Sabatan' ny fiangonana mitandrina ny andro fahafito
Ny Sabatan' ny fiangonana mitandrina ny andro fahafito na ny Sabata andro fahafito, izay tandremana manomboka ny Zoma hariva ka hatramin’ ny Asabotsy hariva, dia ampahany manan-danja amin’ ny finoana sy ny fanaon’ ny fiangonana mitandrina ny andro fahafito. Ireo fiangonana ireo dia manantitrantitra ny andinin-teny ao amin’ ny Baiboly toy ny fanaon' ny Hebreo fahiny izay manomboka andro iray amin’ ny filentehan’ ny masoandro, sy ny fitantarana momba ny famoronana ao amin’ ny Genesisy izay ahitana ny “hariva sy ny maraina” namorona ny andro iray, talohan’ ny nanomezana ny Didy Folo (anisany ilay didy hoe “hahatsiaro” ny Sabata). Mihevitra izy ireo fa ny Testamenta Taloha sy Vaovao dia tsy mampiseho fiovana amin’ ny foto-pampianarana momba ny Sabata amin' ny andro fahafito. Ny Asabotsy, na ny andro fahafito amin’ ny tsingerin' ny herinandro, no hany andro ao amin’ ny Soratra Masina rehetra voatondro amin’ ny fampiasana ny teny hoe Sabata. Ny andro fahafito amin’ ny herinandro no Sabata amin’ ny fiteny sy tetiandro ary foto-pampianarana maro, anisan’ izany ny an’ ny fiangonana katôlika sy loterana ary ôrtôdôksa.
Mbola hita ao amin’ ny jodaisma môderina araka ny Lalàn' i Mosesy izany. Ankoatra izany, ny Fiangonana Ôrtôdôksa Teoahedo dia manohana ny sabatarianisma, mitandrina ny Sabata amin' ny andro ny Asabotsy, ankoatra ny Andron' ny Tompo amin' ny Alahady.
Ny fiangonana katôlika, ôrtôdôksa ary prôtestanta sasany dia mankalaza ny Andron' ny Tompo amin' ny Alahady ary milaza fa tsy manan-kery ho an' ny Kristiana intsony ny Sabata amin' ny andro Asabotsy. Etsy ankilany, ny Kôngregasiônalista, ny Presbiteriana, ny Metôdista ary ny Batista, ary koa ny Episkôpaliana maro, dia nanohana ara-tantara ny fomba fijerin' ny sabatarianisma mitandrina ny andro voalohany, izay mamaritra ny Sabata ho nafindra ho amin' ny Andron' ny Tompo (Alahady), andro voalohany amin' ny herinandro, natambatra amin’ ny andro nitsanganan’ i Kristy tamin’ ny maty, ka namorona ny Sabata kristiana.
Ny “Sabatariana mitandrina ny andro fahafito” dia ny Kristiana mitady hamerina indray ny fanaon’ ny Kristiana voalohany sasany izay nitandrina ny Sabata araka ny fanao jiosy mahazatra. Mino izy ireo fa ny olombelona rehetra dia tsy maintsy mitandrina ny Didy Folo, anisan’ izany ny Sabata, ary ny fitandremana ny didy rehetra dia andraikitra ara-moraly izay manome voninahitra sy maneho fitiavana an’ Andriamanitra amin’ ny maha-mpahary sy mpanohana ary mpanavotra azy.
Ny Kristiana sabatariana mitandrina ny andro fahafito dia manana finoana mitovy amin' io lovam-pampianarana io izay milaza fa ny fanovana ny andron' ny Sabata dia ampahany amin' ny Apôstazia Lehibe ao amin' ny finoana kristiana. Ny sasany amin' izy ireo, indrindra fa ny Fiangonana Advantista Mitandrina ny Andro Fahafito, dia nihevitra fa ny fiangonana nivadi-pinoana dia niforona rehefa nanomboka nanjaka teo amin' ny tandrefana ny Evekan' i Rôma ary nitondra fahasimbana sy namela ny fanompoan-tsampy sy ny finoan' ny mpanompo sampy hiditra, ary namorona ny Eglizy katôlika rômanina, izay mampianatra ny lovam-pampianarana ivelan' ny Soratra Masina, ary niala sasatra amin' ny asany amin' ny andro Alahady, fa tsy amin' ny Sabata, izay tsy mifanaraka amin' ny Soratra Masina.
Ny Sabata dia iray amin' ireo singa mampiavaka ny antokom-piangonana mitandrina ny andro fahafito, anisan' izany:
- ny Batista mitandrina ny Andro Fahafito (Seventh Day Baptists);
- ny Advantista sabatariana: Advantista Mitandrina ny Andro Fahafito, ny Advantista Mitandrina ny Andro Fahafito Davidiana, ny Fiombonan' ny Fiangonan' Andriamanitra (Andro fahafito), sns.);
- ny Pentekôtista sabatariana: Fiangonan' i Jesoa Marina (True Jesus Church), ny Fiangonana Miaramilan' ny Hazofijaliana (Soldiers of the Cross Church), sy ny hafa;
- ny Armstrôngisma: Fiangonana Iraisam-Pirenenan' Andriamanitra (Church of God International), ny Tranon' i Iahveh (House of Yahweh), ny Fiangonan' Andriamanitra Iraisam-pirenena (Intercontinental Church of God), ny Fiangonan' Andriamanitra Miray (United Church of God), sns.);
- ny hetsiky ny Fototra Hebreo (Hebrew Roots) ankehitriny;
- ny Fiangonana Evanjelista Mitandrina ny Andro Fahafito (Seventh-Day Evangelist Church), ankoatra ny maro hafa.