Mohammad Reza Pahlavi
| Mohammad Reza Pahlavi | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
I Mohammad Reza Pahlavi na Mohammad Reza Shah dia shah tany Iràna, solontena farany tamin'ny tarana-mpanjaka Pahlavy, naongana nandritra ny Revôlisiôna Islamika notarihan' ny mpitondra fivavahana siita. Tamin’ ny taona 1919 hatramin’ ny 1980 no naha shah azy. Teraka tamin’ ny 26 ÔktôIbra 1919 tao Teheran any Iràna ary maty tamin’ ny 27 Jolay 1980 tao Kahira any Ejipta izy.
Zanakalahin' i Reza Shah izy. Nianatra tany Soisa izy ary avy eo tao amin' ny kôlejy miaramila tao Teheran. Tamin' ny taona 1941 izy dia nandimby ny rainy izay noteren' ny Firenena mpiara-dia (Alliés) hametra-pialana, dia ireo firenena nibodo an’ i Iràna sady niampanga azy ho niray fo amin' i Alemaina nazi. Taorian' ny Ady Lehibe Faharoa, ny fivoaran' ny fitrandrahana solitany, izay nantohan’ ny orinasa anglô-iraniana manokana, dia niteraka korontana manindrahindra tanindrazana sy kômonista.
Tamin' ny taona 1949 dia nieren-doza tamin’ ny fanafihana azy ny shah, fanafihana izay heverina fa nataon’ ny kômonista tao amn' ny antoko Tudeh ary norarana ity antoko ity. Roa taona taty aoriana, ny antoko manjaka ao amin' ny Antenimiera, ny antoko Mandatehezam-Pirenena (National Front), izay notarihin' ny praiminisitra Mohammad Mosadegh, dia nandany lalàna nampiditra ho fananam-pirenena ny orinasan-tsolitany rehetra. Izany fanindrahindram-pirenena izany dia niteraka fahasahiranana ara-diplômasia lehibe tamin' ny Fanjakana Mitambatra izay nanapa-kevitra ny hanao ankivy ny fanondranana solitany avy any Iràna.
I Mossadegh, izay notoloran’ ny shah fahefana feno, dia nanapaka ny fifandraisana ara-diplômasia tamin' ny Fanjakana Mitrambatra tamin' ny taona 1952. Tamin’ ny taona nanaraka (1953), i Mohammad Reza, noho ny faneren' ny Tandrefana sy ny mpanan-tany lehibe, izay nanahy ny amin' ny fahapotehan' ny toekarena, dia nanaisotra an' i Mossadegh, izay nanao fanonganam-panjakana sy nandroaka ny andriamanjaka. Ny fidirana an-tsehatry ny sampan-draharaha miafina amerikana dia nahafahan' ny shah niverina teo amin' ny fitondrana ary nisy ny fifanarahana izay natao; izany fifanarahana izany dia niantoka fa hahazo ny antsasaky ny tombom-barotra avy amin' ny fitrandrahana solitany i Iràna, dia ny fitrandrahana iandraiketan’ ny vondron’ orinasa (Consortium).
Noho izany tombombarotra izany dia nanangana fandaharan' asa fanavaozana ara-toekarena sy ara-tsôsialy, antsoina hoe "Revôlisiôna Fotsy" ny shah, izay mamaly ny fitakian' ny mponina. Tamin' ny taona 1963 dia nisy fitsapan-kevi-bahoaka nankatoavana ny fanavaozana ny fananan-tany, fanavaozana natomboka tamin' ny taona 1951 tamin' ny alàlan' ny fizaràna ny tanin' ny emperora ho an' ny tantsaha madinika. Nozaraina koa ny fananan’ olon-tsotra lehibe mba hahafahan’ ny tantsaha hana-tantany.
Nandroso ny fanabeazana ho an' ny daholobe ary nankasitrahany ny fanafahana ny vehivavy, ka nampitombo ny fanoheran' ny mpitondra fivavahana mitazona ny fomba tranainy izany. Teo amin’ ny lafiny pôlitika kosa, i Mohammad Reza dia nandà ny hisian’ ny fampidirana ny demôkrasia ary nanohy ny fitondram-mpirenena mampihatra fahefana tafahoatra, izay niantehitra tamin’ ny pôlisy pôlitika matanjaka, atao hoe Savak, mba hanakanana ny hetsi-panoherana ny fitondrana.
Efa tany am-piandohan' ny taona 1963, ny ayatollah Ruhollah Khomeini, olo-manan-kaja ara-pivavahana ao amin’ ny silamo siita, mpanohana governemanta islamika, dia voatery natao sesitany fa voampanga ho naniry ny hamono ain’ ny shah.
Ny tsy fisian' ny fahalalahana dia nitarika ny fanonanana an' i Mohammad Reza. Tamin' ny taona 1978, dia nitombo ny fihetsiketsehana manohana an' i Khomeini, nipoaka ny rotaka tao amin' ny tanàn-dehibe maro, alohan' ny nahatongavan’ izany ao Teheran renivohitra. Tamin' ny Janoary 1979 dia voatery nandao an' i Iràna i Mohammad Reza Shah sy ny fianakaviany. Maty tany an-tsesitany tany Kahira any Ejipta izy tamin' ny 27 Jolay 1980.
Ny fiainany manokana[hanova | hanova ny fango]
I Rezā Shāh no rainy. Ny vadiny dia i Fawzia Fuad avy any Egipta, i Soraya Esfandiary-Bakhtiari, ary i Farah Pahlavi. Ny zanany dia i Shahnaz Pahlavi, i Reza Pahlavi, i Farahnaz Pahlavi, i Ali-Reza Pahlavi, ary i Leila Pahlavi. Ny rahalahiny sy/na ny rahavaviny dia i Shams Pahlavi, i Ashraf Pahlavi, ary i Ali Reza Pahlavi I.
Jereo koa[hanova | hanova ny fango]
Rohy ivelany[hanova | hanova ny fango]
- Ao amin'i Freebase: [1] Archived Novambra 15, 2015 at the Wayback Machine
