Étienne de Flacourt

I Étienne de Flacourt dia governoran' i Madagasikara, teraka tany Orléans tamin' ny taona 1607. Natao batisa tamin' ny 21 Febroary 1607 tao Sainte-Catherine d'Orléans Izy. Notendren' ny Compagnie française des Indes orientales ho governoran' i Madagasikara izy tamin' ny taona 1648^[1]^[2]. Maty an-dranomasina tamin' ny 10 Jona 1660 tany amin' ny morontsirak' i Lisboa (Pôrtogaly) izy. Lazain' ny mpahay tantara fa tamin' ny alalany no nahazoan' i Frantsa ny nosy La Réunion ho fananany faharoa na fahatelo aty amin' ny Ranomasimbe Indiana. Nandritra ny fe-potoam-piasany dia nanoratra boky fanehoana izy, izay indraindray dia maneho ny maha natioralista na indraindray ny maha jeôgrafa azy.

Naverin' i Flacourt indray ny filaminana teo amin' ny miaramila frantsay nikomy. Teo amin' ny fifandraisany amin’ ny Malagasy dia tsy dia nahomby loatra izy; nanenjika azy tsy an-kijanona ny tetika sy ny fanafihan' izy ireo nandritra ny fe-potoam-piasany manontolo^[1]^[2].

Tamin' ny taona 1655 dia niverina tany Frantsa izy ary, tsy ela taorian' izay dia notendrena ho tale jeneralin' ny kômpania; rehefa niverina eto Madagasikara indray izy dia maty an-dranomasina tamin' ny diany nody tamin' ny 10 Jona 1660. Izy no mpanoratra ny Histoire de la grande isle de Madagascar (1658)^[1].

Fianakaviany[hanova | hanova ny fango]

Izy no zanaka fahenina teraka tamin' ny fanambadian' i Étienne de Flacourt, mpivarotra hogenôta madiotanana (borzoà) avy any Orléans, sy i Elisabeth de Loynes^[3]. Razambeny amin-drainy i Henri Bizet, tompomenakelin' Flacourt, chevalier anglisy maty tamin' ny ady tao Jargeau tamin' ny taona 1429.

I Marie de Flacourt, zokiny vavy, dia nanambady an' i Jean Corneille, mpivarotra tany Orléans ihany koa. Izy dia rahalahin' ny mpanao hosodoko Michel Corneille (1603-1664) izay namorona ny sarin' i Étienne de Flacourt fantatra. Nahavita fianarana i Étienne de Flacourt ka izany noo nahafahany nanao ny tenany ho apôtikera (mpivaro-panafody) tany Paris tamin' ny taona 1635. Tamin' ny taona 1641 dia nanambady an' i Marguerite Rousseau tany Orléans i Etienne de Flacourt. Tamin' ny taona 1634, ny rahavavin' io atao hoe Claude, dia nifanambady tamin' i Guillaume de Flacourt zandrin' i Étienne.

Ny fanambadiana tamin' ny taona 1641 dia tsy namela taranaka ho an' ireo mpivady ireo ary tsy fahombiazana mihitsy aza ka izany no mety nanosika an' i Étienne de Flacourt handao an' i Paris. Tamin' ny taona 1642 mantsy, i Richelieu dia namorona ny Compagnie française d'Orient, 12 taona talohan' ny Compagnie des Indes orientales naorin' i Colbert. Anisan' ny mpiara-miombona antoka ny kapiteny i Rigault sy i Étienne Fouquet ary ny havan' i Étienne de Flacourt roa: ny dadatoany, Julius de Loynes, sekretera jeneralin' ny tafika an-dranomasina, sy ny zana-drahalahin-drainy Pierre de Beausse. Tamin' ny taona 1647 dia nanapa-kevitra ny tompon' ilay orinasa ny handefa an' i Étienne de Flacourt ho any Port-Dauphin mba handinika ny fitantanana namono antoka nataon' ny governora Jacques Pronis. Ny vadiny, izay nijanona tany Frantsa, dia niteraka roa izay tsy fantany ny fisiany raha tsy tamin' ny fiverenany.

Fahatongavany teto Madagasikara[hanova | hanova ny fango]

Niainga tao La Rochelle tamin' ny sambo Saint-Laurent, izay sambo nanatanteraka ny diany fanintelony ho aty Madagasikara notarihin' i Roger Le Bourg i Etienne de Flacourt, dia tonga tao Fort-Dauphin tamin' ny 3 Desambra 1648. Valo amby roapolo ny fitoriana nataony momba an' i Jacques Pronis. Niantrano tao amin' ity farany ny tenany ary nanao fanadihadiana momba azy nandritra ny herintaona mahery; fantany manokana fa nanao raharaham-barotra andevo mainty hoditra i Jacques Pronis ka notereny hiala amin' ny toerany.

Teo aloha dia nangataka ny hamerenana an-tanindrazana ny mpikomy 12 nasesitany^[4] tany amin' ny nosy Mascarin (La Réunion) i Etienne de Flacourt ary nandefa ny sambo Le Bourg niaraka amin' i Jacques Pronis ho amin' izany. Rehefa niverina tany Fort-Dauphin tamin' ny 7 Septambra 1649 i Flacourt dia nampiaiky volana an' i Etienne de Flacourt ny toe-pahasalaman' ireo natao sesitany sy ny tanjany ka izany dia namporisika azy handinika ny tokony hanjanahana an' io tany tsara ity izay antsoina ankehitriny hoe La Réunion. Nandidy an' i Roger Le Bourg izy hanova io anarana io amin' ny hoe "île Bourbon"; nanao ny fametrahana ny anarana izy tamin' ny Nôvambra 1649, tao anatin' ny dialavitra izay tena sarotra ho an' ny tantsambo. Inoana fa izany no fakan' i Frantsa fanindroany an' io nosy io ho fananany taorian' izay nataon' ny kapiteny Alonse Goubert iraika ambin' ny folo taona talohan' izay^[5]. Mihevitra ny mpahay tantara ankehitriny fa mety ho fahatelo izy io.

Governemanta[hanova | hanova ny fango]

Niverina an-tanindrazana ny sambo Saint-Laurent tamin' ny Febroary 1650, tao anatiny i Jacques Pronis, ary ireo pretra izay niondrana an-tsambo avy ao Fort-Dauphin dia lavon' ny aretina niaraka taminy, i Étienne de Flacourt irery no teo amin' ny fitarihana ny zanatany tamin' ny tapaky ny taona 1650. Ny tsy fanaovan-draharaha izay nitombo haingana tao dia niova ho fikomiana goavana notohanan' ny mpiady tao amin' ilay faritra izay niisa 10 000 angamba, hoy i Flacourt. Sambany teo amin' ny tantaran' ny zanatany no nangatahany ny hampiasana tafondro ary naharesy ny vahoaka nirongo tsipìka izy ireo.

Rehefa tafapetraka i Étienne de Flacourt dia namerina ny filaminana tao Fort-Dauphin. Nisedra olana anefa izy, ary saika nandritra ny enin-taona dia tsy nahazo fanohanana avy any Frantsa. bankirompitra ny Société de l'Orient. Tsy nisy mpiraharaha i Étienne de Flacourt ka nanomboka nieritreritra ny hiverina any Frantsa.

Nandritra izany dia nijery ny zava-misy tany amin' ny faritra atsimon' ny Nosy izy. Ny fahalianany dia nitarika azy hanao fandalinana ara-jeôgrafia sy ara-poko. I Flacourt dia anisan' ny Tandrefana vitsivitsy, raha tsy izy irery, izay nahafantatra ny momba ny vorona Aepyornis, ny gidro Palaeopropithecus, ny antamba (fosa lehibe) ary ny lalomena zeny malagasy tamin' izy mbola nisy.

Ny Flacourtia, karazan-javamaniry misy voniny (Angiospermae), ao amin' ny fianakaviana misy ny hazomalahelo, Salicaceae, dia nahazo io anarana io ho fanomezam-boninahitra azy^[6].

Rehefa tsy nahazo vaovao avy amin' ny sambo Saint-Laurent i Flacourt dia nanomboka nanamboatra sambo. Etsy andanin' izay dia nandefa iraka hitady sakafo hatrany amin' ny nosy Sainte-Marie izy. Maty tao amin' ity nosy ity ny mpiasa an-tsambo marobe izay matin' ny aretina.

Vita tamin' ny 10 Septambra 1652 ny sambo natokana ho an' ny fiverenana mody. Nanapa-kevitra i Flacourt tamin' ny Desambran' ny taona nanaraka ny handao an' i Madagasikara ary hiverina any Eorôpa.

Nahatsapa ny hitrangan' ny fikomiana vaovao izy tamin' ny fanambaràna ny fialany, dia nampiantso an' i Antoine Couillard, mpitarika ny mpikomy, ary nilaza taminy mangingina momba ny hiverenany an-tanindrazana, angamba mba hahatonga an' i Antoine hanantena amim-pahendrena ny toeran' ny lehiben' ny zanatany hisolo azy. Avy eo, nilaza fa handeha hatrany Manghabé fotsiny i Flacourt, ka niondrana tamin' ny sambony vaovao Sainte-Marie tamin' ny 27 Desambra 1653. Vetivety anefa dia nisy trobaka ilay sambo ka nidiran' ny rano betsaka ary tsy maintsy niverina tany amin' ny zanatany ilay sambo vonjimaika taorin' ny fiheverana hanao fijanonana ara-teknika ao amin' i "Isle de France" (Maorisy ankehitriny).

I Antoine Couillard, ilay governora vonjimaika, dia mahatsiaro ho voafitaka tamin' ny fiverenan' i Flacourt. Rehefa nanambara ny handefasana olona ho any Môzambika ao anatin' ny diabe vaovao i Antoine Couillard dia nitaky ny handraisan' i Flacourt anjara, saingy afaka tamin' izany i Flacourt. Noho izany dia nanaovana fanangonan-tsonia filazana ratsy sy fiampangana halatra izy ka izany dia nanosika azy hisamborana an' i Antoine Couillard tamin' ny 13 Avrily 1654, izay nahafahany amin' ny fikasana famonona saika hataon' ity farany ny afak' ampitson' izany andro izany. Ny fisamborana ny mpifanandrina aminy ihany koa dia nahafahan' i Flacourt handray indray ny toerana maha governora azy. Natao sesitany tany Bourbon tamin' ny 20 Septambra 1654 i Antoine Couillard sy ny mpikomy fito hafa; nijanona tao izy ireo hatramin' ny taona 1658.

Fandaozany an' i Madagaskara[hanova | hanova ny fango]

Tamin' ny faran' ny taona 1654 dia tonga tany amin' ny 80 km miala an' ilay zanatany ny sambo frantsay Le Saint-Georges sy L'Ours. Nieritreritra i Étienne de Flacourt fa fomba iray hahafahany miverina any Frantsa izany, ka niantso ny kômandin' ireo sambo roa ireo ary nahita fa ilay tao amin' ny sambo faharoa dia tsy iza fa i Jacques Pronis, izay niverina aty Madagasikara taorian' ny fanaovana sesitany azy tany Frantsa. Ny kômandin' ny sambo voalohany dia nanasa azy tamin' ny volana Aogositra mba hiasa ho azy any amin' ny zanatany hafa rehefa avy nanambara taminy fa tsy nisy mpisolo toerana nomanin' ny Compagnie, izay niova ny fitantanana.

Nandao an' i Madagasikara i Flacourt tamin' ny 12 Febroary 1655 ary tonga tany Frantsa tamin' ny fiandohan' ny volana Jona.

Raharaha tany Frantsa sy fahafatesany[hanova | hanova ny fango]

Niteraka roa, izay tsy fantany noho ny tsy fahampian' ny vaovao teo amin' i Paris sy i Fort-Dauphin, ny vadin' i Étienne de Flacourt. Nitory ny vadiny izy ary nitory azy koa ny vadiny. Mba hialana izany dia navelany tamin' ny rahalahiny, Charles de Flacourt, ny handamina ny fifampiraharahana amin' i Marguerite Rousseau, mba hanajanonana ity raharaha ity.

Niatrika fanenjehana ara-pitantanana i Étienne de Flacourt, indrindra fa avy amin' ny tantsambo tao amin' ny sambo Saint-Laurent izay niverina tamin' ny taona 1650 ary mbola niandry hatrany ny karamany. Nanonitra izany trosa izany amin' ny alalan' ny fandafosana ny entana tao amin' ny sambo L'Ours i Flacourt. Intelo ihany koa izy no notorian' ny olona avy amin' ny Compagnie, izay noezahiny narovana ny ampihimambany manoloana ny fanirian' ny mpikambana sasany izay te-hanomana fampitaovana ny sambo mpifaninana.

Fonon' ilay boky *Histoire de la grande isle de Madagascar*.

Tamin' ny taona 1661 dia namoaka ny boky Histoire de la grande isle de Madagascar^[7] izy mba hanentanany olona ambony ho amin' ny fikarakarana ilay nosy nilaozana (i Madagasikara) sy hanohanana ny tetikasany amin' ny fampitaovan' ny Compagnie sambo vaovao mba hankany amin' io nosy io. Namoaka boky katekisma amin' ny teny malagasy ihany koa izy, fiteny tsy nisy nahay namaky nefa tena nahomby tokoa, mba hahatonga ny diabe nomaniny hisy pretra.

Fotoana fohy talohan' ny niverenany tao amin' ny tobim-barotra dia nifanena tamin' i Antoine Couillard tao amin' ny lalantsaran' ny Compagnie tao Nantes izy, nefa nihevitra izy fa mbola any an-tsesitany any Bourbon i Couillard. Na dia teo aza ny fifanoherany taloha dia afaka niresaka izy ireo ary nampahafantatra an' i Flacourt momba ny fahafatesan' i Jacques Pronis tampoka, tamin' ny taona 1655, noho ny aretina, i Couillard.

Nitaingina ny sambo La Vierge tamin' ny 20 May 1660 tao Dieppe (Normandie, Frantsa) nankany amin' ny Ranomasimbe Indiana i Flacourt. Notafihan' ny jiolahin-tsambo barbareska^[8] telo teo amin' ny morontsirak' i Lisboa (Pôrtogaly) ilay sambo izay sady norobain' izy ireo ary nanapoak' izy ireo avy eo. Toy izany no nahafatesan' i Etienne de Flacourt tamin' ny 10 Jona 1660.

Jereo koa[hanova | hanova ny fango]

Azo anovozan-kevitra[hanova | hanova ny fango]

Arthur Malotet, Ét. de Flacourt, ou les origines de la colonisation française à Madagascar (1648–1661), (Paris, 1898).
Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Flacourt, Étienne de". Encyclopædia Britannica. Vol. 10 (11th ed.). Cambridge University Press.
Flacourt Étienne de, 1661 - Histoire de la grande isle Madagascar, composée par le sieur de Flacourt,... avec une relation de ce qui s'est passé ès années 1655, 1656 et 1657... Éd. N. Oudot (Troyes) et G. Clouzier (Paris), Gallica.
Flacourt Étienne de, 1661, Histoire de la Grande Isle Madagascar, Nouvelle édition annotée, augmentée et présentée par Claude Allibert, 2007, Paris, Karthala, 712 pages
Gérard Héau, Généalogie et histoire de la famille de Flacourt, Donnery, 2009.
Kay, J. (2004). "Étienne de Flacourt, L'Histoire de le Grand Île de Madagascar (1658)". Curtis's Botanical Magazine. 21.
Pierre-Jacques Charliat, Le temps des grands voiliers, tome III de Histoire Universelle des Explorations publiée sous la direction de L.-H. Parias, Paris, Nouvelle Librairie de France, 1957, p. 73

Loharano sy fanamarihana[hanova | hanova ny fango]

↑ ^1,0 ^1,1 et ^1,2 Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Flacourt, Étienne de". Encyclopædia Britannica. Vol. 10 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 454.
↑ ^2,0 et ^2,1 Arthur Malotet, Ét. de Flacourt, ou les origines de la colonisation française à Madagascar (1648–1661), (Paris, 1898).
↑ Généalogie de la famille de Loynes, seigneurs du Morier, de La Motte, de Maison-Villiers, d'Orès, de Genouilly, des Berceaux,... etc, Herluison, Orléans, 1895
↑ Anisan' izany ny lehibeny, Jean Leclerc izay atao hoe des Roquettes
↑ Tamin' ny taona 1638 dia nidina an-tanety avy amin' ny sambo mpiady mpitondra fitaovam-piadiana Saint-Alexis izy ary nanao sokitra teo amin' ny vatan-kazo ny fiadian' Frantsa. Toa tsy nisy mponina ilay nosy.
↑ Everett, Thomas H. (1981). The New York Botanical Garden Illustrated Encyclopedia of Horticulture. Vol. 4. Courier Corporation. p. 2376.
↑ "Histoire de la Gande Isle Madagascar, composée par le Sieur de Flacourt,... avec une relation de ce qui s'est passé ès années 1655, 1656 et 1657..." [arsiva], Gallica, 1661 (notsidihina tamin' ny 14 Nôvambra 2023).
↑ Avy ao Afrika Avaratra

[:0-1] 1,0 ^1,1 et ^1,2 Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Flacourt, Étienne de". Encyclopædia Britannica. Vol. 10 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 454.

[:1-2] 2,0 et ^2,1 Arthur Malotet, Ét. de Flacourt, ou les origines de la colonisation française à Madagascar (1648–1661), (Paris, 1898).

[3] Généalogie de la famille de Loynes, seigneurs du Morier, de La Motte, de Maison-Villiers, d'Orès, de Genouilly, des Berceaux,... etc, Herluison, Orléans, 1895

[4] Anisan' izany ny lehibeny, Jean Leclerc izay atao hoe des Roquettes

[5] Tamin' ny taona 1638 dia nidina an-tanety avy amin' ny sambo mpiady mpitondra fitaovam-piadiana Saint-Alexis izy ary nanao sokitra teo amin' ny vatan-kazo ny fiadian' Frantsa. Toa tsy nisy mponina ilay nosy.

[6] Everett, Thomas H. (1981). The New York Botanical Garden Illustrated Encyclopedia of Horticulture. Vol. 4. Courier Corporation. p. 2376.

[7] "Histoire de la Gande Isle Madagascar, composée par le Sieur de Flacourt,... avec une relation de ce qui s'est passé ès années 1655, 1656 et 1657..." [arsiva], Gallica, 1661 (notsidihina tamin' ny 14 Nôvambra 2023).

[8] Avy ao Afrika Avaratra

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]