Fisoronana sy fanalana vintana
Ny fisoronana sy fanalana vintana, eo amin' ny fanandroana malagasy, dia karazana sorona sy fanalana faditra, ka atao hampitombenana sy hanamafisana ny vintana efa tsara sy ny vintana mifanambina ny fisoronana vintana, ary atao hanesorana na hanalefahana ny herin' ny vintana ratsy na ny vintana mahery na ny vintana mifandratra kosa ny fanalana vintana. Izany dia tanterahina amin' ny alalan' ny fitondrana zavamananaina na zavatra hafa, na amin' ny alalan' ny tsy fanaovana na tsy fitondrana na tsy fametrahana ao an-trano na ao an-tanàna zavatra voatondro manokana, sns arakaraka ny vintana.
Ny ombiasa sy ny mpanandro no afaka mamaritra mazava ny zavatra ho entina na hatao na tsy hatao mba hisoronana na hanalana ny vintana. Mamaritra ny toetra sy ny hoavin' ny olona ateraka na ny zavatra tanterahina tandrify azy mantsy ny vintana nefa azo ovana izany, raha tsy mahafa-po na raha atahorana hitera-doza, amin' ny alalan' ny fanalana vintana[1]. Marihina fa indraindray dia tsy miavaka tanteraka ny fisoronana sy ny fanalana vintana.
Ny vintana tokony hisoronana sy tokony halana
[hanova | hanova ny fango]Ny vintana tokony halana
[hanova | hanova ny fango]Ny vintana ratsy sy ny vintana mahery ary ny vintana mifandratra dia tokony hanaovana fanalàm-bintana. Noho izany dia voakasiky ny fanalana vintana ny tonon' andro sy ny vintana rehetra, nefa tsy ny tonon' andro rehetra ao amin' ny volana mitondra ny anaram-bintana malaza ho ratsy na mahery no ratsy na mahery.
Misy tsara sy ratsy ny vintana na ny tonon' andro[2]. Arakaraka ny zavatra kasaina hatao no mety hahatsara na haharatsy ny tonon' andro iray, na dia mety ho tsara na ratsy amin' ny ankapobeny aza. Ohatra, ny vintana Alakaosy dia vintana malaza ho ratsy, nefa andro tsara anandratana ody ny tsinam-bolan' ny volana Alakaosy (vava Alakaosy) izay atao hoe Alakaosibe. Na dia vintana ratsy amin' ny ankapobeny aza ny Alahasaty dia heverina fa tonon' andro tsara ny vody Alahasaty satria ny zaza teraka amin' io dia inoana ho tratra antitra ary tonon' andro tsara ho fisantaran-javatra sy fampakaram-bady koa ny amin' io.
Misy ny vintana mahery sy ny vintana maivana. Ny renivintana rehetra dia inoana fa vintana mahery. Misy koa anefa zanabintana inoana fa mahery. Malaza ho vintana mahery indrindra ny Alahamady (renivintana) sy ny Alakaosy (nefa zanabintana). Vintana mahery ihany koa ny Adizaoza (zanabintana) sy ny Asorotany (renivintana) sy ny Adimizana (renivintana) ary ny Adijady (renivintana). Ny Alohotsy anefa dia inoana ho vintana maivana. Tsy tsara hoazy anefa ny vintana maivana.
Ny vintana iray eo amin' ny zoron-trano na lafin-trano iray sy ny vintana iray hafa izay eo amin' ny zoron-trano na lafin-trano mifanatrika amin' io (manome zoro 180°) dia lazaina hoe "mifandratra" na "mifanoto" na "mifaniho" [3]. Ny Alahamady mifandratra amin' ny Adimizana, ny Adaoro mifandratra amin' ny Alakarabo, ny Adizaoza mifandratra amin' ny Alakaosy, ny Asorotany mifandratra amin' ny Adijady, ny Alahasaty mifandratra amin' ny Adalo, ary ny Asombola mifandratra amin' ny Alohotsy.
Ny vintana tokony hisoronana
[hanova | hanova ny fango]Ny vintana tsara dia mahatonga ny olona ho tojo fahasoavana matetika eo amin' ny fiainany ka tsindraindray ihany no mba sendra zava-dratsy. Tsy misy anefa vintana tsara tanteraka ka izay no mahatonga azy ireo isoronana mba hahatanteraka ny hatsarany. Ny vintana mifanambina dia vintana tsy mifandratra fa mifameno.
Ny fombafomba atao
[hanova | hanova ny fango]Alahamady
[hanova | hanova ny fango]Ny Alahamady no volana sy vintana voalohany amin' ny fanandroana malagasy. Mifandratra amin' ny Adimizana ny Alahamady. Ny Alahamady no vintana mahery indrindra[4]. Andro mahery ny vava Alahamady ka ny zaza teraka amin' io dia alam-bintana fandrao misavika ny andriana, ka raha ankohonan' ny andriana dia tsy avela hiara-mitoetra aminy. omby volavita
Inoana ho vintan' andriana sady vintana maha mpanjaka ny Alahamady. Tonon' andro tsara ny vody Alahamady ka ny olona teraka amin' io dia ho tonga lehibe sy hanan-karena ary ho tratra antitra. Ny tsinana' Alahamady (Alahamadibe) koa no ataon' ny Ntaolo malagasy ho firavoravoana.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]
Ny olona teraka vonto Alahamady dia ampitehirizina amponga telon-jehy sy ampiompina gisa fotsy mivady mba ho tratra antitra. Ny songosongo (Euphorbia milii)[5], izay tokony ho fadina koa, no fanalana faditra ny Alahamady.
Andro mahery loatra ny Alahamady ka nofadirana ra (omby, vorona, sns) amin' ny andro fandroana mba tsy ho be ra latsaka amin' ny tany sy ny fanjakana. Rehefa tazana ny volana, nony efa vita ny fandroana dia mitora-bolana ny olona: alaina ny singan-kofehy landy, dia fonosiny taimboraka, ka atorany mafy tandrifin' ny volana, sady arahina misy teny ampanarahina izany.
Adaoro
[hanova | hanova ny fango]
Ny Adaoro no vintana sy volana faharoa. Mifandratra amin' ny Alakarabo ny Adaoro. Andro ambin-karena ny Adaoro ka eo no tsara ivoahana raha hila harena. Tsy azo atao anefa ny manorina trano amin' io fotoana io noho izy andron' afo sady adrom-baratra.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ny olona teraka vava Adaoro dia atahorana amin' ny afo ka tsy maintsy alam-bintana amin' ny alalan' ny fitondran-dreniny azy mandositra avy anaty trano kely nodorana, vita amin' ny mololo na horona. Tokony miravaka vakana tsileondoza ny olona teraka amin' ny volana na tonon' andro Adaoro. Fadina ny mandrava ny akanim-borona.
Adizaoza
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahatelo ny Adizaoza. Mifandratra ny Alakaosy sy ny Adizaoza. Amin' ny ankapobeny dia vintana mahery ny Adizaoza. Fotoana tsara ampakaram-bady ny Adizaoza. Ny vody Adizaoza dia malefaka kokoa ka ny vehivavy teraka amin' izany dia ho maro anaka nefa malahelon-karena, fa ny lehilahy kosa tsy hambinina amin' ny fihariana.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Tonon' andro mahery ny vava Adizaoza ka ny olona teraka aminy dia miozanozana sy sahozanina raha tsy alam-bintana, ka ho lasa mahantra rehefa lehibe. Ny valala tsimbolavola[6] voatango ("sahozanina") no fanalana faditra sady fadina ny misambotra azy. Ny vakana tongarivo no tokony iravahana.
Asorotany
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahefatra ny Asorotany. Mifandratra amin' ny Adijady ny Asorotany. Mety ho kamboty mbola zaza izay olona ateraka eo. Andro mahery ny Asorotany. Atahorana no maty kely ny zaza teraka amin' ny vava Asorotany, fa raha tsy izany dia ho tratra antitra ihany izy, nefa amin' izany tsy tezain' ny ray aman-dreniny izy fa omena ho tezain' ny havana. Ny olona teraka vody Asorotany dia atahorana ho maty kely ihany koa, ka raha tsy maty izy dia hanan-karena sy holava andro iainana. Andro tsara anaovana famadihana sy anorenana fasana ny Asorotany.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Tolorana tany mbola kely ny zaza teraka Asorotany. Fadina ny mandry na mitsilany eny an-tanety. Rehefa mandeha dia atao izay hahatongavana aloha na aorian' ny malo-dohasaha.
Alahasaty
[hanova | hanova ny fango]Ny Alahasaty no vintana sy volana malagasy fahadimy, izay andro mahery sy ratsy. Mifandratra amin' ny Adalo ny Alahasaty. Mety ho lasa olona ambony ny zaza teraka Alahasaty amin' ny andro alina raha velona. Tononandro tsara anandratana ody sy sampy anefa ny vava Alahasaty ka tsy tsara anaovana zavatra hafa. Lazaina ho vinta-mpamosavy sy andron' ody ny Alahasaty. Ny olona teraka vava Alahasaty dia mety ho mpamosavy na ho mpitana ody mahery raha teraka misasaka alina. Ny zaza teranaka Alahasaty dia tsy mahazo mitazona ody satria ny fanaovany izany dia ampy hiheverana azy ireo ho mpamosavy. Mety ho momba na ho vitsy anala izay olona ateraka eo. Mety ho basy vava na petsam-bava koa ny olona teraka eo.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Mitovy amin' ny zaza teraka Alakaosy ny manjo ny zaza teraka Alahasaty: raha vao teraka izy ireo dia ahohoka ao anaty sahafa feno rano mba ho fatin-kasemporana ao. Antsoina hoe Ramarasata ireo izay tsy maty amin' izany.
Ny ahitra odifoana sy ny mosavinkena no fanalam-paditra ny Alahasaty. Rehefa afa-paditra ny zaza dia ampiambozonina volakizo (masombola tsy tapaka) sy vaka-mainty atao hoe tsiambohitrinimanana sy maizinkitro (maizinkitro mainty na manga eo amin' ny vozony sy ny hato-tanany, izay afarotra amin' ny kofehy landy mainty noho ny fandomana azy tao anaty fotaka). Ny olona teraka Adalo (izay tokony hiravaka vakana ranolalina) dia tsy afaka miravaka maizinkitro. Miompy biby mainty tanteraka ny olona teraka Alahasaty: omby, akoho na vorona hafa.
Tsy azon' ny olona teraka Alahasaty atao ny misaron-doha sy ny misikina lamba mainty, ny miloloha vilany izay mainty ny anatiny noho ny molaly. Tsy alevina eo no ho eo ny olona maty amin' ny volana na andro Alahasaty fa andrasana elaela vao alevina.
Asombola
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahenina ny Asombola izay mifandratra amin' ny Alohotsy. Ny zazavavy teraka Asombola, raha tsy mahay taozavatra sy mahazo volabe, dia ho mpijangajanga, sarotra mahazo vady. Tsy tsara analana volon-jaza sy amoràn-jaza ny Asombola. Vintam-bola sy vintan' olona tia harena ny Asombola. Ny zazalahy teraka vava Asombola dia ho mpivarotra ary hahazo volabe. Ho mpanao taozavatra sy ho mpila harena kosa ny zazavavy. Ho mpila vola sy hanan-karena ihany koa ny zaza teraka vody Asombola. Tsara hanombohan-javatra na ampakaram-bady ny vody Asombola. Raha handeha hivarotra any an-tany lavitra, hikarama lavidavitra.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ny vary be an-daona (farimbon-telo) no fanalana vintana.
Adimizana
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahafito ny Adimizana. Mifandratra amin' ny Alahamady izy io sady vintana mahery ka hahafaty mbola kely nefa mety ho tsara koa. Atahorana ho maty kely ny zazavavy teraka vava Adimizana nefa mety ho tratra antitra sy hanan-karena ihany koa. Tsy marin-tokantrano ny zazavavy teraka Adimizana. Tsy iharan' ozona ny olona teraka eo. Andro fanitaram-pahaizana amam-pahalalana koa ny Adimizana.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ny hazandrano no fanalana faditra ny Adimizana. Andevenana vatokilonjy ny eo ambany varavarany mba ho marin-toerana izay ateraka eo. Vitaina alohan' ny filentehan' ny masoandro izay zavatra atao.
Ampitahirizina mizana ny zaza teraka Adimizana, ary tsy mba avela hitafy lamba tohiloha (lamba izay nampiana ila keliny mifampitohy ny lambanany). Omby sada sy akoho maramara no manambina azy raha ompiany.
Alakarabo
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahavalo ny Alakarabo. Mifandratra amin' ny Adaoro ny vintana Alakarabo. Vintana tsara ny Alakarabo satria androm-bokatra, tsara ho an' ny fambolena sy ny fiompiana. Ny zazavavy teraka vava Alakarabo dia ho maro anaka fa ny zazalahy kosa ho tratra antitra. Toy izany koa ny zazavavy sy ny ny zazalahy teraka vody Alakarabo.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ny mosavinkena, izay tsy tokony hohanina, no fanalana faditra, ary ny masombola no vakana tokony hiravahana mba hampitombo harena[7]. Tokony misoronana akondro vokatra sy vatolalaka ary vary betaonàny ny olona amin' ny Alakarabo amin' ny maha vintam-bokatra azy.
Alakaosy
[hanova | hanova ny fango]Ny Alakaosy dia vintana fahasivy ao amin' ny fanandroana malagasy. Mifandratra amin' ny Adizaoza ny Alakaosy. Vintana mahery indrindra ny Alakaosy. Tsy mifankaiza firy amin' ny vava Alakaosy ny vody Alakaosy. Atao hoe Alakaosibe ny vava Alakaosy ao amin' ny volana Alakaosy. Amin' io no andro fanandratana ody sy sampy. Manao sorona ny mpitahiry ody mahery sy sampy. Mety ho mpitondra fanjakana ny olona teraka Alakosy nefa tsy hitovy talenta amin' ny olona teraka Alahamady. Raha tsy alam-bintana ny zaza teraka amin' ny Alakaosy dia atahorana hahafaty izay lehibe noho izy. Maromaro ny fomba fanalana vintana ny zaza teraka Alakaosy.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ahohoky ny ombiasa amin' ny rano anaty sahafa ny zaza teraka Alakaosy mba ho faty na apetraka eo am-bavahadim-balan' omby mba hohitsahin' ny omby. Koa raha tsy maty amin' izany izy dia afaka ny vintan-dratsiny sady ho tratra antitra sy ho lehibe ary ho mpanan-karena.
Izao ny zavatra ifadirana azy: ahikisaka (kazazan' ahitra mitalapetraka amin' ny tany), "tany mipararetra" (tany avy amin' ny honahona), volon-toloho (vorona iva fanidina), "volon' akoho tsy hita reny" (volon' akoho avy tamin' ny fanarian-jezika), izay fadina amin' ny fiainana andavan' andro.
Izao ny zavatra fanao sorona: ny vakana "ombalahinandriamanitra" sy ny ondrilahy mivolon-osy ary ny omby sada mainty. Matetika koa dia apahana tonony iray na roa ny iray amin' ny rantsantanany, sady omena anarana mandefidefitra (ohatra: Itsimandresy, Itsimanosika, Itsimandratra, sns). Amin' ny tsinam-bolan' ny Alakaosy no manao sorona ny mpitahiry ody sy sampy. Ny vehivavy mbola tokony hiteraka dia tsy mihinan-kanina amin' ny vava Alakaosy mba tsy hiteraka Alakaosy.
Adijady
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana fahafolo ny Adijady. Mifandratra amin' ny Asorotany ny Adijady. Amin' ny ankapobeny dia vintana mafy nefa tsara ny Adijady ka tsara anorenana zavatra tiana hateza satria "mijadina mafy". Ny zavatra tian-ko mafy sy mateza no santarina amin' io andro io, toy ny fampidiram-pananana sy biby hompiana ary vola hotehirizina. Tonom-bintana fanorenan-trano sy fampakaram-bady ary fampidirana harena ny Adijady. Heverina ho tsara vintana ny zaza teraka amin' ny vonto Adijady. Heverina ho tsara vintana ihany koa ny zaza teraka amin' ny vody Adijady.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Ny zaza teraka vava Adijady dia ho vitsy teny, noho izany dia tokony alam-bintana fandrao mijadina loatra ka tsy miteny. Ny vatan' akondro main' ila no fanalana bintana ny Adijady ary fadina ny mikasika na mandingana vatan' akondro.
Adalo
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana faharaika ambin' ny folo ny Adalo. Mifandratra amin' ny Alahasaty ny vintana Adalo. Ny zaza teraka vody Adalo dia tsara vintana ihany ka ho tratra antitra na dia manan-toetra malahelohelo aza.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Vintan-dranomaso sy alahelo ny Adalo. Atahorana ho maty kely ny zaza teraka vava Adalo. Tsy tsara ny manomboka fanamboaran-javatra eo. Volon-katsaka entin-drivotra no fanalana faditra ny Adalo ary fadina ny mandingana izany amin' ny fiainana andavanandro.
Alohotsy
[hanova | hanova ny fango]Vintana sy volana faharoa ambin' ny folo ny Alohotsy. Mifandratra amin' ny Asombola ny vintana Alohotsy. Ho salama ihany ny zaza teraka vody Alohotsy. Atao hoe volam-padina ny volana Alohotsy noho izy iomanana amin' ny Alahamadibe. Alevina mangingina ny olona maty amin' ny volana Alohotsy. Tandremana mba tsy haràtra amin' ny hety na antsy ny zazamadinika fa tsy ho mety sitrana, ka noho izay tsy alana volo na hoho na ampiasana zava-maranitra. Raha misy maratra dia hosorana ranon' ivin' aketalahy (valala) mba hahasitrana azy.
Fanalana vintana sy faditra
[hanova | hanova ny fango]Vintan' olona tsy mahatombin-toerana ny Alohotsy. Amin' ny vava Alohotsy sy ny vody Alohotsy dia tsy misy manao taozavatra. Tsy ho marim-ponenana fa mifindrafindra na toerana na zavatra atao ny zaza teraka vava Alohotsy.
Ny akofa no fanalana vintana ny Alohotsy ary fadina amin' ny fiainana andavanandro ny mandraoka akofa. Tsara ny ihany ny manorin-trano sy ny mampaka-bady amin' ny andro Alohotsy, nefa tsy maintsy misorona vatokaranana sy hazo harahara[8] na famaho[9] alevina eo atsinanan' ny andry avaratra tandrify ny Alohotsy mba tsy hihetsiketsika.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ Antoine de Padoue Rahajarizafy, Filozofia malagasy, 2005, p. 107.
- ↑ Antoine de Padoue Rahajarizafy, Filozofia malagasy, 2005, p. 106.
- ↑ Antoine de Padoue Rahajarizafy, Filozofia malagasy, 2005, p. 106.
- ↑ Jobily Rakotoson, "L'art divinatoire, parole d'un sage" in Madagascar fenêtres, 2002, p.95.
- ↑ Ny songosongo dia "Zavamaniry fanao fefim-boly izay feno tsilo ny tahony ary misy ditiny mandronono raha tapahina; ny voniny misy mena dorehitra, fotsy..." (Rajemisa-Raolison Régis, Rakibolana malagasy, 1985). Euphorbia milii no anarany ana-tsiansa.
- ↑ Ny tsimbolavola dia "karazam-balala vasobaso-bolo (Catantops debilitalus)" (Rajemisa-Raolison Régis, Rakibolana malagasy, 1985).
- ↑ Ny mosavinkena dia "organa toy ny fonon' ireo fantsona madinika maro ikorianan' ny ra fotsy eran' ny tena ka mihazona ireo bibikelin' aretina ary miady aminy. (Ny misy ny mosavinkena dia eny antenatenan' ireny fantsona ireny, indrindra eo amin' ny manandrify ny famavany sy ny fileferana: leferan-dranjo, tata, helika, vozona)" (Rajemisa-Raolison Régis, Rakibolana malagasy, 1985)
- ↑ Ny harahara dia "hazo antonontonony, mahatratra 7-8 m ny haavony ary 0,16 - 0,20 m ny savaivony (Phylloxilon ensifolium) hazo mafy diamafy, fanaovana zaran' angady indrindra ka nahatonga azy ho teny mitovy hevitra amin' ny "angady"." (Rajemisa-Raolison Régis, Rakibolana malagasy, 1985)
- ↑ Ny famaho fia "karazan-javamaniry fanao ody nify ny fakany" (Rajemisa-Raolison Régis, Rakibolana malagasy, 1985). Dichrostachys tenuifolia no anarany ara-tsiansa.