Fanehoan-javatra (fitsipiteny)

Ny faneho na fanehoan-javatra dia toetra ara-pitsipiteny ananan' ny teny amin' ny sokajin-teny sasany izay ahafahan' ny mpiteny maneho ny fomba fijeriny momba ny fivoaran' ny asa na ny toetra resahina (fanombohany, fizotrany, fahavitany sns) ao amin' ny matoanteny na ny teny rehetra mety hatao entimilaza. Ny mariky ny filazam-potoana amin' ny fiteny sasany dia mariky ny fanehoan-javatra ihany koa ka mahatonga ireo fiteny ireo ho toa manana filazam-potoana maro dia maro. Ny fiteny sasany tsy manana filazam-potoana fa fanehoan-javatra fotsiny, anisan' izany ny fiteny semitika toy ny fiteny hebreo izay mampifanohitra ny "fanehoan-javatra efa" amin' ny "fanehoan-javatra tsy efa". Ireto misy karazana fanehoan-javatra fahita amin' ny fiteny maro: ny fanehoan-javatra efa (sy ny mifanohitra aminy); ny fanehoan-javatra mitohy (sy ny mifanohitra aminy); ny fanehoan-javatra mifintina (sy ny mifanohitra aminy); ny fanehoan-javatra mifetra (sy ny mifanohitra aminy).

Ireo karazana fanehoan-javatra fahita matetika

Ireto ny karazana fanehoan-javatra fahita matetika amin' ny fiteny maro:

fanehoan-javatra efa (sy ny mifanohitra aminy);
fanehoan-javatra mifintina (sy ny mifanohitra aminy).

Fanehoan-javatra efa sy tsy efa

Maro ny fiteny izay ahitana ity fifanoheram-panehoan-javatra ity ka isan' izany ny fiteny hebreo izay tsy manana mari-pilazam-potoana milaza fotoana tokoa.

Fanehoan-javatra efa

Ny fanehoan-javatra efa dia milaza fa tapitra tateraka ilay asa na toetra lazain' ny matoanteny ka efa mihoatra ara-potoana ny fangitra voafaritra ka noho izany tsy misy intsony, nefa ny vokany no mety mbola ho eo. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra mifintina ny fanehoan-javatra efa ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny fiteny frantsay dia ireo mari-potoana tambatra (misy matoanteny mpanampy) no maneho izany.

Fanehoan-javatra tsy efa

Ny fanehoan-javatra tsy efa dia milaza fa tsy tapitra ilay asa na toetra lazain' ny matoanteny ka mbola tsy mihoatra ara-potoana ny fangitra voafaritra. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra mivelatra ny fanehoan-javatra tsy efa ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny teny frantsay dia ireo mari-potoana tsotra (tsy misy matoanteny mpanampy) no maneho izany.

Fanehoan-javatra mifintina sy mivelatra

Fanehoan-javatra mifintina

Ny fanehoan-javatra mifintina dia iheverana hatramin' ny fanombohany ka hatramin' ny fiafarany ny asa na toetra lazain' ny matoanteny. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra efa ny fanehoan-javatra mifintina ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny teny frantsay dia ny mari-potoana lasa tsotra (frantsay: passé simple) ao amin' ny filaza tsotra no maneho izany.

Fanehoan-javatra mivelatra

Ny fanehoan-javatra mivelatra dia iheverana ny ampaham-potoana isehoan' ny asa na toetra lazain' ny matoanteny. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra tsy efa ny fanehoan-javatra mivelatra ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny teny frantsay dia ny mari-potoana lasa tsy efa (frantsay: imparfait) ao amin' ny filaza tsotra no maneho izany. Ao amin' io fiteny io ihany dia misahana izany koa ny mari-potoana ankehitriny (frantsay: présent) ao amin' ny filaza tsotra (indicatif).

Sokajin' ny endrika fanehoan-javatra

Misokajy roa lehibe ny fanehoan-javatra raha ny endriky ny teny ampitany izany no heverina, ka ao ny fanehoan-javatra amin' ny alalan' ny zanateny sy tsirinteny sy ny fanehoan-javatra amin' ny alalan' ny reniteny. Ao koa ny fanehoan-javatra izay tsy hita araka ny endriky ny teny fa araka ny hevitr' io teny io ka atao hoe fanehoan-javatra ara-keviteny.

Ny fanehoan-javatra zanateny sy tsirinteny

Ny fanehoan-javatra tsirinteny

Ireo fanehoan-javatra voatanisa eo aloha dia mety hasehon' ny tsirinteny amin' ny matoanteny (na amin' izay sokajin-teny afaka mitondra ny mariky ny fanehoan-javatra). Mety ho tovona na tovana izany tsirinteny izany ary mety ho mora na sarotra sarahana amin' ny fototeny izany tsirinteny izany.

Ao amin' ny fiteny malagasy

Amin' ny fiteny malagasy dia ampiasaina ho mari-panehoan-javatra efa ny tsirinteny voa- sy tafa-. Ohatra - ny fahasamihafana misy eo amin' ny matoanteny ao anatin' ny fehezanteny roa manaraka ireto dia vokatry ny fahasamihafan' ny fanehoan-javatra. Marihina koa fa ireo tovona na tovana natao hanehoana fiendrika na fitodika mitovy na mitovitovy dia mety samy hanana ny fanehoan-javatra ambarany avy.

Ohatra:

Tanjona lehibe no tratrariko. (= Tsy fantatra na ho tratra na tsia ny tanjona)

Tanjona lehibe no tratrako. (= Efa tratra ny tanjona)

Ao amin' ny fiteny frantsay

Amin' ny fiteny frantsay dia sarotra avahana ny tsirintenin' ny fanehoan-javatra satria miasa ihany koa ho mari-potoana sy mari-pilaza. Izany no mahatonga io fiteny io ho toy ny manana filazam-potoana maro dia maro, ka ohatra amin' izany ny filazam-potoana lasa tsy efa (frantsay: imparfait) mifanohitra amin' ny filazam-potoana lasa tsotra (frantsay: passé simple) izay mari-panehoan-javatra mivelatra sy mari-panehoan-javatra mifintina.

Ohatra:

Il travailla la terre de 7 à 12 heures. ("Niasa tany izy hatramin' ny 7 ka hatramin' ny 12 ora")

Il travaillait encore à 9 heures ("Mbola niasa izy tamin' ny 9 ora").

Ny fanehoan-javatra zanateny

Ny fiteny sasany dia mampiasa zanateny ho mariky ny fanehoan-javatra manampy (na tsia) ny mari-panehoan-javatra amin' ny alalan' ny tsirinteny. Ohatra amin' izany ny fampiasana mpanampy fanehoan-javatra.

Ao amin' ny fiteny frantsay

Ny fiteny frantsay dia mampiasa ny matoanteny mpanampy "avoir" (na "être") arakarahin' ny ova-matoanteny lasa ho mariky ny fanehoan-javatra efa. Ny matoanteny mitampody dia mila ny mpanampy "être" ho mariky ny fanehoan-javatra efa. Indraindray dia sarotra ny hanavahana ny anjara asa fanehoan-javatra sy ny anjara asa mari-potoana.

Ohatra:

Tu rentreras à 7 heures ("Hody amin' ny 7 ora ianao": tsy fantatra na efa tonga an-trano na tsia).
Tu seras rentré à 7 heures ("Hotafody ianao amin' ny 7 ora": efa tonga an-trano)
Ce jour-là, elle chanta et dansa ("Tamin' izany andro izany dia nihira izy avy eo nandihy")
Ce jour-là, elle chantait et dansait ("Tamin' izany andro izany dia nihira no sady nandihy izy": miseho miaraka).

Ao amin' ny fiteny anglisy

Ao amin' ny fiteny anglisy dia ampiasaina ny mpanampy "have" arahin' ny ova-matoanteny lasa ho mariky ny fanehoan-javatra efa. Ampiasaina koa ny mpanampy "be" arahin' ny ova-matoanteny ankehitriny ho mariky ny fanehoan-javatra mitohy na mivoatra.

I drank water after having eaten rice ("Nisotro rano aho rehefa avy nihinam-bary")
I was drinking water when he called me ("Nisotro rano aho tamin' ny niantsoany ahy": eo am-pisotroan-drano).

Azo atao koa ny mampiasa ny tambinteny na kianteny sasany ho mariky ny fanehoan-javatra.

Fanehoan-javatra reniteny

Ny mari-panehoan-javatra reniteny dia matetika matoanteny na tarika matoanteny na sokajin-teny hafa ampiasaina hananterana ny fanombohana na ny famaranana, ny fidirana na ny fivoahana, ny fahataperana na ny fitohizana eo amin' ny asa na ny toetra lazain' ny matoanteny na teny hafa azo atao entimilaza afaka mandray mari-panehoan-javatra. Indraindray dia sarotra ny fanavahana ny anjara asa fanehoan-javatra sy ny anjara asa mari-potoana amin' ny alalan' ireo reniteny ireo.

Ao amin' ny fiteny frantsay

Ao amin' ny teny frantsay, ohatra, dia ahitana ny hoe "commencer à" ("manomboka") sy "finir de" ("mamarana") ary ny hoe "être en train de" ("eo am-panaovana"), raha tsy hitanisa afa-tsy ireo, ka arakarahin'"ny filaza tsy mitanisa (infinitif) mba hanehoana ny fanombohana na ny famaranana na ny fitohizan' ny asa na ny toetra lazaina ao amin' ny matoanteny.

Ohatra:

Il commence à travailler ("Manomboka miasa izy")
Il est en train de travailer ("Miasa izy" = "An-dalam-piasana izy")

Ao amin' ny fiteny anglisy

Amin' ny fiteny anglisy dia ampiasaina ny matoanteny "begin" ("manomboka") hilazana ny fanombohan' ny asa na ny toetra ambaran' ny matoanteny.

Fanehoan-javatra ara-keviteny

Ny matoanteny tsirairay dia mitondra fanehoan-javatra ao amin' ny maha reniteny azy izay tsy miseho ety ivelany amin' ny alalan' ny endriny. Izany no fanehoan-javatra ara-keviteny. Misy, ohatra, ny matoanteny manana fanehoan-javatra mifetra sady misy ny matoanteny manana fanehoan-javatra tsy mifetra. Ny fotoana ahafahan' ilay asa na toetra mifandraika amin' ny matoanteny no voafetra na tsy voafetra.

Ny entimilaza mifetra (matoanteny mifetra sns) dia entimilaza ilazana asa na toetra tsy maintsy mifarana, fa ny entimilaza tsy mifetra kosa dia entimilaza ilazana asa na toetra tsy mitsahatra ho azy raha tsy misy hery ivelany (ny mpanao na zavatra hafa) mampitsahatra azy sady azo ampaharetina araka izay azo atao. Tsy ireo roa ireo ihany anefa ny fanehoan-javatra ara-keviteny fa misy maro hafa koa. Matetika dia ny fanahoan-javatra mifintina na efa no mikambana amin' ny fanehoan-javatra mifetra fa ny fanehoan-javatra mivelatra na tsy efa kosa no miaraka amin' ny tsy mifetra.

Ao amin' ny fiteny malagasy

Ao amin' ny fiteny malagasy, ny matoateny hoe "teraka", "mihoatra", "mitelina" (afa-tsy hoe averimberina na raikitra) dia mifetra fa ny matoanteny hoe "matory", "mivelona", "mahalala", dia tsy mifetra.

Ao amin' ny fiteny frantsay

Izany no mahatonga ny matoanteny tsy mifetra frantsay ho mety kokoa raha atao amin' ny filazam-potoana ankehitriny (présent de l'indicatif) na lasa tsy efa (imparfait de l'indicatit) ao amin' ny filaza tsotra (indicatif) fa ny matoanteny mifetra kosa ho amin' ny filazam-potoana lasa tambatra (passé composé) na amin' ny lasa tsotra (passé simple). Ohatra, ny matoanteny frantsay hoe "prendre" ("mandray") dia mifetra fa ny hoe "tenir" ("mihazona") kosa dia tsy mifetra.

Il a pris ma main. ("Noraisiny ny tanako")
Il prit ma main. ("Noraisiny ny tanako")
Il tient ma main. ("Mihazona ny tanako izy")

Il tenait ma main. ("Nihazona ny tanako izy")

Ao amin' ny fiteny rosiana

Ny matoanteny amin' ny fiteny sasany toy ny fiteny rosiana dia misokajy roa araka ny fanehoan-javatra ara-keviteny fonosiny na dia mbola tsy mivoaka ny sehatry ny maha voambolana azy aza.

Ohatra:

идти /idti/ ("mandeha" tsy mifetra) vs пойти /pojti/ ("miainga")
прыгать /prigat´/ ("mitsambikina", tsy voafetra isa) vs прыгнуть /prignut´/ ("mitsambikina indray mandeha").
писа́ть /pisát'/ vs написа́ть /napisát'/ ("manoratra")
покупа́ть /pakupát'/ vs купить /kupít'/ ("mividy")
съеда́ть /s'edat'/ vs съесть /s'est'/ ("mihinana")
убега́ть /ubegat'/ vs убежать /ubižat'/ ("mihazakazaka")

Ampiasaina ireo matoantany voalohany ireo hilazana asa na toetra afaka mitohy lava na miverimberina na mahazatra fa ny matoanteny faharoa kosa ampiasaina hilazana asa na toetra voafetra na miseho indray mandeha.

Ao amin' ny fiteny espaniôla

Ny fiteny espaniôla dia manana matoanteny mpanampy izay mitovitovy dika raha tsy heverina ny fahasamihafan' ny fanehoan-javatra ampitainy, dia ny matoanteny "ser" sy "estar" izay samy adika amin' ny teny frantsay hoe "être" na ny teny anglisy hoe "be".

Jereo koa

Matoanteny