Epistily ho an' i Titosy
Ny Epistily ho an' i Titosy na Epistola nosoratan' i Masindahy Paoly ho an' i Tito na Taratasy nosoratan' i Masindahy Paoly ho an' i Tito dia boky hita ao amin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly, izay atao hoe epistily. Taratasy nosoratan' i Paoly ho an' i Titosy ( na Tito) io epistily io. Tokony ho teo anelanelan' ny taona 60 sy 68 no nanoratana azy. Misy toko 3 ity boky ity.
Anaran' ny boky
[hanova | hanova ny fango]Επιστολή προς Τίτο / Epistolê pros Tito no fiantsoana azy amin' ny teny grika fa Epistula ad Titum kosa amin' ny teny latina. I Titosy dia mpiara-dia amin' i Paoly.
Zava-misy manodidina sy famintinana
[hanova | hanova ny fango]Taorian' ny fahafahan' i Paoly tamin' ny famonjana azy voalohany tany Rôma[1] dia nitory ny Vaovao Mahafaly (na Filazantsara) tany amin' ny nosy Kreta na Kretôsy izy. Talohan' io dia nitoetra fotoana fohy fotsiny tao i Paoly, amin' ny maha voafonja azy, tamin' ny nandehanany mankany Rôma hotsaraina eo anatrehan' ny emperora[2].
Rehefa niainga avy tao amin' ny nosin' i Kretôsy i Paoly dia navelany eo i Tito (na Titosy), iray amin' ny mpiara-miasa aminy akaiky, izay tsy Jiosy[3], izay nampamitainy iraka sarotra matetika, indrindra ny tany Kretôsy[4]. Nambaran' i Paoly aminy ny fanatanterahana ny fandaminana sy ny rafitry ny fiangonana naoriny tao (Tito 1:5) ka izany dia tao anatin' ny toe-javatra manahirana (Tito 1:12-15).
Nanome fotoana an' i Tito i Paoly talohan' ny ririnina tao Nikôpôlisy, any amin' ny morontsiraka atsinanan' i Grisia (Tito 3:12). Tokony ho tany Makedônia no nanoratan' i Paoly ity epistily ity miaraka amin' ny Epistily voalohany ho an' i Timôty. Ahitana fitoviana betsaka ireo epistily roa ireo, na amin' ny voambolana, na amin' ny fomba fanoratra, na amin' ny lohahevitra momba ny fitondram-piangonana ("pastôraly").
Taorian' ny nampahatsiahivan' i Paoly ny toetra tokony hananan' ny mpiandraikitra ao amin' ny fiangonana dia nokianin' i Paoly ny fahadisoana sy ny fiheverana jiosy izay mifanohitra amin' ny fampianarana kristiana marina (Tito 1). Avy eo dia nanafatratrafatra ny antoko samihafa ao am-piangonana izy (Tito 2) ka namarana ny taratasy amin' ny fampahatsiahivana ny fiasam-pahasoavan' Andriamanitra izay mitondra ny mpino hiaina araka ny Filazantsara (na Vaovao Mahafaly).
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]- Epistily ho an' ny Rômana,
- Epistily voalohany ho an' ny Kôrintiana,
- Epistily faharoa ho an' ny Kôrintiana,
- Epistily ho an' ny Galatiana,
- Epistily ho an' ny Efesiana,
- Epistily ho an' ny Filipiana,
- Epistily ho an' ny Kôlôsiana,
- Epistily voalohany ho an' ny Tasalôniana,
- Epistily faharoa ho an' ny Tesalôniana,
- Epistily voalohany ho an' i Timôty,
- Epistily faharoa ho an' i Timôty,
- Epistily ho an' i Titosy,
- Epistily ho an' i Filemôna
Boky hafa ao amin' ny Baiboly:
- Filazantsara (Matio - Marka - Lioka - Joany)
- Epistily katôlika (Jakoba - 1Petera - 2Petera - 1Joany - 2Joany - 3Joany, Joda)