Bokin' ny Eksôdôsy

Avy amin'i Wikipedia
(tonga teto avy amin'ny Bokin'ny Eksodosy)
Ny Zanak' i Israely tao Ejipta - Edward Poynter - 1867

Ny Bokin' ny Eksôdôsy na Bokin' ny Eksaody dia boky faharoa ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly izay mitantara ny fanafahana ny Hebreo (na Hebrio) avy any Ejipta sy ny fivezivezeny tany an-tany efitra hatrany amin' ny tendrombohitra Sinay (na Sinaia).

Maneho ny fisian' ilay Andriamanitra mpanafaka io boky io. Isan' ny Pentateoka (boky dimy voalohany ao amin' ny Baiboly) ny Eksôdosy. Ny Bokin' ny Eksôdosy ao amin' ny Baiboly jiosy dia isan’ny Torah, fa ao amin' ny Baiboly kristiana kosa dia isan' ny Pentateoka.

Ny fanoratana ny boky[hanova | hanova ny fango]

Ny mpanoratra[hanova | hanova ny fango]

Tsy misy soratra na iray aza ao amin' ny Bokin' ny Eksôdôsy izay milaza ny olona nanoratra azy. Na dia izany aza dia milaza ny lovantsofina jiosy fa i Mosesy (na Môizy) izany mpanoratra izany, izay lazaina koa fa nanoratra ireo boky efatra hafa (Genesisy na Jenezy, Levitikosy na Levitîka, Nomery na Fanisana, Deoterônômia na Deoterônômy), ka iantsoana ny fitambaran' ireo boky ireo hoe "Boky dimin' i Mosesy" na "Boky dimin' i Môizy". Tsy manaiky izany ny mpikaroka maro ankehitriny, ka nipoitra ny patra-kevitra momba ny fanoratana ny Pentateoka manontolo, ka ny fantatra indrindra amin' izany dia ny petra-kevitra ara-tahirin-kevitra.

Ny fotoana nanoratana[hanova | hanova ny fango]

Ny mpanao heviteny sy ny mpahay tantara dia mihevitra fa nampandrina an-tsoratra tamin' ny taonjato faha-7 tal. J.K. na taty aoriana kokoa aza ilay boky, na dia mety marina fa nifototra tamin' ny loharano tranainy kokoa ny mpanoratra. Hatramin' ny faramparan' ny taompolo 1990 sy nandritra ny taompolo 2000 dia naroson' ny mpikaroka ny fiheverana fa ny votoatin' ny lahatsoratry ny Pentateoka dia azo antoka fa nangonina tamin' ny vanimpotoana persiana, izany hoe teo anelanelan' ny taonjato faha-5 sy faha-4 tal. J.K.[1] na raha aloha indrindra dia teo anelanelan' ny taonjato faha-7 sy faha-6 tal. J.K.[2].

Anarana sy sokajin' ilay boky[hanova | hanova ny fango]

Anaran' ny boky[hanova | hanova ny fango]

Ny teny hoe Eksôdôsy na Eksaody dia fanagasiana ny teny latina hoe Exodus sy ny teny grika hoe Ἔξοδος / Eksodos, izay azo adika hoe "fivoahana", izany hoe fivoahana miala amin' ny tanàna iray. Mitantara ny fialan' ny Zanak' i Israely avy any Ejipta tokoa io boky io. Ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) anefa dia atao hoe שְׁמוֹת ספר / Sefer Shemot ("Bokin' ny Anarana") ny fiantsoana azy noho izy manomboka amin' ny andian-teny hoe Welleh Shemot, izay midika hoe "Ireto ny anarana", izany hoe ny anaran' ireo zanak' i Israely nivoaka avy any Ejipta.

Fanasokajiana ny boky[hanova | hanova ny fango]

Ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) dia boky faharoa ao amin' ny sokajy voalohany atao hoe Tôrah ny Sefer Shemot, fa ao amin' ny Baiboly kristiana kosa dia anisan' ny Pentateoka ny Bokin' ny Eksôdôsy na Eksaody.

Fiampitana ny Ranomasina Mena, sary nataon' i Nicolas Poussin, 1634

Firafitry ny boky[hanova | hanova ny fango]

Mizara telo lehibe ny bokin' ny Eksôdosy:

Fiomanana amin' ny fivoahana an' i Ejipta[hanova | hanova ny fango]

Ny fizaràna voalohany dia mitantara ny fanandevozana nahazo ny Zanak' i Israely, ny fiantsoana sy fanendren' Andriamanitra an' i Mosesy (na Môizy), ireo loza folo tao Ejipta, ary ny fihinanana ny zanak' ondry tsy misy kilema tamin' ny Paska.

Fivoahana an' i Ejipta sy ny fizorana mankany Sinay[hanova | hanova ny fango]

Ny fizaràna faharoa dia ahitana ny fiaingana avy tao Ejipta, ny fiampitana ny Ranomasina Mena, ny hira fiderana nataon' i Mosesy, ary ny dian' ny Zanak' i Israely tao amin' ny tany efitra.

I Mosesy mihazona ny vatofisaky misy ny Didy Folo, nataon'i Guido Reni, 1624

Fanekem-pihavanana natao tao Sinay[hanova | hanova ny fango]

Ny fizaràna fahatelo dia mitantara ny fisehoan' ny fanatrehan' Andriamanitra tamin' i Mosesy (Teôfania), ny nahazoana ny Didy Folo, ary ireo lalàn' ny Fanekem-pihavanana. Mirakitra ny toromarika momba ny fanamboarana ny fitoerana masina (tabernakely na tabernakla), ny fitafiana masina sy ny fanokanana ireo mpisorona koa izy. Ny Eksôdosy dia mitantara ny fahotana nataon' ireo Zanak' i Israely, ny fivavahana tamin' ny omby volamena, ny nanjeràn' i Mosesy ny vato fisaka misy ny Didy Folo sy ny fanomezan' Andriamanitra azy indray, ary ny fanavaozana ilay Fanekem-pihavanana.

Jereo koa[hanova | hanova ny fango]

Boky ao amin' ny Pentateoka:

Petra-kevitra momba ny fanoratana ny Pentateoka

Fizaràna hafa ao amin'ny Testamenta Taloha:

Loharano sy fanamarihana[hanova | hanova ny fango]

  1. Christophe Nihan et Thomas Römer, Introduction à l'AT, p. 179, 182
  2. "La filature d’un théologien suisse pour connaître l’origine de Dieu", entretien Thomas Römer, letemps.ch, 27 mars 2014