Fiteny any Pakistàna
Ny fiteny any Pakistàna dia maro isan-karazany, nefa ny fiteny ordo sy ny fiteny anglisy no fiteny ôfisialy. Fiteny ifaneraseran' ny ankamaroan' ny mponina any Pakistàna (80 %) ny fiteny ordo dia nefa ny 7 % ihany no teraka tamin' io fiteny io. Tamin' ny fiforonan' ilay firenena sy ny fitadiavana fiteny tsy miandany raha mitaha amin' ireo fiteny isam-paritra no nanombohan' ny fananan-danjan' ity fiteny ity. Fiteny faharoa ho an' ny 5 %n' ny mponina ny fiteny anglisy sady fitenin-dreny ho an' ny mponina miisa 100 000 any ho any.
Tsy mitovy amin' ireo fiteny ôfisialy roa ny fitenin-dreny miely patrana indrindra ao amin' io firenena io. Matetika izy ireo no an' ny faritra ara-jeôgrafia sy an' ny vondrom-poko manokana: ny fiteny penjaby (tenenin' ny 39 % amin' ny mponina) ary ny fiteny saraiky (12%) ho an' ny Ponjaby, ny fiteny pastô (18%) ho an' ny Pastona, ny fiteny sindy (15%) ho an' ny Sindy, ny fiteny ordo ho an' ny Mohajiry (7%) ary koa ny fiteny balotsy (3%) sy ny fiteny brahoy (1%) ho an' ny Balotsy na ny Brahoy.
Nandray akony indiana sy arabo ary persiana ny fiteny ampiasaina ao amin' io firenena io, teo amin' ny tantara. Ny toeran' ny fiteny eo amin' ny fiaraha-monina sy eo amin' ny andrim-panjakana dia fototry ny resabe isan-karazany ao amin' io firenena io. Miady mafy ny fiteny ordo hanohitra ny fiteny any amin' ny faritra na dia eo aza ny finiavan' ny governemanta. Miezaka ny hahazo fankatoavana ôfisialy ireto farany, fa ny hafa toa ny fiteny saraiky sy ny fiteny hindkô dia matetika heverina ho endri-pitenim-paritra tsotra, na dia eo aza ny fitakiana hanao azy ho fiteny mahaleo tena manana ny zony manokana.
Ny fiteny ôfisialy
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny ordo miaraka amin' ny fiteny anglisy no fiteny ôfisialin' ny Repoblika Islamikan' i Pakistàna. Manambara ny andininy faha-251 ao amin' ny Lalàm-panorenana 1973 fa "ny fitenim-pirenen' i Pakistàna dia ny fiteny ordo, ary hisy fepetra tokony horaisina mba hampiasana azy amin' ny fomba ôfisialy (...) ao anatin' ny 15 taona manomboka amin' io andro io".
Ny fiteny anglisy
[hanova | hanova ny fango]Ny lahatsoratry ny lalam-panorenana dia manohy ao amin' ny fehin-tsoratra 2 fa ny fiteny anglisy dia azo ampiasaina amin' ny fomba ôfisialy mandra-pahavitan' ity dingana tetezamita 15 taona voalaza ao amin' ny andalana voalohany ity. Noho izany, raha ny fiteny anglisy sy ny fiteny ordo no matetika aseho ho fiteny ôfisialy mifanila, ny hevitry ny lahatsoratra dia manao ny fiteny ordo ho hany fiteny ôfisialy, fa ny fiteny anglisy dia nomena alalana fotsiny ho fiteny tetezamita alohan' ny hanjakan' ny fiteny ordo tanteraka.
Ampiasaina betsaka amin' ny haino aman-jery ny fiteny anglisy. Ny fiteny anglisy koa dia ilaina amin' ny fifandraisana amin' ny firenena hafa ao amin' ny faritra. Tazonina ho iray amin' ny fiteny ifaneraserana ao amin' io firenena io hifandraisan' ny samy foko izy ary mijanona ho fiteny diplômatika ifandraisana amin' i India.
Ny fiteny ordo
[hanova | hanova ny fango]Na dia fiteny ôfisialy aza ny fiteny ordo dia vitsy anisa ny Pakistaney miteny ordo: zara raha 7 % amin' ny mpiteny teratany. Hita any amin' ny afovoan' ny tanàn-dehibe izy ireo, anisan' izany i Karachi, i Hyderabad ary i Islamabad. Ny vahoaka mohajiry (muhadjir) no voalohany mampiasa tsara io fiteny io. Mozilmana avy any India izy ireo izay nifindra monina tany Pakistàna tamin' ny nananganana an' io firenena tamin' ny taona 1947, ary nandray anjara betsaka tamin' ny hetsika izay nitarika ho amin' ny famoronana ilay firenena. Nampandrosoina ihany koa ny fiteny ordo satria hita fa mety ho an' ny firaisam-pirenena, hialana amin' ny fiandaniana amin' ny fiteny sasany izay manjaka amin' ny faritra samihafa ao amin' ilay firenena. Io faniriana hametraka ny fiteny ordo ho fiteny ôfisialy tokana mandritra ny adihevitra ao amin' ny Antenimieram-panorenana io dia niteraka ny Hetsika ho an' ny Fiteny ao Pakistàna Atsinanana hanohanana ny fiteny bengaly, izay nekena ho fiteny ôfisialy tamin' ny taona 1956, mandra-pisarahan' i Bangladesy tamin' ny taona 1971.
Ny fitenim-paritany
[hanova | hanova ny fango]Fiteny isam-paritany
[hanova | hanova ny fango]Fitenim-paritany efatra no manjaka amin' ny faritany efatra ao Pakistàna. Ny fiteny ponjaby (na penjaby) no be mpampiasa indrindra, ny ankamaroan' ny mpiteny azy dia ao amin' ny faritanin' i Punjab, izay manan-karena sy be mponina indrindra ao amin' ilay firenena. Araka izany, efa ho ny 38,8 % amin' ny Pakistaney no mananao ny fiteny ponjaby ho fiteniny voalohany araka ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2017, ary 70 % ny ao Punjab.
Manampy ny fiteny ponjaby ny fiteny saraiky, izay fitenin-drenin' ny 12 % amin' ny mponina. Any amin' ny faritra atsimon' ny faritany Punjab ihany izy io, ary heverina ho endriky ny fiteny penjaby indraindray nefa heverin' ny hafa ho fiteny mahaleo tena manana ny zony manokana. Ny fiteny hindkô ihany koa dia iharan' ny fiheverana mitovy amin' izany ao amin' io firenena io. Ireo fiteny landà dia ivondronan' ny 53 % amin' ny Pakistaney.
Araka ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2017 ihany, ny fiteny pastô no fiteny faharoa be mpampiasa indrindra ao any Pakistàna, izay tenenin' ny 18,2 %n' ny mponina. Ny Pastona no tena miteny azy, ao amin' ny faritanin' i Khyber Pakhtunkhwa efa ho 77 % amin' ny mponina ao aminy ary 35 % amin' ny mponina ao Balochistan, indrindra any amin' ny faritra avaratra.
Ny fiteny fahatelo be mpampiasa indrindra ao Pakistàna dia ny fiteny sindy, any amin' ny faritanin' i Sindh. 14,6 % eo ho eo amin' ny Pakistaney no miteny izany, ka ny 62 % amin' izany dia ao amin' ny faritanin' i Sindh. Io no fiteny faharoa manan-danja indrindra araka ny tombantomban' ny World Factbook.
Ny fitenim-paritany farany dia ny fiteny balotsy, tenenina any amin' ny faritany mahantra sy vitsy mponina ao Balochistan, izay tenenin' ny 35 %n' ny mponina ao aminy, ary eo amin' ny 3% manerana an' i Pakistàna.
Satan' ny fitenim-paritany
[hanova | hanova ny fango]Ny Lalàm-panorenan' ny taona 1973 dia miteny ao amin' ny andalana faha-3 amin' ny andininy faha-251 fa ny Antenimieram-paritany dia afaka manome sata ôfisialy ny tenim-paritra "nefa tsy manohintohna ny fiteny ôfisialy". Io andinin-teny io dia milaza fa ny fivoriambe dia tsy maintsy mifidy lalàna izay manazava ny fepetra mikendry ny fampianarana sy ny fampiroboroboana ary ny fampiasana azy. Ny Antenimieram-paritany ao Sindh ihany no nifidy ny fepetra toy izany momba ny fiteny sindy, noho izany dia ampiasaina amin' ny fomba ôfisialy amin' ny fitantanan-draharaha sy ny andrim-panjakana eo an-toerana io fiteny io.
Ny fitenin' ny vitsy anisa
[hanova | hanova ny fango]Fitenin' ny vitsy anisa maromaro no ampiasaina ao Pakistàna. Matetika izy ireo no akaikin' ny fiteny manan-danja kokoa na avy amin' ny lova ara-tantara, na avy amin' ny fifindrà-monina vao haingana, ohatra, avy any Afganistàna. Ny manan-danja indrindra, araka ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2017, dia ny fiteny hindkô (2,2 %), tenenina any amin' ny tapany avaratra-atsinanan' ny faritanin' i Khyber Pakhtunkhwa, sy ny fiteny brahoy (1,2 %), tenenina ao afovoan' i Balochistan.
Any amin' ny tapany avaratr' i Pakistàna dia misy fiteny marobe: ny fiteny kasmiry (0,17 %), ny fiteny sina, ny fiteny balty, ny fiteny ladaky, ny fiteny borosasky izay tenenina ao amin' ny faritanin' i Azad Kashmir sy Gilgit-Baltistan. Ny fiteny kôoara dia hita ao amin' ny distrikan' i Chitral ihany koa.
Ny fiteny na fitenim-paritra akaikin' ny fiteny persiana dia ampiasaina any amin' ny faritra samihafa ao amin' ilay firenena, toy ny fiteny hazarà (indrindra fa any Quetta) na ny fiteny dary, avy amin' ny mpifindra monina na mpitsoa-ponenana avy any Afganistàna, indrindra fa hatramin' ny taona 1980 vokatry ny ady samihafa izay nisy fiantraikany tamin' iny faritra iny.