Demôkrasia
Ny demôkrasia dia karazana fitondram-panjakana ahitana rafitra ahafahan' ny vahoaka manapa-kevitra mikasika ny fomba tokony hitondrana ny fireneny na ny fikambanam-pirenena. Avy amin' ny teny grika, hoe δημοκρατία / dēmokratía, izay midika hoe "fanjakan' ny vahoaka" na "fitondram-bahoaka" ny teny hoe demôkrasia.
Ny tena karazana demôkrasia mahazatra dia ny demôkrasia amin' ny alalan' ny solontena (mpitondra fanjakana) izay fidian' ny olom-pirenena, mba manapa-kevitra mikasika ny lalàna. Atao isaky ny taona vitsivitsy ny fifidianana. Amin' izany fotoana izany dia izay mahazo vato be indrindra no mandresy ary lany hamita ny andraikitra ankinina aminy, mandra-pahatongan' ny fifidianana manaraka.
Ny antoko pôlitika dia ampahany manan-danja ao amin' ny demôkrasian-tsolontena. Ny mpanao pôlitika dia mpikambana ao amina antoko pôlitika na ao amin' ny fikambanana iombonan' ny mpanao pôlitika mitovy hevitra momba ny zavatra tokony hatao. Noho izany, eo amin' ny fifidianana dia olona iray fotsiny no fidin' ny olom-pirenena ny antoko pôlitika misy azy koa. Mandalo matetika amin' ny fanamafisana ny demôkrasia ny fanjakana iray mba hahamarin-toerana ny demôkrasia.
Karazana demôkrasia[hanova | hanova ny fango]
Maro ny karazana demôkrasia, fa misy endrika fototra roa. Ireo endrika roa ireo dia mikasika ny fomba fanatanterahana ny sitrapon' ny olom-pirenena rehetra. Ny demôkrasia mivantana dia demôkrasia andraisan' ny olom-pirenena rehetra anjara amin' ny fanapahan-kevitra pôlitika. Amin' ny demôkrasia môderina (demôkrasian-tsolontena) dia omena olona vitsy ny fahefana. Ny rafitra mitovitony izay mampikambana ampahan-demôkrasia amin' ny Sharia (silamo) dia antsoina hoe "islamôkrasia".
Tondro[hanova | hanova ny fango]
Tsy misy fomba famaritana ny demôkrasia iaraha-manaiky, fa ny tondro tena ilaina dia ny fitovian-jo sy ny fahafahana ara-pôlitika ary ny fanjakana tan-dalàna. Ireo fototra ireo dia hita taratra amin' ny hoe "samy mitovy zo eo anatehan' ny lalàna ny olom-pirenena rehetra". Ao amin' ny demôkrasian-tsolontena dia mitovy lanja avokoa ny vato alatsaka, tsy misy famerana diso tafahoatra amin' ny olona izay te ho solontena, ary koa ny fahafahan' ny olom-pirenena hanana zo dia arovan' ny lalàmpanorenana.
Ny fanjakan' ny maro anisa indrindra ihany koa dia anisan' ny tondron' ny demôkrasia. Izany anefa dia mahatonga ny antoko pôlitika madinika ho voagejan' ny "antoko pôlitika lehibe", rehefa tsy misy ny fiarovana ny zon' olon-tokana na na ny zon' ny fikambanan' olona.