 cents fara-fahakeliny no voangona isaky ny fatiantoka dôlara iray). Noho izany, ny vokatry ny fampiharana ireo pôlitika ireo, ho an' ny firenena tena mahantra voakasik' ilay fandaharan' asa, dia fatiantoka amin’ ny tetibola ho an' ny fanjakana, izany dia mety hampitombo kokoa ny olana ara-drafitry ny tetibola ho an' ilay fanjakana, nefa io fandaharan’ asa io dia malaza ho mitondra fanampiana ho azy.
Etsy andaniny, ny fifampidinihana tsy maintsy atao eo amin’ ny fitondram-panjakana sy ny fiarahamonim-pirenena dia tsy midika fa mizotra ao anatin’ ny toe-javatra tsara izany. Tamin’ ny taona 2002, ohatra, ny Fandaharan' Asan' ny Firenena Mikambana ho an' ny Fampandrosoana (frantsay: Programme des Nations Unis pour le Développement – PNUD) dia nanambara fa adiny iray sy sasany monja ny fifampiraharahana momba ny tahirin-kevitra stratejika fampihenana ny fahantrana (DSRP) teo amin’ ny mpamatsy vola sy ny firaisamonim-pirenena tao Borkina Fasô.