Fiteny serbô-krôatiana
Ny fiteny serbô-krôatiana na fiteny serbô-krôaty dia fiteny slava ao amin' ny vondron' ny fiteny slava atsimo izay tenenin' ny Serbiana (na Serba), ny Krôatiana (na Krôaty), ny Bôsniaka ary ny Môntenegrina tany Iogôslavia teo aloha. Ny andian-teny hoe "serbô-krôatiana" na "serbô-krôaty" no anarany ôfisialy tao Iogôslavia teo aloha.
Fiteny tokana miseho amin' ny endrika fitenim-paritra
[hanova | hanova ny fango]Fiteny tokana
[hanova | hanova ny fango]Amin' ny fomba fijerin' ny haiteny mampitaha, ny fiteny serbô-krôaty dia fiteny tokana, izany hoe, ny fisehony isan-karazany dia maneho endrika ara-drafitra iraisana. Ny fiteny serbô-krôaty dia fiteny ao amin' ny sampam-piteny slava atsimo, ampiasain' ny mpiteny miisa 20 tapitrisa eo ho eo any Balkàna, indrindra any Serbia, any Môntenegrô, any Krôasia, any Bôsnia-Herzegôvina, any amin' ny Repoblika Iogôslava teo aloha ary any Slôvenia.
Fitenim-paritra
[hanova | hanova ny fango]Efa tamin' ny andron' i Iogôslavia kômonista, dia niteny amin' ny "karazany atsinanana" sy "karazany andrefana" ny mpiteny io fiteny io, ary nisy koa aza ny "fiteny bôsnô-nerzegôviana" sy "fiteny môntenegrina".
Ny mpiteny an' io fiteny io dia tsy niantso azy io matetika hoe "fiteny serbô-krôatiana", izay teny anaty boky sy ara-tsiansa, fa araka ny firaisany amin' ny firenena misy azy: fiteny serbiana na serba sy fiteny krôatiana na krôaty. Ny fiteny krôatiana dia soratana amin' ny abidy latina, fa ny fiteny serbiana kosa dia soratana amin' ny abidy sirilika.
Kely dia kely ny fahasamihafana misy eo amin' ireo fiteny roa ireo, izay asongadin' ny fanindrahindram-pirenena krôatiana sy serbiana ankehitriny (voanteny am-polony vitsivitsy) ary vokatry ny fiovaovan' ny fanononana arakaraka ny faritra itenenana.
Misy noho izany ny miantso azy io hoe fiteny bôsiaka (na bôsniana), fiteny krôatiana (na krôaty), fiteny serbiana (na fiteny serba), fiteny môntenegrina (na môntenegriana). Ny manam-pahaizana sasany dia miantso azy hoe fiteny stôkaviana (štokavski jezik) na fiteny neôstôkaviana filamatra (standardni novoštokavski).
Ny fiteny serbô-krôaty dia miseho amin' ny endrika fitenim-paritra maromaro ampiasaina any amin' ny faritra samihafa ao Iogôslavia teo aloha:
- ny fiteny stôkaviana izay tenenina any Serbia, any Krôasia, any atsimo amin' i Dalmatia, any Bôsnia-Herzegôvina ary any Môntenegrô; ity fitenim-paritra ity no nampiasain' ireo mpahay teny krôatiana sy serbiana tamin' ny taonjato faha-19 mba hamoronana fiteny iray amin' ny literatiora môderna;
- ny fiteny kaikaviana izay tenenina any Krôasia Avaratra (Zagreb);
- ny fiteny tsakaviana izay ampiasaina ao Dalmatia sy ao Istria ary ao Lika, ;
Toetoetrany
[hanova | hanova ny fango]Tahaka ny fiteny slava hafa, ny fiteny serbô-krôatiana dia ahitana fiovana endrika eo amin' ny anarana sy ny mpamaritra, arakaraka ny anjara asa sahaniny ao amin' ny fehezanteny na ao amin' ny andian-teny. Ny fiteny serbô-krôatiana dia ahitana endrika araka anjara asa (na kaso) miisa enina: ny nôminativa (indrindra amin' ny anjara asa lazaina), ny jenitiva (indrindra amin' ny anjara asa tompon-javatra), ny dativa (indrindra amin' ny anjara asa tolorana), ny akiozativa (indrindra amin' ny anjara asa fameno iharana/atao), ny vôkativa (anjara asa antsoina), ary ny lôkativa (anjara asa fameno toerana). Ny matoanteny dia misy tanisa endrika (araka ny laharan' ny mpandray anjara lazaina, araka ny maha tokana na maro ny mpandray anjara lazaina) toy ny amin' ny fiteny rosiana, ary mety ho amin' ny filazam-potoana arakaraka ny tranga.
Manan-danja amin' ny fiteny serbô-krôatiana ny tsindrim-peo, izay miantraika amin' ny zanapeo fohy na lava (i, e, a, o, u, r) sy ny vondrom-baninteny. Ny lantom-peo sy ny toerana misy ny tsindrim-peo no manome ny hevitry ny teny, izay miovaova koa arakaraka ny fiovan' ny renifeo sasany (toy ny k, ny g na ny h), izay miova eo anoloan' ny zanapeo.