Epistily ho an' ny Galatiana

Ny Epistily ho an' ny Galatiana na Taratasin' i Masindahy Paoly ho an' ny Galata dia boky hita ao amin' ny Testamenta Vaovao, ao amin' ny Baiboly, izay anisan' ny atao hoe epistily. Taratasy nalefan' ny Apôstôly Paoly ho an' ny fiangonana kristiana tany Galatia izany. Teo anelanelan' ny taona 50 sy 60 no nanoratana azy. Misy toko enina ity boky ity.

Vao eny am-piandohan' ilay taratasy i Paoly dia manambara ny tenany ho apôstôly marina ary nilaza koa izy fa fampianarana marina ny fampianarany (Gal. 1:1-10). Nisy mantsy ireo izay nilaza fa apôstôly sandoka manao fampianarana tsy izy i Paoly. Ny asa famitana iraka ataon' i Paoly dia avy amin' i Kristy sady nahazo fankatoavana avy amin' ny Apôstôly ao Jerosalema izy (Gal. 1:18 - 12:10). Nanitsy an' i Petera (na Piera) i Paoly raha nitsahatra tamin' ny fiaraha-misakafo tamin' ny Kristiana jentilisa na jentily izay tsy nanaraka ny Lalàn' i Mosesy na Lalàn' i Môizy (Gal. 2:1-18). Ny finoana irery ihany, hoy i Paoly, no mahavonjy, hatramin' ny andron' i Abrahama izany tamin' ny nahazoany fampanantenana avy amin' Andriamanitra. Mijoro ho vavolombelona i Paoly fa velon' ny finoany an' i Kristy (Gal. 2:19-20).

Ity taratasy ity dia miresaka momba ny iray amin' ny loza mananontanona ny Fiangonana amin' ny fotoana rehetra, dia tsy inona izany fa ny fianteherana amin' ny Lalàna. Mamaritra ny tena fahafahana kristiana io taratasy io, dia ny fahafahan' ny zanak' Andriamanitra.

Ny anaran' ny boky

Επιστολή προς Γαλάτες / Epistolê pros Galates no anarany amin' ny teny grika ary Epistula ad Galatas kosa amin' ny teny latina. Ny Prôtestanta malagasy sy ny ankamaroan' ny Kristiana malagasy tsy katôlika dia manao hoe Epistily ho an' ny Galatiana (hafohezina amin' ny hoe Galatiana) fa ny Katôlika malagasy kosa manao azy hoe Epistolàn' i na Taratasin' i Masindahy Paoly ho an' ny Galatianina (hafohezina amin' ny hoe Galatianina).

Toerana sy fotoana nanoratana

Ny Epistily ho an' ny Galatiana dia epistily nosoratan' i Paoly ho an' ny fiangonana maro naoriny nandritra ny iray amin' ny diam-pamitana iraka (misiôna) nataony izay tantaraina ao amin' ny Asan' ny Apôstôly. Amin' ny mpikaroka sasany dia tao amin' ny faritra afovoan' i Azia Minora (ao Torkia ankehitriny) izay novakivakin' i Paoly tamin' ny diany faharoa sy fahatelo^[1] ireo fiangonana ireo. Ny mpandinika hafa indray dia milaza fa tao amin' ny faritany rômanan' i Galilea (na Galilia) ao atsimon' i Azia Minora izay nandalovan' i Paoly tamin' ny diany voalohany^[2] ireo fiangonana ireo.

Mety ho ity taratasy ity no taratasy voalohany indrindra nosoratan' i Paoly. Mety tamin' ny taona 49 taor. J.K. no nanoratany azy, taloha kelin' ny kônsily natao tao Jerosalema^[3]. Maro koa ny milaza fa teo anelanelan' ny taona 50 sy 60 no naoratana azy.

Zava-misy manodidina sy famintinana

Novangian' ny mpitoriteny jiosy na jody ny fiangonana tao Galatia, izay tsy tokana fa maro, taorian' ny fandaozan' i Paoly an' io faritra io. Ireo mpitoriteny jiosy ireo dia nanaratsy ny filazàn' i Paoly ny tenany ho apôstôly sady nanamafy ny tokony hanajana ny Lalàn' i Mosesy (na Lalàn' i Môizy) sy ny andro firavoravoana jiosy ary ny famorana.

Novalian' i Paoly tamin' ny voalohany ny filazana azy ho tsy tena apôstôly izay niteraka ahiahy ny amin' ny lanjan' ny Filazantsara na Vaovao Mahafaly izay toriny. Nambarany fa azony tamin' ny alalan' ny fanambaràna mivantana avy amin' i Kristy nitsangana tamin' ny maty ny Vaovao Mahafaly toriny (Gal. 1). Avy eo dia nanohana azy ny apôstôly hafa (Gal. 2:1-10). Narovany koa aza ny tena Filazantsara marina teo imason' i Petera tao Antiôkia (Gal. 2:11-21).

Manaraka izany dia namaly ireo izay te hanery ny Kristiana jentilisa hanatanteraka ny fomba jiosy i Paoly (Gal. 3:1 - 4:12). Nolazainy fa marina amin' ny finoana ny Kristiana, araka ny fampanantenana nataon' Andriamanitra tamin' i Abrahama (Gal. 3:1-4).

Nampahatsiahiviny avy eo ny anjara asan' ny Lalàna, izay mitondra mankeo amin' i Kristy, ka nampitahainy amin' ny anjara asan' ny finoana (Gal. 3:15-29). Amin' i Paoly dia miteraka fiovan' ny satan' ny Kristiana ny finoana an' i Jesoa Kristy, ka tsy andevo intsony ny Kristiana fa tonga zanaka (Gal. 4:1-11).

Mamporisika ny Kristiana galatiana i Paoly mba hitoetra amin' ny fahafahana nomen' i Kristy azy ireo tamin' ny fisarahana amin' ny fahavalon' izy ireo (Gal. 4:12-5:12), avy eo dia nilazalaza ny amin' ny hoe fiainana vokatry ny Fanahy Masina i Paoly (Gal. 5:13--6:10).

Fizaràn' ny boky

Azo zaraina telo ny Epistily ho an' ny Galatiana:

Ny Vaovao Mahafaly torin' i Paoly (Gal. 1- 2.)
Tsy araka ny fomban' olombelona izany Vaovao Mahafaly izany (Gal. 3 - 4.)
Fanatanterahana ny fahalalahana omen' ny Vaovao Mahafaly marina (Gal. 5 - 6)

Ny Vaovao Mahafaly torin' i Paoly

Teny fiarahabana (1:1-5)
Ozona ho an' izay mitory vaovao mahafaly hafa (1:6-10)
Tsy avy amin' olombelona ny Vaovao Mahafaly marina (1:11-12)
Iraky ny Vaovao Mahafaly i Paoly (1:13-24)
Apôstôlin' ny Jentilisa na Jentily i Paoly (2:1-10)
Miaro ny Vaovao Mahafaly marina i Paoly (2:11-21)

Tsy araka ny fomban' olombelona izany Vaovao Mahafaly izany

Ny vokatry ny finoana (3:1-5)
Ny finoan' i Abrahama (3:6-14)
Ny fanarahana ny finoan' i Abrahama (3:15-29)
Ny navotana no afaka ho mpandova (4:1-7)
Tombontsoa avy amin' ny fandraisana ny finoana (4:8-20)
Taranak' i Saraha sy taranak' i Hagara (4:21-31)

Fanatanterahana ny fahalalahana omen' ny Vaovao Mahafaly marina

Fahafahana ho amin' ny fitiavana (5:1-6)
Ny amin' ny aim-panahy (5:7-12)
Fahafahana ho amin' ny fitiavana (5:13-15)
Ny asan' ny nofo mifanohitra amin' ny vokatry ny fanahy (5:16-26)
Ny tokony hifampitondrana izay mavesatra (6:1-5)
Samy hijinja izay nafafiny (6:6-10)
Teny famaranana (6:11-18)

Jereo koa

Ny epistilin' i Paoly:

Boky hafa ao amin' ny Baiboly:

Filazantsara (Matio - Marka - Lioka - Joany)
Epistily katôlika (Jakoba - 1Petera - 2Petera - 1Joany - 2Joany - 3Joany, Joda)

Apôkalipsy

Loharano sy fanamarihana

↑ Jereo: Asan'ny Apostoly 16.6; 18.3
↑ Jereo: Asan'ny Apostoly toko faha-13 sy faha-14.
↑ Jereo: Asan'ny Apostoly toko faha-15.

[1] Jereo: Asan'ny Apostoly 16.6; 18.3

[2] Jereo: Asan'ny Apostoly toko faha-13 sy faha-14.

[3] Jereo: Asan'ny Apostoly toko faha-15.

[1]

[2]

[3]