Trano Bory Tafon' ny Vatolampy
Ny Trano Bory Tafon' ny Vatolampy na Trano Boriborin' ny Vatolampy na Môskean' i Omar dia toerana masina mozilmana any Jerosalema, naorina teo amin' ny nisy ny Tempolin' i Sôlômôna (rava tamin' ny taona 70 tal. J.K.) sy ny Tempolin' i Herôda, toerana nanoloran' i Abrahama an' i Isaaka zanany ho sorona, araka ny lovantsofina jiosy.
Atao hoe قبة الصخرة / Qubbat aṣ-Ṣakhra izy amin' ny teny arabo, fa כיפת הסלע / Kippat ha-Sel‘a kosa amin' ny teny hebreo.
Ho an' ny Mozilmana dia masina io toerana io satria teo amin' io toerana io no niakaran' i Mohamady ho any an-danitra handray ny didin' Andriamanitra.
Nisy môskea iray naorin' ny kalifa Omar teo akaikin' ny Vatolampy taorian' ny nandreseny sy nakany an' i Jerosalema tamin' ny taona 635. Tsy isalasalana fa vita tamin' ny hazo sy sokay io môskea voalohany io. Rava ity môskea ity ka trano lehibe kokoa no nasolo azy, dia ny Môskea al-Aqsa, izay namboarina nanomboka tamin' ny taona 690 any ho any. Nandrava azy ny horohorontany lehibe tamin' ny taona 746, saingy naorina avy hatrany izy io tamin' ny fampidirana ny Trano Bory Tafon' ny Harambato ao amin' ny vondrom-panorenana ara-pivavahana midadasika. Nohavaozin' ny mpanao kroazada ireo trano ireo izay teo am-pelatanan' ny mpiambina ny Tempoly, avy eo naverin' i Saladin tamin' ny laoniny taorian' ny nakany an' i Jerosalema indray.
Ny Trano Bory Tafon' ny Harambato, izay toerana masina mozilmana fahatelo aorian' i Meka (misy ny Kaaba) sy i Medina, amin' ny ankapobeny dia tahaka azy tamin' ny nahavitan' ny kalifa Abd al-Malik ny fanorenana azy tamin' ny taompolo 690 (misy soratsokitra mampahatsiahy izany asany izany), na dia nohavaozina matetika ny tafo. Ao anatiny no misy ny Vatolampy, izay heverina ho tsangambato tranainy indrindra amin' ny maritrano islamika. Tsy isalasalana fa nalaina tahaka amin' ny ampahany avy amin' ny Eglizin' ny Fasana Masina ny endriny. Ny tsy Mozilmana dia tsy nahazo niditra ao afa-tsy nanomboka tamin' ny taona 1855.