Kazara (vahoaka)
Ny Kazara na Hazara dia vahoaka torkika izay voaporofo fisiana teo anelanelan' ny taonjato faha-6 sy ny taonjato faha-13.
Atao hoe Χάζαροι / Hazaroi izy ireo amin' ny teny grika môderna ga Χάζαροι / Khadzaroi amin' ny teny grika taloha), Хазары / Hazari amin' ny teny rosiana, Hazarlar amin' ny teny tiorka, כוזרים / Kuzarim amin' ny teny hebreo, Хәзәрләр / Xäzärlär amin' ny teny tatara, Hazarlar amin' ny teny tatara krimeana, خرز amin' ny teny persana, Cosri amin' ny teny latina.
Tamin' ny taonjato faha-7, ny Kazara dia nanorim-ponenena tao Kaokazy Avaratra akaikin' ny Ranomasina Kaspiana noho ny fahombiazany maro ara-tafika tamin' ny Sasanida, tarana-mpanjaka zôrôastriana, sy tamin' ny Kalifata, naorina teo amin' ny sisin' i Kaokazy Avaratra. Izy ireo no nisakana ny fanafihan' ny Arabo-Moeilmana any amin' ny tapany atsimon' i Rosia.
Niara-dia tamin' ny Empira Bizantina ny Kazara tamin' ny fanoherana ny Sasanida sy ny Rosin' i Kiev. Noho ny fifandraisany ara-barotra tamin' ny Radanita dia nisy tamin' izy ireo no niova fo ka nanaraka ny jodaisma, izay nataony ho fivavaham-panjakana.
Tamin' ny nagatrarany ny fara tampon' ny tanjany, ny Kazara, niaraka tamin' ny mpanjaka sy vahoaka hafa manompo azy ireo, dia nifehy tany midadasika izay toa mifanitsy amin' ny tapany atsimon' i Rosia, amin' i Okraina, amin' i Krimea avaratra, amin' i Kazakstàna andrefana ary faritra maromaro ao Kaokazy Atsimo toa an' i Azerbaijàna sy i Jeôrjia ary i Armenia.
Rehafa lasa anisan' ny natanjaka indrindra teo amin' ny faritra misy azy ny Kanganata Kazara dia nanapaka ny firaisan-kinany aminy ny Bizantina ary nifamory tamin' ny Rosy sy ny Petsenega, izay noroahin' ny Ôgoza vao haingana hiala ny taniny.
Tany amin' ny faran' ny taonjato faha-10 dia nihena hery tsikelikely ny Empira Kazara mandra-pahatongany ho ao amin' ny Rosin' i Kiev. Nanaraka izany ny fifindràn' ny mponina izay arakaraka ny fananiham-bohitra nifanesy nataon' ny Rosy sy ny Komana ary angamba ny "Andiam-bahoaka volamena" môngôly.