Amponga
Ny amponga dia zavamaneno velezina vita amin' ny vata poaka aty miendrika barîka na kodiarana (ny vatany), nanenjanana hoditra na zavatra manify hafa (ny tavany) manarona ny vavany iray na roa, izay kapohina amin' ny rantsan-tanana na amin' ny felan-tanana na amin' ny hazo kely (fively) natokana ho amin' izany, ka mety mikarantsana na midoboka ny feony izay lasa mafy noho ny fisian' ilay vatany mpanamafy ny feo.
Amin' ny ankapobeny dia toy ny fantsona ny endriky ny vatan' amponga, nefa mety hiovaova izany. Mety ho varingarina toy ny an' ny amponga be feo, izay manana endrika toy ny barîka, na sahala amin' ny vazy tsy misy fanambaniny, ao ny amponga tsy lalina loatra ny vatany toy ny ampongatapaka, misy ny amponga miendrika antsasaka bola. Mety ho vita amin' ny hazo na amin' ny metaly na amin' ny tany tanimanga ny vatan' ny amponga. Ny fonony, izay matetika vita amin' ny hoditra, dia araikitra amin' ny vatany amin' ny alalan' ny fantsika, dity, bokotra na tady. Mety misy tady fiambozonana azy ny amponga na tsy misy. Mety ho tady na visy ny fanenjanana ny amponga.
Saika hatraiza hatraiza dia ampiasaina amin' ny lanonana misy fombafomba na enti-manaja ny zava-masina ny amponga. Any amin' ny firenena afrikanina sasany dia maneho am-panoharana sy miaro ny fianakavian' ny fokon' ny mpanjaka ny amponga, ary matetika dia apetraka amin' ny toerana masina. Atokana ho an' ny vehivavy ny ampongatapaka any amin' ny firenena silamo. Amin' ny faritra sasany aty Afrika dia misy karazan' amponga maka tahaka feon' olombelona ka ahafahana mampita hafatra lavitra an-kilômetatra maromaro.
Miovaova ny anjara asan' ny amponga eo amin' ny mozika, ka manomboka amin' ny fanamarihana tsotra ny gadona izany ka hatramin' ny famoahana gadona saro-drafitra indrindra. Manome gadona isan-karazany izay manatsara ny feon-kira ny amponga ao amin' ny mozika silamo sy indiana. Mampiasa gadona mifanaingina sady be pitsiny ny mpilalao zavamaneno atsy Afrika.