Babilôna
I Babilôna dia tanàna tamin' ny Andro Taloha tany Mesôpôtamia niorina teo amin' ny ony Eofrata, any amin' ny 90 km ao atsimon' i Bagdad ankehitriny (Iràka), renivohitr' i Babilônia tamin' ny taonarivo faha-2 sy voalohany tal. J.K. Eo amin' ny lalan-dehibe falehan' ny raharaham-barotra eo anelanelan' ny Hoala Persika sy ny Ranomasina Mediteranea i Babilôna ka anisan' ireo tanan-dehibe nanana ny maha izy azy tamin' ny Andro Taloha.
Avy amin' ny teny akadiana i Babilôna dia atao hoe Bāb-ili na Babil na Bāb-ilim, izay midika hoe "vavahadin' andriamanitra". Io no atao hoe Babela ao amin' ny Baiboly (jereo Tilikambon' i Babela).
Tantaran' i Babilôna
[hanova | hanova ny fango]
Tamin' ny taona 2200 tal. J.K. any ho any dia nanompo an' i Ora, izay tanàna-fanjakana mpifanolo-bodirindrina aminy, i Babilôna izay lasa tanàna-fanjakana mahaleo tena taty aoriana rehefa nametraka ny fiandrianany ny Amôrita tamin' ny taona 1894 tal. J.K. Tamin' ny andron' ny mpanjaka Hamoraby (nanapaka tamin' ny taona 1792 hatramin' ny 1750 tal. J.K.).
Teo ambany fahefan' ny Kasita sy ny Asiriana
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny taona 1595 tal. J.K. dia nataon' ny Hitita fahirano i Babilôna ka lasa nofehezin' ny Kasita ny ampahany be aminy teo anelanelan' ny taona 1590 sy 1155 tal. J.K. Tamin' ny taona 1155 tal. J.K. dia naongan' ny Elamita, izay vahoaka avy any atsinanana, ny fanjakan' ny Kasita. Tamin' izany dia maro ny fianakavia-mpanjaka nifandimby nanapaka an' i Babilôna nefa samy niserana ireo fanjakana ireo.
Tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-18 tal. J.K. dia notapahin' ny Asiriana ka lasa faritanin' ny Empira Asiriana Vaovao i Babilôna. Tamin' ny taona 689 tal. J.K. dia nanao fanafihana nahafaty olona maro i Senakeriba (na Sankeriba) mpanjakan' ny Asiriana, mba hamaizana ny fikomian' ny Babilôniana, ka tamin' ny fanaovana fahirano sy fandresena sy fahazoana an' i Babilôna no fara tampon' izany, izay nampidiran' io mpanjaka io rano tao amin' ilay tanàna hanafotra azy. Nanjaka nandimby an' i Senakeriba rainy i Asarhadôna tamin' ny taona 681 tal. J.K. hatramin' ny 669 tal. J.K. ka nanarina ny tanànan' i Babilôna indray.
Tonga renivohitry ny fanjakana babilôniana vaovao
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny taona 625 dia ny Kaldeana tamin' ny andron' i Nabôpôlasara, izay nanorina ny fanjakana bilôniana vaovao, no nanapaka ny tanànan' i Babilôna. Ny zanany atao hoe Nebokadnetsara II (na Nebokadnezara na Nabokôdônôzôra) no nanitatra ny fanjakana hatrany Palestina sy Siria. Nanana tempoly sy lapa vaovao i Babilôna, izay nohodidinin' ny manda fiarovana matevina.
Fihen-danjan' i Babilôna
[hanova | hanova ny fango]Tsy naharitra ela ny Empira Babilôniana Vaovao. Tamin' ny taona 539 tal. J.K. dia nanafika an' i Babilôna sy nahazo azy ny mpanjaka Kirôsy Lehibe ka nampiditra an' i Babilônia tao amin' ny Empira Persiana vaovao. Nandritra ny fotoana fohy ilay tanàna dia nataon' ny andriana mpandova ho toeram-ponenana, ka tsy nitsahatra izany raha tsy tamin' ny fikomian' ny Babilôniana tamin' ny taona 482 tal. J.K. Ho famaizana izany fikomiana izany dia narodan' i Kserksesy I ny tempoly rehetra sy ireo tilikambo masina babilôniana (zigorata) ary nosimbany koa ny sarivongan' i Mardoka andriamanitr' i Babilôna.
Azon' i Aleksandra Lehibe i Babilôna tamin' ny taona 330 tal. J.K. Nikasa ny hanamboatra indray ny tanàna i Aleksandra mba hataony renivohitry ny fanjakany. Maty anefa i Aleksandra ka tsy nahatanteraka ny fikasany. Taorian' ny taona 312 tal. J.K. dia nataon' ny Seleokida, izay fianakavia-mpanjanka nandimby an' i Aleksandra Lehibe, ho renivohitry ny fanjakany i Babilôna nandritra ny fotoana fohy. Rahefa niorina anefa i Seleokia any Tigrisy ka natao renivohitra vaovao, dia nafindra tao ny mponin' i Babilôna.