Fiteny ao Torkia
Ny fiteny ao Torkia dia miisa 37 samihafa, anisan' izany ny iray izay efa tsy misy mpampiasa intsony (ny fiteny obika), misy fitenim-paritra maro koa saika isaky ny faritany ao Torkia. Fiteny avy amin' ny fianakaviam-piteny altaika sy indô-eorôpeana ary afrô-aziatika no be mpampiasa ao. Araka ny Fifanarahana an' i Lausanne, ny fitenin' ny vitsy anisa ekena ôfisialy dia ny fiteny armeniana sy ny fiteny grika ary ny fiteny hebreo.[1]
Fiteny altaika
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny altaika be mpiteny indrindra ao Torkia dia ny fiteny tiorka sy ny fiteny azery.
Ny fiteny tiorka
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny tiorka no fiteny ôfisialy any Torkia. Iantohan' ny andininy faha-3 amin' ny Lalàm-panorenan' i Torkia tamin' ny taona 1982 ny satany manokana. Ampiasaina manerana ny tanim-pirenena tiorka izy io, ary olona efa ho 72 tapitrisa (tamin' ny taona 2006), izany hoe saika ny mponina rehetra, no mampiasa azy. Atao hoe "fiteny anatôliana" koa ity fiteny ity. Ao amin' ny fianakaviam-piteny altaika io fiteny io izay soratana amin' ny abidy latina.
Ny fiteny azery
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny azery, izay fiteny torkika ampiasaina any Azerbaijàna sady ao amin' ny fianakaviam-piteny altaika, dia ampiasaina indrindra ao amin' ny faritanin' i Kars sy ny faritanin' i Iğdır, ao amin' ny Faritr' i Anatôlia Atsinanana, noho izany akaikin' i Azerbaijàna. Tamin' ny taona 2014 dia nisy mpiteny azery maherin' ny 500 000 tany Torkia. Atao hoe "fiteny azerbaijany" na "fiteny azerbaijaney" koa ity fiteny ity. Soratana amin' ny abidy latina izy.
Fiteny indô-eorôpeana
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny indô-eorôpeana be mpiteny indrindra ao Torkia dia ny fiteny kiorda sy ny fiteny grika sy ny fiteny armeniana ary ny fiteny zazaky.
Ny fiteny kiorda
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny kiorda no fiteny faharoa be mpampiasa indrindra ao Torkia, izay misy mpiteny maherin' ny 8 tapitrisa (tamin' ny taona 2014), ary manerana ny tanim-pirenena tiorka, na dia ny atsinanana aza no makitroka kokokoa, satria ao amin' io faritra io no tena onenan' ny Kiorda. Atao hoe "fiteny kormanjy" koa ity fiteny ity. Tafiditra ao anatin' ny vondron' ny fiteny indô-eorôpeana ny fiteny kiorda sady soratana amin' ny abidy latina.
Ny fiteny grika
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny grika dia nisy mpiteny maherin' ny 3 500 izy io tamin' ny taona 2014 any Torkia, indrindra any amin' ny faritan' i Istanbul sy ao amin' ny nosy Imbros (Gökçeada) any Çanakkale sy any amin' ny faritan' i Izmir, akaikin' i Gresy. Soratana amin' ny abidy grika ity fiteny ity.
Ny fiteny armeniana
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny armeniana dia nisy mpitey mihoatra ny 40 000 tamin' taona 2014 ao Torkia, indrindra ao amin' ny faritanin' i Istanbul, nefa hita koa ao amin' ny faritra kely kokoa any amin' ireo faritany akaiky kokoa an' i Armenia toa ny faritanin' i Kars io fiteny io. ary Soratana amin' ny abidy armeniana ity fiteny ity.
Ny karazan' ny fiteny armeniana ampiasaina any Torkia dia ny fiteny armeniana andrefana, izay tsy ampiasain' ny mponina ankoatra ny ampahany kely amin' ny Armeniana any Torkia, ka ny 18 % amin' ny mponina amin' ny ankapobeny ary ny 8 % amin' ny tanora izany. Nofaritan' ny UNESCO ho iray amin' ny fiteny tandindomin-doza ampiasaina any Torkia ny fiteny armeniana andrefana.
Ny fiteny zazaky
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny zazaky dia ampiasain' ny vahoaka Zaza (vahoaka) ao Torkia, indrindra any amin' ireto faritany ireto: Tunceli sy Elâzığ ary Diyarbakır. Maherin' ny 1,5 tapitrisa ny mpiteny zazaky tamin' ny taona 1998 tao Torkia. Atao hoe "fiteny dimly" koa ity fiteny ity. Soratana amin' ny abidy latina izy.
Fiteny hamitô-semitika
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny hamitô-semitika na afrô-aziatika be mpiteny indrindra ao Torkia dia ny fiteny arabo.
Ny fiteny arabo
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny arabo dia manana mpiteny maherin' ny 720 000 tamin' ny taona 2014 tany Torkia, indrindra ao akaikin' ny sisintany misy ny firenena ao Afovoany Atsinanana, ary any amin' ny faritany toa an' i Mardin, Siirt, Batman ary Şanlıurfa. Soratana amin' ny abidy arabo ity fiteny ity.
Noho ny ady an-trano ao Siria nanomboka amin' ny taona 2011 sy noho ny firohotan' ny olona mandositra izany ady an-trano izany, dia mitombo be ny isan' ny mponina miteny arabo ao Torkia. Ny vinavina tamin' ny taona 2016 dia mametraka ny isan' ny Arabo mpitsoa-ponenana ao Torkia ho 2,6 tapitrisa ary ny fitambaran' ny isan' ny mpiteny arabo dia tombanana eo anelanelan' ny 3,6 sy 5 tapitrisa.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ Bayır, Derya (2016). Minorities and nationalism in Turkish law. London: Routledge. “Oran farther points out that the rights set out for the four categories are stated to be the ‘fundamental law’ of the land, so that no legislation or official action shall conflict or interfere with these stipulations or prevail over them (article 37). [...] According to the Turkish state, only Greek, Armenian and Jewish non-Muslims were granted minority protection by the Lausanne Treaty. [...] Except for non-Muslim populations - that is, Greeks, Jews and Armenians - none of the other minority groups’ language rights have been de jure protected by the legal system in Turkey.”