Fiteny malay
| Malay Bahasa Melayu | |
| Isan'ny mpiteny | 25 tapitrisa (ao Malaizia) 250 tapitrisa (raha atambatra amin'ny fiteny indonezianina) |
| Faritany |  Boroney Indonezia Malaizia Filipina SingapaoroAtsimon'i Tailandy |
| Sata | Teny ofisialy any Malaizia, Singapaoro ary Indonezia |
Ny fiteny malay na fiteny maley dia fiteny aostrônezianina izay tenim-pirenen' i Malaizia sy i Indônezia ary i Broney. Anisan' ny fiteny ôfisialin' i Singaporo ihany koa ilay fiteny na dia tsy fiteny iombonana intsony aza. 40 tapitrisa ny isan' ny olona mahay miteny maley, izay hita eo amin' ny manodidina ny andilan-dranomasin' i Malacca sy ny morontsiraky ny nosy Bôrneô ary ny faritra atsinanana ao Somatra. Noho ny sata ôfisialiny dia mahery ny 200 tapitrisa ny isan' ny olona mahay miteny maley (raha isaina ao anatin' izay ireo olona mahay miteny indônezianina).
Fiaviana
[hanova | hanova ny fango]Mifanaraka amin' ny fiavian' ny fiteny maley ho avy amin' ny morontsiraka andrefan' i Bôrneô ireo mpahay fiteny maley.
Kanefa kosa, ny tahirin-tsoratra tranainy indrindra hita tamin' ny fiteny maley, ny soratra Kedukan Bukit, izay nosoratana tamin' ny taona 700 taor J.K., sy hita teo moron' ny ony Tatang, ao Somatra Atsimo. Ny fiteny nosoratana tamin' izany fotoana izany no nolazaina fa fiteny maley taloha. "Malayu" no anaran' ilay fanjakana taloha teo amin' ny misy ny faritanin' i Jambi ao atsinanan' i Somatra. "Mo-lo-yo" no anaran' izany fanjakana izany anatin' ny tahirintsoratra sinoa.
Vokatry ny fandrantoana ary ny fiorenan' ny Fanjakana Maley silamo eran' ny Tambanosy Maley ny fampiasana ny fiteny maley ho fiteny iombonana. Nampiasa fiteny maley an-tsoratra ny tao Malacca. Taorian' ny fandresen' ny Pôrtogey tao Malacca tamin' ny taona 1511 dia niova ho fizaràn-tany ao amin' ny Soltanàtan' i Johor ny foiben' ny fiteny soratana. Ary antsoina matetika ho fiteny malein' i Johor ny fiteny an-tsoratra, na dia fiteny malein' i Malacca foana aza no ampiasaina. Rehefa voazaran' ny mpanjana-tany ny tany itenenana maley (fiteny anglisy ny ao Johor fa fiteny nerlandey tao India Atsinanana Nerlandey), dia nomena sata ôfisialy tamin' ireo tany ireo ny fiteny maley.
Rehefa nahaleo tena i Indônezia dia ny fiteny malein' i Riau (Malacca-Johor) no nataony ho fiteny ôfisialiny. Nanomboka amin' ny taona 1928 dia nolazain' ny tanora maley sy ny tia tanindrazana eran' ilay tambanosy fa ho fiteny ôfisialy eran' i Indônezia ny fiteny maley, araka ny nambaran' i Sumpah Pemuda. I Indônezia, noho izany, no firenena voalohany mahaleo tena mampiasa ny fiteny maley ho fiteny ôfisialy.
Any Malaizia, ny andininy faha-152 ilay Federasiôna dia manambara fa ho fiteny ôfisialy (Bahasa Malaysia) ny fiteny malein' i Johor (Malacca). Tamin' ny taona 1986 dia navadika ho Bahasa Melayu ny anarana ôfisialin' ny fiteny ôfisialin' i Malaizia, fa niova indray ilay izy nanomboka tamin' ny taona 2007.
Fiteny ôfisialin' i Broney ny Bahasa Melayu araka ny lalàm-panorenana tamin' ny taona 1959. Mifototra amin' ny fenitra malakanina ilay fiteny.
Mety samihafa ny voambolana ampiasain' ny fiteny maleziana sy ny fiteny indôneziana noho ny fivoarana misaraka vokatry ny fanjahanan-tany. Ny fitenin' ny mpajana-tany no tena nianjady tamin' ireo fiteny ireo. Ao amin' ny fiteny indôneziana izao ohatra dia ahitana teny maromaro avy amin' ny fiteny nerlandey; ary ahitana teny anglisy maromaro ao amin' ny fiteny maleziana. Nampiombonina ny tsipelin' ny fiteny maleziana sy indônezianina tamin' ny taona 1982, ary namorona vaomiera hampiombona ny voambolana siantifika sy teknika miaraka amin' i Broney ireo firenena roa ireo.
Sokajim-piteny
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny maley dia fiteny ao amin' ny vondrom-piteny aostrônezianina, vondrona izay ahitana ny fiteny tagalôga sy ny fiteny malagasy koa, ohatra. Na dia tsy mifankahazo aza ny mpiteny maley sy ny mpiteny malagasy, manaitra ny fitoviany. Maro ny vonteny iraisan' ireo fiteny maro ireo, indrindraindridra mikasika ny fahasalamana sy ny vatana ary ny biby fahita matetika. Betsaka koa ny fitoviana amin' ny anaran' ny isa.
Fomba fanoratana
[hanova | hanova ny fango]Mampiasa ny abidy latina (rumi) ny fiteny maley ankehitriny, na dia mbola miasa koa aza ny abidy arabo (jawi), abidy ôfisialin' i Malezia sy i Singaporo ary i Indônezia. Samy ôfisialy any Malezia sy any Broney ny rumi sy ny jawi. Nosoratana tamin' ny alalan' ny soratra pallava ary kawi ny fiteny maley taloha, araka ny vato nasian-tsoratra ao amin' ny faritra maley.
Feon-teny
[hanova | hanova ny fango]|
A-molotra |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
|
An' orona |
m | n | ɲ | ŋ | |
|
Mianona |
p b | t d | tʃ dʒ | k ɡ | (ʔ) |
|
Mikosoka |
(f v) | s (z) | (ʃ) | (x) | h |
|
Manakaiky |
w | l | j | ||
|
Mihararetra |
r |
Indran-teny avy amin' ny fiteny arabo
Mety hotononin' ireo mpahay teny arabo hafa ireo feon' ny teny avy amin' ny fiteny arabo. Raha tsy izany dia mety ho voatonona araky ny fitsipiky ny fiteny maley.
|
Misongadina |
Fanononana manara-pitsipika |
Ohatra |
|---|---|---|
| /x/ | /k/, /h/ | khabar, kabar "vaovao" |
| /ð/ | /d/ | redha, rela "tsara sitra-po" |
| /zˁ/ | l, z | lohor, zuhur "mitatao vovonana" |
| ɣ | ɡ, r | ghaib, raib "miafina" |
| ʕ | ʔ | saat, sa'at "segondra" |
Ohatra
[hanova | hanova ny fango]|
Malagasy |
Fiteny indonezianina |
Fiteny malay |
|---|---|---|
| Fanambarana Iraisam-pirenena momban' ny Zon' Olombelona | Pernyataan Umum tentang Hak Asasi Manusia | Perisytiharan Hak Asasi Manusia sejagat |
| Andininy 1 | Pasal 1 | Perkara 1 |
| Teraka afaka sy mitovy zo sy fahamendrehana ny olombelona rehetra. Samy manan-tsaina sy fieritreretana ka tokony hifampitondra am- pirahalahiana | Semua orang dilahirkan merdeka dan mempunyai martabat dan hak-hak yang sama. Mereka dikaruniai akal dan hati nurani dan hendaknya bergaul satu sama lain dalam semangat persaudaraan. | Semua manusia dilahirkan bebas dan sama rata dari segi maruah dan hak-hak. Mereka mempunyai pemikiran dan perasaan hati dan hendaklah bergaul dengan semangat persaudaraan. |
Fitsipi-pitenenana
[hanova | hanova ny fango]Teny manaiky ny fitambatambaran' ny voanteny na ny hasinteny ny fiteny maley, ary azo foronina amin' ny alalan' ny fomba telo ny teny vaovao: fanisiana tovona na tovana amin' ny fototeny iray sy fanakambanan-teny ary fanaovana teny verindroa (famerimberenanana fototeny iray). Mety fototeny tsotra ny anarana sy ny matoanteny, fa matetika asiana tovona, tovana na tsirinteny sara-droa izy ireo.
Tsy manavaka ny teny amin' ny alalan' ny kilahivavy ny fiteny maley, ka tsy misy ny kandahy na kambavy. Tsy misy ihany koa ny mpampanavaka ny milaza tokana sy ny milaza maro.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Rohy ivelany
[hanova | hanova ny fango]- ((id)) Kamus Besar Bahasa Indonesia dalam jaringan Archived Desambra 24, 2011 at the Wayback Machine (Rakibolana lehibe amin'ny teny indonezianina)
- ((ms)) Dewan Bahasa dan Pustaka Archived Aprily 15, 2012 at the Wayback Machine