Pôlôney (vahoaka)
Ny Pôlôney dia vondrom-poko sy olom-pirenena slava tandrefana izay mitambatra tantara sy kolontsaina ary fiteny (pôlôney) sady mponina ao amin' ny firenen' i Pôlônia na Pôlônina any Eorôpa Afovoany. Amin' ny teny pôlôney izy ireo dia atao hoe Polacy. Ny sasintenin' ny Lalàmpanorenan' ny Repoblikan' i Pôlônia dia mamaritra ny vahoaka pôlôney ho ny olom-pirenena rehetra ao Pôlônia, na inona na inona lova na foko misy azy. Ny ankamaroan' ny Pôlôney dia manaraka ny katôlisisma rômana.
Tombanana ho 37 394 000 amin' ny fitambaran' ny mponina 38 512 000 ny isan' ny Pôlôney milaza tena ho izany ao Pôlônia (araka ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2011), ka 36 522 000 amin' ireo no nambara fa Pôlôney fotsiny ihany. Misy zanala am-pielezana pôlôney midadasika (atao hoe Polonia) manerana an' i Eorazia sy i Amerika ary i Aostralazia. Amin' izao fotoana izao, ny tanàna lehibe indrindra any Pôlônia dia ao anatin' ny faritry ny metrôpôlitanan' i Varsovia (na Warsaw) sy ny fari-drenivohitr' i Katowice. Ny Pôlôney ara-poko dia heverina ho taranaky ny Lekita izay Slava Tandrefana fahiny sy ny fokom-pirenena hafa nonina tany amin' ny fizaràn-tany pôlôney nandritra ny Andro Taloha. Ny tantaran' i Pôlônia voarakitra dia nanomboka tamin' ny arivo taona mahery ka hatramin' ny manodidina ny taona 930-960 taor. J.K., fony ny Pôlàna Tandrefana - fokom-pirenena nanan-kery tao amin' ny faritr' i Pôlônia Lehibe - nampiray ny fokom-pianakavoana lekitika isan-karazany teo ambany fanapahan' ireo izay lasa tarana-mpanjaka Piast, ka namorona ny fanjakana pôlôney voalohany. Nanamarika ny fidiran' i Pôlônia tao amin' ny kristianisma tandrefana ny fampielezana ny kristianisma nataon' ny Eglizy Katôlika tao Pôlônia tamin' ny taona 966. Na izany aza, nandritra ny fisiany, ny fanjakana pôlôney dia nanaraka ny pôlitikan' ny fandeferana tamin' ny vitsy anisa ka nahatonga ny firazanana sy ny fivavahana maron' ny Pôlôney, toy ny Jiosy pôlôney.
Ny fiteny pôlôney dia anisan' ny sampana lekitika amin' ny fianakaviam-piteny slava andrefana. Ny teny hoe lekitika na lesitika dia avy amin' ny anarana tranainy sy pôetikan' i Pôlônia, "tanin' i Lech", iray amin' ny mahery fo telo ao amin' ny fedrà malaza, mpanorina ireo firenena slava, miaraka amin' ny Tseka sy ny Rosy.
Ho fanampin' ny fizaràn-tanin' i Pôlônia amin' izao fotoana izao (taorian' ny taona 1945), ny Pôlôney (amin' ny hevitr' io teny io ara-poko) dia misy any amin' ny firenena manodidina: any Litoania (tapany atsinanan' i Vilnius), any Letônia (Latgale), any Bielôrosia (4 % amin' ny mponina ao amin' ny tapany andrefan' ilay firenena) sy any Okraina andrefana.
Misy diaspôra pôloney lehibe any Alemaina (eo ho eo amin' ny roa tapitrisa), any Frantsa (iray tapitrisa sy sasany), any Etazonia (10 ka hatramin' ny 20 tapitrisa), any Kanada (800 000), any amin' ny Fanjakana Mitambatra (500 000 ka hatramin' ny iray tapitrisa), any Aostralia (210 000) ary any Brezila (3 500 000).