Nehemia
I Nehemia dia Jiosy niasa tao amin' ny lapan' ny mpanjaka tao Sosa (na Soza na Sosàna) renivohitry ny Fanjakana persiana tamin’ ny nanjakan’ i Artakserksesy I. Lohandohany teo amin’ ny fiarahamonina jiosy tamin’ ny taonjato faha-5 tal. J.K izy. Izy no mpikarakara ny zava-pisotron’ ny mpanjaka sady olona nitokisan’ ny mpanjaka persiana Artakserksesy I izay nanjaka teo anelanelan’ ny taona 464 sy 424 tal. J.K. Atao hoe נְחֶמְיָה / Nəḥemyāh izy amin' ny teny hebreo.
Na dia nateraka tany an-tsesitany any Babilôna aza i Nehemia dia niraiki-po tamin’ i Jerosalema. Rehefa tonga tao Sosa i Hanania, izay mety ho rahalahiny, dia nitantara ny zava-misy any Jerosalema, ka nalahelo tamin’ny fahasahiranana nahazo ny mponin’i Jerosalema i Nehemia. Ny fanamboarany ny tanàna sy ny fanavaozana izay nimasoany no tantaraina ao amin’ny boky mitondra ny anarany, dia ny Bokin' i Nehemia, izany.
Ny asa nataon’ i Nehemia ho an’ ny fireneny
[hanova | hanova ny fango]Nahazo alalana tamin’ ny mpanjaka ny ho any Jerosalema i Nehemia mba hanamboatra ny mandan’ ilay tanàna. Nanendry azy ho governoran’ i Jodà tamin’ ny taona 444 tal. J.K. ny mpanjaka. Nitoetra tao Jerosalema nandritra ny roa ambin’ ny folo taona izy, nanomboka tamin’ ny taona 445 hatramin’ ny 433 tal. J.K.
Fikendrena ara-pôlitika
[hanova | hanova ny fango]
Nanao izay hampahaleo tena an' i Jerosalema i Nehemia ka nezahiny natsagana ny manda manodidina ny tanàna. Niara-nisalahy tamin’ izany fananganana izany i Nehemia sy ny mpitondra fiangonana ary ny mpisoron-dehibe Eliasiba izay nitarika ny hetsika nohatevenin’ ireo mpahay asan-tanana rehetra. Ny loholona ihany no tsy nanaiky an’ izany.
Tsy nahafaly an’ i Sanbala governoran’ i Samaria sy an’ i Tôbia governeran’ ny Amônita ary an’ i Gehema arabo ny fahatongavan' i Nehemia, indrindra ny fikasany hanamboatra ny manda. Noho izany dia nanao teti-dratsy hanoherana an’ i Nehemia izy ireo. Noharatsin’ ireo fahavalony tany amin’ ny mpanjaka i Nehemia sady nisy nanimba ny manda. Nisy koa ny Jiosy mpomba ireo mpanohitra an’ i Nehemia ireo. Nampitanin’ i Nehemia fiadiana ny mpiasana sady nanendry mpiambina izy ka voatsangana ny manda tao anatin’ ny roa amby dimampolo andro.
Efa nisy ny fanamboarana ny manda talohan’ izany nefa tsy nahomby. Nanao izay hahamaro ny mponina jiosy tao Jerosalema avy eo i Nehemia mba hampisy lanjany indray ny tanàna masina.
Fanarenana ara-tsôsialy
[hanova | hanova ny fango]Nanao fanarenana ara-tsôsialy koa i Nehemia. Nampihatra ny lalàna ara-pivavahana ao amin’ ny Deoteronomia i Nehemia noho ny fanararaotana ny mahantra. Nampanaoviny fianianana teo anatrehan’ Andriamanitra ireo mpampitrosa mba hamela ny trosan’ ny tsy manana mbamin’ ny zanabola sy ny zavatra natao antoka. Nanao izany izy satria niteraka fahasahiranana ny haratsian’ ny vokatry ny fambolena tamin’ ny taona 440 tal. J.K.: ny malahelo tsy nanam-bola intsony handoavany ny hetra amin’ ny mpanjaka; ny fitrosana sy ny fanaovana antoka fananana tamin’ ireo Jiosy nanan-karena avy any Babilôna dia navesatra dia navesatra tokoa. Nisy ny Jiosy tsy faly tamin’ izany rehetra izany ka nikasa hamono an' i Nehemia, isan’ izany ny mpaminany Semaia sy ny mpaminany vavy Noadia.
Fanarenana ara-pivavahana
[hanova | hanova ny fango]Raha ny amin’ ny asa faharoa indray (taona 430 – 428 angamba izany), i Nehemia (Nehemia toko faha-13.4) dia nandray fepetra maromaro: nisy Amônita nonina tao amin’ ny kianjan’ ny Tempoly izay nesorina avy ao ho fampiharana ny voalazan’ ny Bokin’ ny Deoteronomia hoe: "Ny Môabita sy ny Amônita dia tsy manana anjara ao amin’ ny fiangonan’ Andriamanitra." Nesorina tsy ho ao an-tanàna ireo izay tsy Jiosy. Nanampy an’ i Ezra (na Esdrasa) tamin’ ny fampiharana ny lalàn’ i Mosesy i Nehemia. Nisy ny fakàna hetra hanomezana ny fiveloman’ ny Levita mba hahafahan’ izy ireo manatanteraka ny asa ao amin’ ny Tempoly. Tsy maintsy nohajaina ny fialan-tsasatra amin’ ny andro sabata ary tsy azo natao ny fanambadiana olona hafa firenena.
Taorian’ izany rehetra izany dia niverina tany Sosa i Nehemia nefa nisy fotoana nodiany indray tany Jerosalema ka tao no mety nahafatesany.
Ny Bokin' i Nehemia
[hanova | hanova ny fango]Ny Bokin' i Nehemia dia boky ao amin’ ny Baiboly hebreo (na Tanakh) sy ao amin’ ny Testamenta Taloha ao amin’ ny Baiboly kristiana. Ny lovantsofina dia milaza fa i Nehemia no nanoratra ny boky mitondra ny anarany. Ho an’ ny mpikaroka momba ny Baiboly kosa, ny Bokin’ i Nehemia dia nosoratan’ izay nanoratra ny Bokin’ ny Tantara, atao hoe "ilay Mpitantara", izay mpisorona na Levita niaina tamin’ ny taonjato faha-4 tal. J.K.
Mitantara ny fikasan’ i Nehemia hanangana ny mandan' i Jerosalema. Nanao fanarenana ara-tsôsialy sy ara-pivavahana i Nehemia. Tanatin’ ny roa ambin’ ny folo taona no nanatanterahany izany rehetra izany. Rehefa niverina tao Jerosalema indray izy dia nahita fa nikorosy fahana ny fiainan’ny Jiosy tamin’ny fanambadiana vehivavy hafa firenena, ka nitoetra tao Jerosalema i Nehemia mba hampihatra indray ny Lalàn’i Mosesy.