Antilegômena
Ny antilegômena dia ireo boky ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly kristiana izay iadian-kevitra ny maha filamatry ny finoana (boky kanônika) azy. Ny teny hoe antilegômena dia fanagasiana ny teny grika hoe ἀντιλεγόμενα / antilegomena. Ao amin' ny Testamenta Taloha, ireo boky deoterôkanônika dia heverina ao amin' ny jodaisma sy ny prôtestantisma ho antilegômena, izany hoe maivan-danja kokoa noho ny boky kanônika hebreo, nefa mahasoa ihany ny famakiana azy, fa ny Fiangonana katôlika sy ôrtôdôksa kosa manao azy ireo ho kanônika. Maro koa ireo boky ao amin' ny Testamenta Vaovao izay iadian-kevitra ny maha kanônika azy.
Ankapobeny[hanova | hanova ny fango]
Ireo antilegômena araka an' i Eosebiôsy[hanova | hanova ny fango]
I Eosebiôsy avy any Kaisaria no nampiasa ny teny hoe antilegomena ao amin' ny toko faha-3 sy faha-25 amin' ny boky faha-3 amin' ny asasorany atao hoe Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορίας / Ekklêsiastokês historias ("Tantaram-piangonana") mba hanondroa ny ireo lahatsoratra iandian-kevitra ao ao amin' ny lovantsofina kristiana. Ny teny hoe ἀντιλεγόμενα (raha milaza maro) na ἀντιλεγόμενoν (raha milaza tokana) dia midika ara-bakiteny hoe "anaovana teny manohitra". Heverin' i Eosebiôsy ho antilegômena ireo lahatsoratra "mahazatra" toy ny Epistilin' i Jakôba, ny Epistilin' i Joda, ny Epistily faharoa nosoratan' i Petera, ny Epistily faharoa nosoratan' i Joany ary ny Epistily fahatelo nosoratan' i Joany.
Teo amin' ny kristianisma voalohany[hanova | hanova ny fango]
Tao amin' ny kristianisma voalohany, raha mbola tsy tamin' ny endrika ananana azy ankehitriny ny kanônan' ny Testamenta Vaovao, na raha mbola tsy niarahan' ny rehetra nanaiky ny maha kanônika ny boky sasany, dia nanalasala ny Epistilin' i Jakôba, ny Epistilin' i Joda, ny Epistily faharoa nosoratan' i Petera, ny Epistily faharoa sy fahatelo nosoratan' i Joany, ny Apôkalipsin' i Joany ary ny Epistily ho an' ny Hebreo. Araka ny fanakilasiana nataon' i Eosebiôsy dia nosokajina ho notha ("misy fitaka") ny Asan' i Paoly, ny Mpiandry Ondrin' i Hermasy, ny Epistilin' i Barnabasy, ny Apôkalipsin' i Petera, ny Didake ary ny Evanjelin' ny Hebreo.
Antilegômena tamin' ny andron' ny refôrmasiôna prôtestanta[hanova | hanova ny fango]
Tamin' ny taona 1522 i Martin Lotera dia nanasokajy boky efatra ho antilegômena ka nametraka izany tao aorian' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny dikan-tenin' ny Baiboly nataony, dia ny Epistily ho an' ny Hebreo, ny Epistilin' i Jakôba, ny Epistilin' i Joda ary ny Apôkalipsin' i Joany. Nataon' i Lotera hoe "epistilim-bozaka" ny Epistilin' i Jakôba. I Érasme sy i Cajétan koa dia tsy nahazoazo ireo boky ireo. Ao amin' ny loteranisma dia mahazatra ny manavaka ny antilegômena amin' ny hômôlegômena. Atao hoe hômôlegômena ny bokin' ny Testamenta Vaovao nekena hatramin' ny vanipmpotoana voalohan' ny kristianisma satria noheverina fa vokatry ny tsindrimandry na ny fanilovan' ny Fanahy Masina.