Dipoavatra (zavamaniry)

Ny dipoavatra dia zavamaniry avy any India izay manome voany boribory madinika, izay ampiasaina hanomezana tsiro mafanafana ny sakafo. Piper no anarana ara-tsiansa iantsoana azy. Vondron-karazana manan-danja ara-toekarena sy ara-tontolo iainana, ao amin' ny fianakaviana Piperaceae, ny dipoavatra.

Ahitana karazana hazo madinika sy anana ary vahy eo anelanelan' ny 1 000 sy 2 000 eo ho eo izy io, ary maro amin' izy ireo no karazan-javamaniry manjakazaka ao amin' ny toeram-paniriany. Mahaliana ny fahamaroana ao amin' ity vondrona ity ho an' ny fahatakarana ny fivoaran' ny zavamaniry.

Ny fianakaviana Piperaceae dia mifandray akaiky indrindra amin' ny fianakaviana Saururaceae izay, amin' ny ankapobeny, mifanahaka amin' ny zavamaniry dipoavatra kely sy marefo ary afaka maniry an-tanety sy anaty rano. Samy manana vondrom-bony miendrika rambo misy voninkazo bitika ireo fianakaviana roa ireo. Ny fianakaviana Aristolochiaceae no havany somary lavitra. Ny havany fantatra tsara sy tena akaiky - anisan' ny Piperaceae ihany koa - dia ireo zavamaniry ao amin' ny vondron-karazana Peperomia.

Ny anarana siantifika hoe Piper sy ny anarana mahazatra hoe dipoavatra dia avy amin' ny teny sanskrita hoe pippali, izay manondro ny dipoavatra lava (P. longum).

Karazana dipoavatra

Karazan-tsakay ny dipoavatra izay misy karazany maro dia maro. Ny karazan-dipoavatra tena volen’ ny olona noho izy mampidi-bola betsaka ka mandray anjara amin’ ny toekaren’ ny firenena, dia ilay atao amin’ ny anarana ara-tsiansa hoe Peper, izay avy any amin’ ny faritra mafana any Amerika.

Karazana dipoavara fampiasa amin' ny sakafo

Ny karazana telo atao hoe Piper nigrum sy Piper cubeba ary Piper longum no fantatra indrindra amin' ny fikarakarana sakafo ka antsoina hoe "dipoavatra". Ao koa ny Piper borbonense.

Piper nigrum

Ny dipoavatra mainty (Peper nigrum) dia avy any Malabar any India, izay volena amin' ny faritra manana toetanin-jana-pehin-tany mba hahazoana ny voany mba hanatsarana ny sakafo amin' ny alalan' ny tsirony mafanafana.

Piper longum

Ny dipoavatra lava (Piper longum) dia dipoavatra avy any India, izay maniry hoazy eny antsisin' ny tendrombohitra Himalaya. Mafana kokoa ny tsiron' ny dipoavatra lava sady somay mamimamy nefa tsy mahery tahaka ny dipoavatra mainty.

Piper cubeba

Ny dipoavatra kobeba (Piper cubeba) dia karazana dipoavara avy any Azia Atsimo-Atsinanana. Mahery kokoa noho ny dipoavatra mainty ny tsirony, ao amin' ny vovoka karỳ (curry) no tena ampiasana azy. Azo hanina mivantana amin' ny fitsakotsakoana ny voany ny dipoavatra kobeba ka mamela tsiro toa mangatsiatsiaka ao anaty vava.

Piper borbonense

Ny dipoavatra voatsiperifery (Piper borbonense) dia karazana dipoavatra hita aty Madagasikara izay maniry hoazy nefa ampiasaina hanatsarana ny tsiron-tsakafo.

Lisitry ny karazan-dipoavatra

Piper aduncum L.
Piper amplifolium C. DC.
Piper arborescens Roxb.
Piper arboreum Aubl.
- Piper arboreum subsp. arboreum
- Piper arboreum subsp. tuberculatum (Jacq.) Tebbs
Piper argyrites Ridl. ex C.DC.
Piper aequale Vahl
Piper amalago L.
Piper angustifolium Lam.
Piper angustilimbum C.DC.
Piper attenuatum Buch.-Ham.
Piper auritum Kunth - Poivre mexicain
Piper bantamense Blume
Piper borbonense
Piper betle L. — Bétel
Piper blattarum Spreng.
Piper caducibracteum C.DC.
Piper caracasanum Bredem
Piper chabaW. Hunter
Piper confertinodum (Trel. & Yunck.) M.A.Jaram. & Callejas
Piper crocatum Ruiz & Pav.
Piper cubeba L.f. - Cubèbe
Piper decurrens C.DC.
Piper dilatatum L.C.Rich.
Piper futokadzura Siebold
Piper glabrescens (Miq.) C.DC.
Piper guayranum C.Dc.
Piper guineense Schumach. & Thonn.
Piper hispidinervum C.DC.
Piper hispidum Sw.
Piper hymenophyllum
Piper jacquemontianum Kunth
Piper kadsura (Choisy) Ohwi
Piper lambeauense C.Dc.
Piper latifolium L.f.
Piper lolot C.DC.
Piper longifolium Ruiz & Pav.
Piper longum L. - Poivrier long
Piper magnibaccum
Piper marginatum Jacq.
Piper methysticum G.Forst. - Kava
Piper mornicola C.Dc.
Piper nigrumL. - Poivrier noir
Piper nudilimbum C.DC.
Piper ornatum N.E.Br.
Piper ovatum Vahl
Piper peltatum L.
Piper ponapense C.DC.
Piper porphyrophyllum (Lindl.) N.E.Br.
Piper pseudolindenii C.DC.
Piper reticulatum L.
Piper retrofractum Vahl
Piper saltuum C.DC.
Piper sanctum (Miq.) Schltdl.
Piper sarmentosum Roxb.
Piper siriboa L.
Piper umbellatum L. - Bois d’anisette
Piper wallichii (Miq.) Hand.-Mazz.
Piper swartzianum (Miq.) C.DC.

Toetran' ny zavamaniry dipoavatra

Miseho amin’ ny endrika vahy ny dipoavatra. Ny foto-dipoavatra iray dia mamoa amin’ ny fahatelo taonany. Mafy ny ravin’ ny dipoavatra.

Voniny

Kely ny voniny sady mitangorona manome sampaho. Tsy manana felam-bony ny vonin-dipoavatra ka mamela mihanjaka ny vavim-bony. Mety mahatratra folo ny lahim-bony. Amin’ ny faritra ambony amin’ ny tahon-dipoavatra no ipetahan’ ny sampaho m-boniny mirefy 7 sm hatramin’ ny 10 sm izay mitodika mifanohitra amin’ ny fitodiky ny ravina. Ny sampaho tsirairay dia misy voniny maro milahatra miolikolika. Ny sampaho sasany dia ahitana voniny mitondra vavim-bony sy lahim-bony, fa ny sasany kosa tsy ahitana afa-tsy vavim-bony.

Tahony

Ny tahon’ ny dipoavatra dia vahy madinika mora folaka sy tapaka, izay mety mahatratra 10 m, miraikitra amin’ ny tohana na amin' ny zavamaniry hafa amin’ ny alalan’ ireo faka manara-tahony mifatopatotra.

Voany

Amin’ ny voalohany ny voan' ny dipoavatra dia miloko maitso, fa rehefa matoy izy dia miloko mena antitra. Mitangorona manome sampaho ny voan’ ny dipoavatra ka ny sampaho iray misy voany roapolo hatramin’ ny efapolo. Matetika ny voan-dipoavatra iray dia tsy ahitana afa-tsy vihy iray.

Faritra ambolena dipoavatra eto amin' izao tontolo izao

Ny dipoavatra no fanatsarana tsiron-tsakafo fantatra hatramin’ ny ela indrindra, efa nampiasaina tany amin’ ny 3 000 taona fara-fahatarany. Ankehitriny dia volena amin’ny faritra manana toetanin-jana-pehin-tany ny dipoavatra, ka isan’ izany i India (atsimo), i Malezia, i Ginea Vaovao, ny faritra Afrika mafana, i Natal, ireo nosy Antilia, i Brezily, sns.

Jereo koa