Apôstôly roa ambin' ny folo

*Ilay Sakafo hariva farany*, nataon'i Giovanni Pietro Rizzoli, taona 1520 eo ho eo.

Ny Apôstôly roa ambin' ny folo dia ireo mpianatra roa ambin' ny folo nosafidin' i Jesoa manokana hamita iraka, dia i Petera, i Andrea, i Jakoba zanak' i Zebedeo, i Joany, i Filipo, i Bartôlômeo, i Tômasy, i Matio, i Jakôba zanak' i Alfeo, i Joda, i Simôna Zelôta ary i Jodasy.

Ankoatr' izany, araka ny lovantsofina kristiana dia nanavaka mpianatra fitopolo koa i Jesoa ka ireo no lasa eveka taty aoriana. Ireto mpianatra ireto dia nitory ny vaovao mahafaly (na filazantsara na evanjely).

I Paoly avy any Tarsisy dia isain' ny lovantsofina kristiana ho apôstôly faha-13: atao hoe "Apôstôlin' ny Jentilisa" (na Apôstôlin' ny Jentily) izy.

Ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa dia mihevitra ny eveka ho mpandimby ny Apôstôly, ka manisy lanjany manokana ny fandimbasan' ny eveka ny Apôstôly (fifandimbiasana apôstôlika), izany hoe ny lovatsofina izay mamatotra azy dia mitohy ahatrany amin' ny Apôstôly na ny fifanarakarahan' ny olona izany na ny fifanarakarahan' ny fampianaram-pinoana.

Fiforonan-teny

Ny teny hoe Apôstôly dia avy amin' ny teny grika hoe Απόστολος /Apostolos izay midika hoe "iraka". Io teny io dia avy amin' ny matoanteny hoe ἀποστέλλειν / apostellein midika hoe "maniraka" "mandefa". Nandikana ny teny hebreo hoe shaliah ny hoe apostolos.

Ny Apôstôly roa ambin' ny folo

Ireto avy ireo Apôstôly roa ambin' ny folo notendren' i Jesoa:

Petera na Piera

Simôna na Simôna Barjôna na Bar-Jôna no tena anaran' i Petera. Jiosy avy any Betsaida any Galilea i Petera. Mpanjono no asany. Araka ny lovantsofina dia izy no nanoratra ny Epistily voalohany sy faharoan' i Petera. Ny lovantsofina katôlika koa dia manao azy ho ilay nanorina ny Eglizy Katôlika voalohany sy Papa voalohany. Rahalahiny i Andrea.

Andrea

I Andrea dia Jiosy Galileana rahalahin' i Petera. Mpianatr' i Joany Batista izy taloha. Atao hoe Prôtôkleto ("Ilay Nantsoina Voalohany") koa izy satria nanaraka an' i Jesoa rehefa vita batisa ity farany.

Jakôba zanak' i Zebedeo

I Jakôba zanak' i Zebedeo (na Zebedio) izay atao hoe koa Jakôba Zokiny (na Jakôba Lehibe) dia rahalahin' i Joany zanak' i Zebedeo. Izy roalahy ireo dia antsoina koa hoe Boanergés izay midika hoe "zana-baratra". Tsy afangaro amin' i Jakôba zanak' i Alfeo i Jakôba zanak' i Zebedeo.

Marihina fa tsy nanoratra epistily na i Jakôba zanak' i Alfeo na i Jakôba zanak' i Zebedeo. Tsy izy ireo no nanoratra ny Epistilin' i Jakôba.

Joany na Jaona

I Joany na Jaona Apôstôly dia atao hoe Joany zanak' i Zebede na Jaona zanak' i Zebedio koa izy. Rahalahin' i Jakôba zanak' i Zebedeo izy. Mpanjono ny asany. Atao hoe Boanerges izy roa ireo. Misy ny mpandinika mihevitra fa i Joany Apôstôly dia tsy iza fa i Joany Evanjelista ihany. Ao koa anefa ireo mandà izany. Fanampin' izany dia heverin' iretsy farany fa tsy olon-tokana no nanoratra ny Filazantsaran' i Joany. Ny Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy manao azy hoe Jaona fa ny Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy kosa Joany.

Filipo

Mpianatr' i Joany mpanao Batisa taloha i Filipo. Izy ilay nanao hoe "Asehoy anay ny Ray".

Bartôlômeo na Bartelemy

I Bartôlômeo na Bartelemy dia atao hoe Bar-Tolmay amin' ny teny arameana. Atao hoe Βαρθολομαῖος / Bartholomaíos izy amin' ny teny grika. Ny Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy no ahitana ny hoe Bartolomeo (anglisy: Bartholomew) fa ny Baiboly katôlika amin'ny teny malagasy kosa anao azy hoe Bartelemy (frantsay: Barthélémy). Ny mpandinika sasany dia mihevitra fa olona iray i Bartôlômeo sy i Natanaela na Nataniely. Ny hoe Bar-Tolmay amin' ny teny arameana dia mety midika hoe "Zanaky ny bainga" na koa "Zanak' i Tolmai".

Tomasy na Tôma

I Tômasy na Tôma dia ilay mpianatra tsy nino ny fahafatesan' ny Jesoa ka nila nitsapa lanivoany. Atao hoe Te 'Oma izy amin' ny teny arameana izay midika hoe "kambana". Δίδυμος / Didymos ny dikan' izany amin' ny teny grika. Atao hoe Tômasy ilay Didimo izy ao amin' ny Filazantsaran' i Joany. Θωμᾶς / Thomas no fiantsoana azy amin' ny teny arameana. Misy filazantsara apôkrifa izay mitondra ny anarany (Filazantsaran' i Tômasy).

Matio

I Matio dia atao hoe Ματθαῖος / Matthaios amin' ny teny grika fa Mattai kosa amin' ny teny hebreo. Io dia fanafohezana ny hoe Mattithyâhû (Mattith "fanomezana" sy Yâhû "Andriamanitra"; "fanomezan' Andriamanitra"). Atao hoe Matio Levy na Levy fotsiny koa izy na Levy zanak' i Alfeo. Mpamory hetra ny asany taloha. Ny lovantsofina kristiana dia manao azy ho nanoratra ny Filazantsaran' i Matio.

Jakôba zanak' i Alfeo

I Jakôba, zanak' i Alfeo izay atao hoe amin' ny teny grika Iάκωβος ὁ τοῦ Ἁλφαίου / Iakôbos o toû Alphaiou dia tsy afangaro amin' i Jakôba zanak' i Zebedio. Atao hoe koa Jakôba Zandriny (na Jakôba Kely) izy. Ny hoe Alfeo na Alphaios (grika) dia avy amin' ny anarana arameana hoe Alpai. Ya'akov ben Halfay ny fiantsoana azy amin' ny teny hebreo. Ny hoe Jakôba Zandriny na Kely dia fandikana ny teny grika hoe Ἰάκωβος ὁ μίκρος / Iakōbos ho mikros.

Marihina fa tsy nanoratra epistily na i Jakôba zanak' i Alfeo na i Jakôba zanak' i Zebedio. Tsy izy ireo no nanoratra ny Epistilin' i Jakoba.

Joda Tadeo na Jodasy Tadeo

I Joda dia atao hoe koa Tadeo na Joda zanak' i Jakôba na Jodasy zanak' i Jakôba na Joda Tadeo na Jodasy Tadeo. Ἰούδας Ἰάκωβος / Ioudas Iakôbos amin' ny teny grika. Tsy afangaro amin' i Jodasy Iskariôta i Jodasy Tadeo (Ἰούδας Θαδδαιος / Ioudas Thaddaios amin' ny teny grika).

Simôna Zelôta

I Simôna Zelôta dia tsy afangaro amin' ny Simôna Petera. Ny hoe zelôta dia azo adika hoe "mafana fo" na "saro-piaro".

Jodasy Iskariôta

I Jodasy dia fantatra koa amin' ny anarana hoe Jodasy Iskariôta mba hiavahany amin' i Jodasy Zelôta na Joda Zelôta. Ny hoe Iskariôta dia mety midika hoe "avy amin' ny fokon' i Isakara". Ὶούδας Ὶσκάριωθ / Ioudas Iskariôth na Ὶούδας Ὶσκαριώτης / Ioudas Iskariôtês no fiantsoana azy amin' ny teny grika. Yəhûḏāh ʾÎš-qəriyyôṯ amin' ny teny hebreo. Izy ilay namadika an' i Jesoa ka nanamora ny fisamborana azy. Misy filazantsara apôkrifa izay mitondra ny anarany, dia ny Filazantsaran' i Jodasy.

Jereo koa

Apôstôly: Andrea - Bartôlômeo - Filipo - Jakôba zanak' i Alfeo - Jakôba zanak' i Zebedeo - Joany - Joda - Jodasy - Matio - Petera - Simôna Zelôta - Tômasy

Evanjelista