Fianakavia-mpanjaka lagida

Ny fianakavia-mpanjaka lagida na dinastia lagida na dinastia ptôlemaika dia fianakavia-mpanjaka helenistika nipoitra avy amin' ilay mpitari-tafika makedôniana atao hoe Ptôlemaiôsy I, zanak' i Lagôsy (grika: Λαγός / Lagós) (niavian' ny teny hoe lagida), izay nanjaka tao Egipta tamin' ny taona 323 tal. J.K. hatramin' ny taona 30 tal. J.K. Atao hoe basileôsy (grika: Βασιλεύς / Basileús) na farao (grika: φαραώ / pharaō) ny andriamanjaka lagida. Nanapaka an' i Kirenaika sy i Plestina ary i Kiprôsy koa ireo Ptôlemaiôsy tamin' ny fotoana sasany.

Ny faharesen' i Kleôpatra VII mbamin' i Marko Antônio raha niady tamin' i Ôktavio (atao hoe Aogosto) tao Aktioma tamin' ny taona 31 tal. J.K. no namarana ny dinastia ptôlemaika sy namarana koa ny fisian' ny faraon' i Egipta, ary koa namarana ny vanimpotoana helenistika, amin' ny mpahay tantara sasany. Fianakaviana grika sady nitonon-tena ho izany ny Lagida ka tsy niteny egiptiana, afa-tsy i Kleôpatra VII izay nahay fiteny maro.

Tantara

Fiantombohany

I Ptôlemaiôsy Lagôsy, iray tamin' ny jeneraly na diadôka (grika: διάδοχος / diádokhos) telon' i Aleksandra Lehibe, no nanorina ny dinastia ptôlemaika. Ny jeneraly roa hafa dia i Seleokôsy (izay nanorina ny dinastia Seleokida nifehy an' i Siria teo anelanelan' ny taona 312 tal. J.K. hatramin' ny taona 163 tal. J.K.) sy i Antigônôsy Mônôftalmôsy (izay nanorina ny dinastia Antigônida tao Makedônia tamin' ny taona 294 hatramin' ny 168 tal. J.K.). Notendren' i Aleksandra Lehibe ho governora na satrapan' i Egipta sy i Libia izy. Taorian' ny nahafatesan' i Aleksandra Lehibe, 22 taona taty aoriana, tamin' ny taona 305, dia nanambara tena ho mpanjak' i Egipta sy nanao ny anarany hoe Ptôlemaiôsy I Sôtera izy.

Fitontonganan' ny fanjakana ptôlemaika

Nihalefy hery ny dinastia lagida tamin' ny fanapahan' ireo mpanjaka tamin' ny taonjato faha-2 sy voalohany tal. J.K. tamin' ny nanombohan' ny Rômana nitsabaka tamin' ny fanjakana lagida. Tapitra tamin' ny fiafaran' ny andro nitondran' i Kleôpatra VII ny fanjakana sy ny dinastia lagida, tamin'ny ady nifanaovany tamin' ny Empira Rômana tamin' ny taona 30 tal. J.K.

Ny kolontsaina sy ny toekarena

Ny tanàna sy ny renivohitra

I Aleksandria ao Egipta no renivohitry ny fanjakana lagida. Tanàna nahitana vahoaka avy amin' ny firenena maro samihafa izy, ka ny maro anisa dia ny Grika sy ny Jiosy. Tamin' ny andron' ny Lagida dia lasa anisan' ny foiben' ny raharaham-barotra sy ny fahalalana tao amin' ny tamin' ny Andro Taloha i Aleksandria.

Kolontsaina

Niroborobo ny fahalalàna tao amin' ny renivohitry ny fanjakana ptôlemaika ka ohatra amin' izany ny nanorenana ny tranom-boky lehibe tao Aleksandria. Tao Aleksandria koa no nandikana ny Baiboly hebreo ho amin' ny teny grika, ilay atao hoe Septoajinta, tokony tamin' ny taona 270 tal. J.K. araka ny fanirian' ny mpanjaka Ptôlemaiôsy II.

Na dia tsy manam-piaviana egiptiana aza ny Ptôlemaiôsy dia nitandrina ny ankamaroan' ny fomba amam-panaon' ny Egiptiana. Ohatra amin' izany ny nampanamboarany ny sarivongan' izy ireo araka ny fomba egiptiana, izay nanao fomba fitafin' ny farao, ka nametraka ireo sarivongana ireo tamin' ny toerana natokana ho hitan' ny vahoaka rehetra. Nandray anjara tamin' ny fanompoam-pivavahana egiptiana koa izy ireo sady nanamboatra tempoly ho an' ny andriamanitra egiptiana, indrindra ny fanamboarana ny tempolin' ny andriamanitra Hôrosy tao Edfo sy ny fanarenana ny tempolin' ny andriamanitra Hatora tao Denderà. Tsy novany ny maritrano egiptiana tranainy.

Ny toekarena

Nandroso ny fanjakana lagida tamin' ny fotoana nanapahan' i Ptôlemaiôsy I Sôtera sy tamin' ny fanapahan' ireo dimbiny, indrindra i Ptôlemaiôsy II Filadelfôsy (taona 283 hatramin' ny 246 tal. J.K.) sy i Ptôlemaiôsy III Evergetesy (taona 246 hatramin' ny 222 tal. J.K.), izay nifaninana tamin' ny dinastia makedônianan' ny Seleokida tany Siria, tamin' ny fifehezana ny faritra atsinanan' i Mediteranea.

Nanamboatra fotodrafitrasa ho an' ny fandraharahana ny asam-panjakana ary ny raharaham-barotra izy ireo, ka ny fisian' ny trano fitehirizam-bola izay nandroso indrindra tamin' ny Andro Taloha no nanamora izany. Ny ankamaroan' ny tany dia nalain' ny fanjakana izay nampanofa izany amin' ny vahoaka indray. Ny fanjakana no manome ny masomboly (varimbazaha, sns) hovolena ary tsy maintsy mamerina indray izany amin' ny fotoam-pijinjana sy fanangonam-bokatra. Tsy nankasitrahan' ny vahoaka izay mbola miaina ao amin' ny fitiavan-tanindrazana tanteraka izany fanaraha-maso hentitra ny fiainan' ny mponina izany, ka matetika misy ny fikomiana.

Ny mpanjaka nifandimby

Nitondra ny anarana hoe Ptôlemaiosy (grika: Πτολεμαῖος / Ptolemaios) avokoa ny mpanjaka lahy fa ny mpanjakavavy dia nisy nantsoina hoe Berenike (grika: Βερενίκη / Berenikê) na Kleôpatra (grika: Κλεοπάτρα / Kleopatra) na Arisnôe (grika: Ἀρσινόη / Arisnoê). Misy ny fotoam-pitondrana mifanindry vokatry ny fiaraha-manjaka, sy ny fahatapahana sy ny fitohizan' ny fotoam-panjakana indray vokatry ny ady eo amin' ny samy mpandova fanjakana.

Indreto ny mpanjaka nifandimby tao amin' ny fanjakana lagida.

Ptôlemaiôsy I (323-283 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy II (283-246 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy III (246-222 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy IV (222-204 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy V (204-181 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy VI (181-145 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy VII (145-144 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy VIII (144-116 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy IX (116-107; 88-80 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy X (107-88 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy XI (80 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy XII (80-58; 55-51 tal. J.K.), Berenike IV (58-55 tal. J.K.), Kleôpatra VII (51-30 tal. J.K.), Arsinôe IV (49-47 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy XIII (51-47 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy XIV (47-44 tal. J.K.), Ptôlemaiôsy XV (44-30 tal. J.K.).