Fonohasina

18°29′00″S 47°15′00″E / 18.483330°S 47.250000°E / -18.483330; 47.250000

I Fonohasina dia vohitr' andriana masina sy manan-tantara aty Imerina, miorina eo tehezan' ny alahamaditanin' Ambohidrabiby. Ny Andriandoriamanjaka no tompon' io vohitra io. Rehefa nilamina ny tany dia nanao fizaràn-tany teo Ambohidrabiby renivohim-panjakany ny mpanjaka Ralambo (1575-1610) ka ny faritra avaratry ny lapany, ny avara-drova, ny vakin-kady avaratra ary ny ambany avaratr' Ambohidrabiby no zara-tany nomeny ny Andriandoriamanjaka. Tafiditra amin' io zara-tanin' ny Andriandoriamanjaka io i Fonohasina.

Ny Andriandoriamanjaka

Ny Andriandoriamanjaka moa dia ireo ny tarana-dRabefaravolamanjaka zanaky ny mpanjaka Rabiby sy Ramaintsoakanjo teo Ambohidrabiby tamin' Andrianamboninolona zanak' Andriamanananitany rahalahin' Andriamanelo mpanjakan' i Alasora. Ny Andriandoriamanjaka koa no lehiben' ireo mpanolotsain' ny mpanjaka Ralambo, mpanolotsaina izay nahitana solotena avy amin' ny sokajin' andriana rehetra sy ireo lehiben' ny folovohitra. Ny Andriandoriamanjaka moa dia Zanak' Andriana ary "mahazo manjaka" no firazanany araka ny nandaharan' ny mpanjaka Ralambo azy raha nitetiarana izy. Ao Ambohidrabiby amin' ny avaratry ny rova no zaratany iombonan' ny sy foiben' ny Andriandoriamanjaka rehetra taty Imerina, avy eo Ambohidrabiby no niparitaka amin' ny vohitra maro ny Andriandoriamanjaka. Nisy tamin' ireo Andriandoriamanjaka no nonina teo antampon' Ambohidrabiby amin' ny faritra avara-dapa sy avara-drova hatramin' ny mpanjaka Rabiby mandraka ankehitriny fa nisy kosa tamin' ireo Andriandoriamanjaka no niainga teo ka niparitaka eraky ny vohitra maro toa ireo Andriandoriamanjaka sasany namponenin' ny mpanjaka Ralambo teo Fonohasina, mba hitandro ny hasim-panjakana sy ny hasin' ny andriana izay nafenin-dRabiby raibeny (taona 1500) teo sy hirariany fa ny Zanakandriana mandrakizay doria no manjaka amin' ny tany sy ny fanjakana.

Tantaran' i Fonohasina

Ny mpanjaka Ralambo no namorona ny vohitra Fonohasina tamin' ny volana alahamady noho ny vohitra naorina eo amin' ny alahamaditanin' Ambohidrabiby. Ny mpanjaka Ralambo ihany koa no nanao ny anaran-tany hoe "Fonohasina" mba ho fahatsiarovana an-dRabiby raibeny.

Ny anaran' ilay tanàna

Telo ny lovantsofina manazava ny nanomezan-dRalambo ny anaran' io vohitra io.

Ny lovantsofina voalohany, Fonohasina no anaran' ny lapan' ny mpanjaka Rabiby tao Ambohitsitakatra-Anjozorobe. Io lapa "Fonohasina" any Anjozorobe io no voatanan' ny lovantsofina eo Ambohidrabiby hoe "Fonohasina avaratra".

Ny lovantsofina faharoa dia teo amin' ny toerana misy an' i Fonohasina io no nanao joro ny mpanjaka Rabiby alohan' ny hananihany an' Ankotrokotroka ary tamin' izany joro izany dia nafenin-dRabiby teo ny hasin' ny fanjakany, araka ny toro-marik' i Ranakandriana ombiasiny rehefa nivezivezy nitady tany hanjakana izy ka niaraka taminy hatrany ireo hasin' ny fanjakany ireo. Io hasin' ny fanjakana nafenina teo, araka ny lovantsofina, dia lefom-pohy volamena miisa valo voasikotra soratra masina amin' ny teny arabo ary voahaingona vatosoa sy vatomazava. Koa izany toerana izany dia nataon-dRalambo hoe "Fonohasina" (izany hoe mitazona, manafina ary tsy mizara ny hasin' Imerina) ary maha-hasin' Imerina ny vohitr' Ambohidrabiby. Ity lovantsofina ity koa dia maneho sy mitahiry ny fomban' ny andriana izay "afenina" na "asitrika" fa tsy "alevina" na "apetraka" raha nody mandry izy.
Ny lovantsofina farany kosa dia "Fenohasina" no anarany tany amboalohany satria nijoalajoala tsy nanam-paharoa ireo hasina nambolen' i mpanjaka Ralambo nanodidina ireo hadivory teo amin' io vohitra io. Tato aoriana, noho ny fitenenana, niova ho "Fonohasina" io "Fenohasina" io.

Tanàna roa, samy voahodidina hadivory boribory avy, milahatra avaratra-antsinana sy atsimo-andrefana no mitambatra ho Fonohasina ka ilay tanàna eo avaratra-antsinana no Fonohasina Avaratra ary ny tanàna faharoa eo atsimo andrefana no Fonohasina Atsimo.

Vatomasina

Mbola eo afovaon' ny Fonohasina Avaratra ny vatomasina hodidin' ny kianja filanonan' ny Andriandoriamanjaka sy fanaovana fangatahana ary fivoriany. Teo amin' ny toerana misy io vatomasina io araka ny lovantsofina no nanao joro ny mpanjaka Rabiby alohan' ny hanafihany an' Ankotrokotroka ary ny mpanjaka Ralambo no nanorina io vatomasina io tato aoriana rehefa nametraka ny Andriandoriamanjaka honina teo sy nanorina ny tanànan' i Fonohasina izy. Amin' ny vavahadin'ny Fonohasina Avaratra hatrany no misy ny "sabaomarokelin' Andriandoriamanjaka", vato masina telo mitandahatra avaratra-atsimo natao hikabariana sy famato-tanàna ary fanaovana tsitsika.

Vavahady sy hadivory

Ny vavahady kosa dia kodiarambato boribory izay vohaina sy hidiana isan' andro. Hantsana sy hady lalina mitohy no miodidina an' i Fonohasina amin' ny ilany andrefana-avaratra sy antsinanana. Araka ny lovantsofina dia ny folovohitra sy angaralahy ary mpanompo teo Ambohidrabiby no nihady izany hadivory sy hantsana teo Fonohasina izany fa tsy mba nandray anjara tamin' ny fihadiana izany na iray angady aza ireo Andriandoriamanjaka tompon' io vohitra io, fa izy ireo dia nanana mpanompo maro tokoa. Ary ireo hadivory sy hantsana teo Fonohasina ireo no hadivory natao tamin' ny faritra manodidina ny vohitr' Ambohidrabiby tao aorian' ny nahavitana ny hadivorin' Ambohidrabiby. Fahizay dia feno hasina, aviavy, amontana, hazotokana ary indrindra ny voaroihazo naniry teo. Ankehitriny dia ny hazo hitsikitsika sy ny hazotokana, voaroihazo sy zakarandahy sisa no maniry eo.

Ankazomalefaka

Teo avaratry ny hadivorin' i Fonohasina Avaratra dia nisy hazo midoroboka tokoa ka nokikisan' ny olona mangingina ny vatan' ilay hazo hatao sampy, ka raha nisy rivo-mahery indray andro dia tsy nidaraboka izany hazo izany fa folaka fotsiny ihany ka gaga ny maro, koa nantsoina hoe Ankazomalefaka io toerana nanirian' ny hazo io fahizay. Teo Ankazomalefaka koa no toerana voalohany niangonan' ny Kristiana amin' ny faritra Ambohidrabiby raha vao nanjaka 10 taona Radama I, izany hoe tany amin' ny taona 1820 fa tato aoriana rehefa nihamaro ireo mpivavaka vao nanapakevitra hamindra ny toerana fivavahana eny Ambohidrabiby tany amin' ny taona 1860.

Fantsakan-dRalambo

Tsy mba nisy fantsakana teo Fonohasina fahizay fa ny rano nampiasain' ny Andriandoriamanjaka amin' ny fiainany andavanandro teo Fonohasina dia amin' ny fantsakan-dRalambo no tsakain' ireo mpanompo. Io fatsakana io moa dia eo ambany avaratra-atsinanana amin' ny vohitr' Ambohidrabiby, izany hoe eroa atsimon' ny Fonohasina, amin' ny toerana atao hoe Andohamandry Ankasina. Ny rano mikoriana avy amin' io fatsakana io no manondraka ny tanimbarin' Andriandoriamanjaka manodidina an' i Fonohasina sy mikoriana toa renirano manodidina ny sisin' ny hadivorin' ny Fonohasina. Noho ireo Andriandoriamanjaka nataon-dRalambo ho zanakandriana no ananan' izy ireo zo hiray fatsakana amin-dRalambo sy ny taranany ka tsy misy mahazo mampiasa ny rano amin' io fatsakan-dRalambo io afa-tsy ny andriamanjaka sy ny ankohonany teo Ambohidrabiby ary ireo Andriandoriamanjaka teo Ambohidrabiby sy Fonohasina.

Fanenomana landy

Betsaka ireo vohitra nalaza tamin' ny fanenomana landy taty Imerina ary saika ireo fianakavian' andriana taty Imerina no nanao izany. Saingy amin' ny maha toerana iafenan' ny hasin' andriana sy hasimpanjakana merina an' i Fonohasina dia teo Fonohasina no notenomina ny lamban' andriamanjaka nifandimby taty Imerina hatramin-dRalambo ka hatramin-dRanavalona III, ary teo Fonohasina koa no nalaina ny soherina nilaofan' andriamanjaka rehetra taty Imerina. Ny Andriandoriamanjaka teo Fonohasina sy Ambohidrabiby mantsy no mpanenona ôfisialy ny lambamena sy ny lamba landin' ireo andriamanjaka nanomboka tamin-dRalambo ka hatramin-dRanavalona III. Ny anton' izany dia satria ireo Andriandoriamanjaka teo Ambohidrabiby no nitafy voalohany sy nifono ny jaky taty anivon' ny riaka vao nanao izany Ralambo mba ho fanavahana ny andriamanjaka sy ny ankohonany.

Marihina fa ny jakin' ny Andriandoriamanjaka dia tsy mba mena rano ray akory fa mena mitsoriaka volombolamena na volombarahina ary izany no itafiany amin' ny andavanandro rehefa ankafaliana na ankaratsiana ary amonosana azy raha mody mandry izy. Mbola maniry ao Fonohasina mandraka androany ireo voaroihazo sy voasaribe namelomana ireo zana-dandy. Ka hoy ny fiteny teo Ambohidrabiby, raha mamelana ny voasaribe eo aminy: "Vokatra ity ny voasaribe ety Ambohidrabiby ka indreny ny lolobe avy eny Fonohasina" (ny lolobe dia ireo zanadandy efa niofo lasa lolo). Ary ny Andriandoriamanjaka teo Ambohidrabiby sy Fonohasina dia "Ny be lamba" no fiantson' ny olona azy noho izy ireo tsy misaraka amin' ny lamba landy amin' ny fiainany andavanandro ka tafiany ataony rebareba hatramin' ny tany mihintsy izany lamban' andriana izany.

Vohitra be fadifady koa i Fonohasina ka fady eo ny fiompiana kisoa sy ny fambolena tongolo ary ny fampidirana hena ratsy, hena omby vonoina raha misy maty.

"Fonohasina Andrefana"

Tamin' ny andron-dRalambo dia nisy tamin' ireo Andriandoriamanjaka no naka tsodrano tamin-dRalambo mba hiakandrefana sy hianatsimo mba hitady zaratany hanjakana ka tonga lasa razana' andriamanjaka tany Imamo sy Ankazobe ary amin' ny faritr' ny Betsileo. Ary dia mbola io anarana Fonohasina io ihany hono no anarana nomen' izy ireo ny anaran-taniny tany ka nantsoin' ny Andriandoriamanjaka teo Fonohasina-Ambohidrabiby hoe "Fonohasina Andrefana" ny anaran' ny vohitra any Imamo sy Ankazobe. Tamin' ny andron' Andrianjaka kosa dia nisy tamin' ireo Andriandoriamanjaka teo Fonohasina no nifindra monina nianavaratra ka namorina ny vohitra Ambohibao.

I Fonohasina faha Andrianampoinimerina

Fantatry ny mpanjaka Andrianampoinimerina (1787-1810) fa iray tarika amin' Andriamiharamanjaka rainy sy ireo andriana nanjaka tamin' ny faritr' Ikaloy sy Anjozorobe ireo Andriandoriamanjaka teo Ambohidrabiby koa dia teo Fonohasina no notanany ny mpanjakan' Ambohibeloma sy ny vadiny koa mbola ao mandrak' ankehitrio ny fasany sy ireo taranany izay nifanambady tamin' ny Andriandoriamanjaka teo. Torak' izany, raha vao nanjaka kely Andrianampoinimerina dia nampakatra avy any Ikaloy an' Andriamiharantsoa (Andriamasinavalona ny firazanany), izay nalaza tamin' ny fanandroana mba hanolo-tsaina azy teo Ambohimanga. Rehefa voavory Imerina dia nangataka ny hody any Ikaloy io Andriamasinavalona io saingy tsy navelan' Andrianampoinimerina noho ny alahelony azy, koa nasainy nisafidy toerana honenany nefa mifampitazana amin' Ambohimanga. Koa teo antampon' Ambohidrabiby amin' ny zara-tanin' Andriandoriamanjaka no nofidian' io Andriamasinavalona io. Ary teo Fonohasina no nanorina fasana sy nafenina io Andriamasinavalona ka ny taranany dia nisy nivady tamin' ny Andriandoriamanjaka teo.

I Fonohasina ankehitriny

Ny tanànan' ny Fonohasina dia ao anatin' ny Fokontany Fonohasina, Kaominina Ambohidrabiby, Distrika Avaradrano, Faritanin' Antananarivo.

Vakim-paritra dimy

Misy vakim-paritra dimy ny Fokontany Fonohasina dia: Fonohasina, Ambohitrakely, Ambohidava, Amparafara ary Antanetibe. Eroa ampita avaratr' Ambohidrabiby no misy an' Ambohitrakely izay voahodidina hadivory sy volotsangana.

Ambohitrakely

Ao amin' ilay lohasaha ambany avaratr' Ambohitrakely no misy an' Andranonandriana izay isan' ny fatsakana ny ranon' ny mpanjaka sy ny Andriandoriamanjaka teo Ambohidrabiby. Fahizay hono dia samy nanana ny lazany na ny mpanjaka Ralambo teo Ambohidrabiby na ny zanak'Andriana nonina teo Ambohitrakely, koa izany no naha Ambohitrakely ny toerana satria Ambohidrabiby no vohitra lehibe noho izy itoeran' ny mpanjaka Ralambo ary Ambohitrakely kosa dia toerana misy zanak'andriana mahazo manjaka dia ny Andriandoriamanjaka. Araka ny lovantsofina, ny anaran-tany hoe Ambohitrakely eo avaratr' Ambohidrabiby no nentin' ny mpanjaka Andrianjaka niantsoany ilay toerana hoe Ambohitrakely eroa avaratr' Antananarivo, ary amin' io Ambohitrakely ao Antananarivo io no nametrahan' ny mpanjaka Andriantsitakatrandriana ny zanany tokony hanjaka handimby azy nefa tsy nampanjakainy. Ny hoe Ambohitrakely araka izany dia vohitra ametrahana ny zanak'andriana mahazo manjaka izay miandry teza ho lavo. Toerana mitana ny hasiny mandraka ankehitrio Ambohitrakely ao Fonohasina.

Ambohidava

Ambohidava kosa dia tanàna voadidina hadivory eo ampita avaratr' i Fonohasina. Andriandoriamanjaka avy eo Fonohasina ihany no nifindra monina namorona an' Ambohidava.

Amparafara

Amparafara kosa dia tanàna kely eroa ampita avaratra-antsinanan' i Fonohasina ary Andriandoriamanjaka avy eo Fonohasina ihany no nifindra monina namorona an' Amparafara. Ny hoe "Amparafara" dia avy amin' ny fiantsoan' ny Ntaolo teo Fonohasina ireo taranany dia hoe "zanaka amam-para".

Antanetibe

Ary Antanetibe kosa dia eo eroa ambany avaratr' Ambohidrabiby. Ao Antanetibe no misy ny biraon' ny Fokontany Fonohasina sy ny biraon' ny Kaominina Ambohidrabiby sy ny CSB II Ambohidrabiby sy ny CEG Ambohidrabiby ary ny EPP Ambohidrabiby.

Toerana fizahan-tany

Ireo zavatra mahasarika ny mpizaha tany

Ankehitrio, dia isan' ny toerana fizahan-tany tsidihan' ny tera-tany vahiny maro i Fonohasina ary mbola manenona ny lambamena sy lambalandy hatrany ireo vehivavy ao. Miavaka aminin' ny faritra iny koa ireo tranondrazana eo. Ara-tantara dia tranokotona avokoa ny trano fonenan' ny mponina teo Fonohasina avaratra sy Fonohasina atsimo. Trano zozoro kosa no nivavahan' ireo Kristiana tao Ankazomalefaka raha vao nanjaka 10 taona Radama I. Tato aoriana tamin' ny taonjato faha-19 dia lasa trano biriky avokoa izy ireny ka mbola maro no mijoro ao izay azo tsidihina noho ireo tranogasy eo Fonohasina miavaka amin' ny lokony menamena izay tsy fahita firy amin' ny vohitra sy tanàna manodidina azy. Koa azo atao tsara ny mijery maso izany atao hoe "lamban' Andriana" izany sy mividy lamba eo antoerana.