Fanehoan-javatra efa sy tsy efa
Ny fanehoan-javatra efa sy ny fanehoan-javatra tsy efa dia fanehoan-javatra mampifanohitra asa na toetra nitsahatra amin' ny asa na toetra tsy mitsahatra fa mitohy raha jerena avy eo amin' ny fangitra ara-potoana voafaritra, ka ny vokatr' ilay asa no ifantohana fa tsy ilay asa loatra.
Fanehoan-javatra efa
[hanova | hanova ny fango]Ny fanehoan-javatra efa dia milaza fa tapitra tanteraka ilay asa na toetra lazain' ny matoanteny ka efa mihoatra ny fangitra ara-potoana voafaritra ka noho izany dia tsy misy intsony, nefa ny vokany no mety mbola ho eo. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra mifintina ny fanehoan-javatra efa ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny fiteny frantsay dia ireo mari-potoana misy matoanteny mpanampy (avoir na être) no maneho izany.
Ao amin' ny fiteny indô-eorôpeana
[hanova | hanova ny fango]Ao amin' ny fiteny grika kôine
[hanova | hanova ny fango]Amin' ny fiteny grika taloha, ny perfectum dia maneho asa na hetsika izay nitranga tamin' ny fotoana lasa nefa misy fiantraikany maharitra hatramin' izao fotoana izao.
Ohatra. κέκτημαι / kéktēmai "nahazo aho (ary manana)”, ἀναβέβηκα / anabébēka "tonga aho (ary eto)".
Ny fiteny grika koa dia manana pluperfectum (ho an' ny fotoana lasa) sy futur perfectum, (ho an' ny fotoana hoavy) na dia tsy fahita firy aza ny fampiasana azy ireo.
Ao amin' ny fiteny latina
[hanova | hanova ny fango]Amin' ny fiteny latina, ny perfectum dia maneho asa na hetsika efa lasa izay mety hanana izao toetra roa izao: manana fifandraisana amin' ny ankehitriny (perfectum presens) na tsy misy ifandraisany aminy (perfectum historicum), noho izany dia nandray ny hevitry ny aorist.
Ohatra, ny fehezanteny hoe tibi nōs dedimus dābimusque etiam ("nefa nanome anareo izahay ka hanome anareo indray") dia midika hoe "manana ianareo ankehitriny". Ohatra, ho an' ny fampiasana ny perfectum faharoa dia vēnī, vīdī, vīcī ("tonga, nahita, naharesy aho").
Ao amin' ny fiteny alemàna
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny alemàna dia mampiasa ny matoanteny haben ("manana") ho mpanampy amin' ny ankamaroan' ny matoanteny, ary sein ("misy") miaraka amin' ny matoanteny tsy mihatra sasany, anisan' izany ny matoanteny andry sein. Antsoina hoe Perfekt ny filazam-potoana efa alemàna manam-pifandraisana amin' ny fotoana ankehitriny (toy ny present perfect anglisy sy ny passé composé frantsay), ary ho an' ny ankamaroan' ny matoanteny dia io no filazam-potoana lasa mahazatra amin' ny fifampiresahan' ny olona mifankahazatra sy amin' ny fitenim-paritra alemàna maro.
Ohatra:
- er hat das getan ("nanao izany izy")
- er ist gekommen ("tonga izy")
Tsy ampiasaina amin' ny fitantarana io filazam-potoana io satria mifandray amin' ny ankehitriny, ka mifanohitra amin' ny endrika antsoina hoe Präteritum, izay ampiasa indrindra amin' ny fitantarana zavatra niseho tamin' ny fotoana lasa.
Ao amin' ny fiteny anglisy
[hanova | hanova ny fango]Amin' ny fiteny anglisy dia misy ny present perfect, izay miforona amin' ny alalan' ny matoanteny mpanampy have ("manana") amin' ny filazam-potoana ankehitriny, miampy ny past participle, ary maneho fotsiny asa na hetsika mananam-pifandraisana amin' izao fotoana izao.
Ohatra:
I have lived here all my life. ("Nipetraka teto aho nandritra ny androm-piainako [...ary mbola mipetraka eto aho ankehitriny]").
Ity toetrany ity dia mampifanohitra azy amin' ny past simple, rehefa ampiasaina ho toy ny pasé simple amin' ny fiteny rômana (fiteny frantsay, italiana, espaniôla, sns). Mifanohitra ihany koa amin' ny fisehoan-javatra tsy efa ananan' ny past simple izay mifanitsy amin' ny sandan' ny impafrait ao amin' ny fiteny rômana ireo koa ny present perfect. Ny fiteny anglisy koa dia mampiasa ny past perfect (na pluperfect) sy ny future perfect, izay mifandray amin' ny fotoana lasa sy amin' ny fotoana hoavy.
Ao amin' ny fiteny frantsay
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny frantsay dia mampiasa ny matoenteny avoir (ara-bakiteny "manana") ho mpanampy amin' ny ankamaroan' ny matoanteny, fa mampiasa être (ara-bakiteny "misy") kosa miaraka amin' ny matoanteny mitampody sy miaraka amin' ny matoanteny tsy mihatra maromaro. Ny passé composé no filazam-potoana lasa mahazatra ho an' ny fanehoan-javatra efa.
Ohatra:
- Cécile a visité, maintenant, toutes les nations de la Terre. ("Efa nitsidika ny firenena rehetra eto an-tany i Cécile")
- Je suis rentrée plus tôt et j'ai terminé mon devoir. ("Tonga aloha aho ary nahavita ny entimodiko.")
- Ils se sont lavé les mains. ("Nanasa tanana izy ireo.")
Amin' ny fiteny frantsay dia miaty fanehoan-javatra efa koa ny plus-que-parfait, ny passé simple, ny conditionnel passé, ny subjonctif passé sns.
Fiteny hafa
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny hebreo dia tsy manana endri-matoanteny mifandray amin' ny fotoana afa-tsy ny endriky ny efa sy ny endriky ny tsy efa, ka ataon' ny fitsipiteny mahazatra ho filazam-potoan' ny fiteny hebreo izany. Tsy amin' ny alalan' ny filazam-potoana no anehoan' ny fiteny malagasy ny fisehon-javatra fa amin' ny fomba hafa.
Fanehoan-javatra tsy efa
[hanova | hanova ny fango]Ny fanehoan-javatra tsy efa dia milaza fa tsy tapitra ilay asa na toetra lazain' ny matoanteny ka mbola tsy mihoatra ilay fangitra ara-potoana voafaritra. Matetika mifangaro amin' ny fanehoan-javatra mivelatra ny fanehoan-javatra tsy efa ao amin' ny fiteny tsy manana marika hanavahana izany. Amin' ny fiteny frantsay dia ireo mari-potoana tsotra (tsy misy matoanteny mpanampy) no maneho izany.