Gottfried Wilhelm Leibniz
Gottfried Wilhelm Leibniz
| |||
| Ankapobeny | |||
| Anarana | Gottfried Wilhelm Leibniz | ||
| Teraka | 1 Jolay 1646 | ||
| Maty | 14 Novambra 1716 | ||
| Fiaviana sy ny andraikitra | |||
| Firenena | Empira Jermanika Masina | ||
| Asa : | |||
| Fiainana manokana | |||
.jpg)
I Gottfried Wilhelm Leibniz dia filôzôfa, mpahay siansa, mpahay matematika, mpahay lôjika, diplômaty, mpahay lalàna, mpikaroka tantara, mpiasa amin' ny trano famakiam-boky ary filôlôga alemàna, tao amin' ny Empira Jermanika Masina, izay teraka tamin' ny 1 Jolay 1646 tao Leipzig ary maty tamin' ny 14 Nôvambra 1716 tao Hannover. Amin' ny maha manana fahaizana sy fahalalana maro azy, izay toetra manan-danja tamin' ny vanim-potoan' ny Frühaufklärung, dia mitana toerana voalohany teo amin' ny tantaran' ny filôzôfia sy ny tantaran' ny siansa (indrindra fa ny matematika) ary indraindray izy dia heverina fa ny farany amin' ny "manam-pahaizana amin' ny zava-drehetra".
Teraka tamin' ny taona 1646 tao Leipzig tao amin' ny fianakaviana loterana izy; ny rainy, i Friedrich Leibnütz, dia mpahay lalàna sy mpampianatra filôzôfia môraly tao amin' ny oniversite ao amin' io tanàna io. Taorian' ny nahafatesan-drainy tamin' ny taona 1652, i Leibniz, niaraka amin' ny fianarany nokarakarain' ny reniny sy ny dadatoany, dia nianatra tao amin' ny tranom-boky navelan' ny rainy ho lova izy. Teo anelanelan' ny taona 1661 sy 1667 dia nianatra tao amin' ny oniversiten' i Leipzig sy tao amin' ny oniversiten' i Iena ary tao amin' ny oniversiten' i Altdorf izy ary nahazo diplôma amin' ny filôzôfia sy ny lalàna. Nanomboka tamin' ny taona 1667 dia niasa tao amin' i Johann Christian von Boyneburg sy tao amin' i Johann Philipp von Schönborn, izay elektoran' i Mainz (frantsay: Mayence), izy. Teo anelanelan' ny taona 1672 sy 1676 izy dia nijanona tany Paris ary nankany Londra sy nankany Den Haag (fr: La Haye), nihaona tamin' ny mpahay siansa maro tamin' ny androny sy nianatra momba ny matematika. Taorian' ny fahafatesan' ny mpampiasa azy roa, tamin' ny taona 1676, dia nanaiky ny tolo-kevitry ny Tranon' i Hannover izay nitondra ny Printsipaotean' i Calenberg izy ary nanorim-ponenana tao Hannover izay nitanany ny toeran' ny mpiandraikitra tranom-boky sy mpanolotsaina ara-pôlitika. Tao izy dia nanao fikarohana momba ny sehatra maro samihafa, nitety an' i Eorôpa sy nifandray an-traratasy hatrany Sina, mandra-pahafatiny tamin' ny taona 1716.
Ao amin' ny sehatry ny filôzôfia, i Leibniz, miaraka amin' i René Descartes sy i Baruch Spinoza, dia anisan' ny mpiaro ny rasiônalisma. Ny foto-pitsipiky ny tsy fifanoherana dia nampiany foto-pitsipika telo hafa teo amin' ny fototry ny fandinihany: ny foto-pitsipiky ny antony ampy sy ny foto-pitsipiky ny maha-izy azy ny tsy azo avahana ary ny foto-pitsipiky ny fitohizana. Amin' ny fiheverany ny eritreritra ho fitambaram-boan-kevitra fototra dia nanaovany teôria ny toetra mampiavaka ho an' ny zavatra rehetra, fiteny ara-petra-kevitra izay ahafahana maneho ny fitambaran' ny eritreritr' olombelona, ary afaka mamaha olana amin' ny alalan' ny kajy izay hamorain' ny calculus ratiocinator, nialoha lalana ny infôrmatika taonjato telo mahery. Tao amin' ny sehatry ny metafizika dia namorona ny voan-kevitry ny mônada izy. Farany, ao amin' ny sehatry ny teôlôjia dia mametraka porofo roa momba ny fisian' Andriamanitra izy, antsoina hoe porofo ôntôlôjika sy porofo kôsmôlôjika. Tsy toa an' i Spinoza, izay nihevitra an' Andriamanitra ho ao anatin' izao tontolo izao, i Leibniz, fa nihevitra azy ho mihoatra sy ivelan' izao tontolo izao (mihoa-draha), araka ny fomba nentim-paharazana ao amin' ny fivavahana mônôteista. Mba hampihavanana ny fahalalana ny zava-drehetra sy ny fahefana ny zava-drehetra (ny maha tsy toha) ary ny hatsaram-panahin' Andriamanitra andaniny, amin' ny fisian' ny ratsy ankilany, dia noforoniny tao anatin' ny sehatry ny teôdikea, ny voan-kevitra hoe "ny tsara indrindra amin' ny tontolo afaka ny hisy", izay nesoin' i Voltaire teo amin' ny angano filôzôfika mitondra ny lohateny hoe Candide. Taty aoriana dia nisy fiantraikany lehibe amin' ny lôjika môderina novolavolaina nanomboka tamin' ny taonjato faha-19 sy ny filôzôfia analitika tamin' ny taonjato faha-20 ny fisaintsainany.
Amin' ny sehatry ny matematika dia fandraisan' i Leibniz anjara lehibe ny famoronana ny kajy tatsiefa (kajy manasingana sy kajy manatontolo). Raha toa ka efa ela no niadian-kevitra ny filazana fa izy no namorona izany fa tsy i Isaac Newton, ny mpikaroka ny tantaran' ny matematika amin' izao fotoana izao dia miaiky fa ireo mpahay matematika roa ireo no samy namolavola izany amin' ny fomba tsy nifampiankina; i Leibniz dia nampiditra andiana marika vaovao, izay mety kokoa noho ny an' i Newton, izay mbola ampiasaina ankehitriny. Niasa amin' ny lamina taroa ihany koa izy ho solon' ny lamina tafolo, tamin' ny fakana aingam-panahy avy amin' ny asa fikarohana sinoa tranainy, ary nanao fikarohana momba ny tôpôlôjia koa.
Nanoratra tsy tapaka izy - indrindra tamin' ny teny latina sy tamin' ny teny frantsay ary tamin' ny teny alemàna - namela lova asasoratra lehibe izy - dia ny Nachlass amin' ny teny alemàna -, voatanisa ao amin' ny katalôgin' ny fanontan' i Berlin ary voatahiry amin' ny ampahany be ao amin' ny tranombokin' i Hannover. Tahirin-kevitra manodidina ny 50 000 no mandrafitra azy ka misy taratasy nifandefasana 15 000 miaraka amin' ny mpifandrat an-taratasy maherin' ny arivo, ary mbola tsy navoaka manontolo.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Rohy ivelany
[hanova | hanova ny fango]- Ao amin'i Freebase: [1]
