Rainisoalambo

I Rainisoalambo izay fantatra amin' ny anarana hoe Dada Rainisoalambo no mpanorina ny fifohazana prôtestanta eto Madagasikara tao Soatanàna. Teraka tao Ambalavato Ambatoreny tamin' ny taona 1839 izy ary maty tamin' ny volana 30 Jona 1904.

Talohan' ny fiantsona

Fahazazana

Teraka tao Ambalavato Ambatoreny tamin' ny taona 1839 i Rainisoalambo, zanak' i Rainilavo (mpitaiza zanak' andriana tao Isandra, atao hoe marambasia) sy Renimavo. Fito mianadahy izy, ka ny efatra lahy fa ny telo kosa vavy. Tamin' izy vao teraka dia natao hoe Boba, avy eo niova anarana hoe Zaimbola (rehefa niara-nilalao tamin' i Vola zanak' andriana)

Fahalehibeazana

Rehefa lehibe Rainisoalambo ka nanambady an-dRasoarimanga dia nitaiza an' i Soalambo izay zana-drahavavim-badiny, izany no niantsoina azy hoe Rainisoalambo. Mpamboly sy mpiompy izy. Nandimby ny asan-drainy i Rainisoalambo taty aoriana. Miaramila mpiambina andriana koa izy. Efa niely tamin' ny faritra misy ny Betsileo ny fivavahana nentin' ny misiona britanika (London Missionary Society - LMS). Nahay nikabary i Rainisoalambo, voafehiny koa ny raokandro malagasy, nitety tanàna nivarotra ny odiny izy. Ninoan' ny olona ho nanam-pifandraisana tamin’ ny Zanahary izy. Tamin' izany fotoana izany (nanodidina ny taona 1894) dia tsy nilamina ny fanjakàn’ Isandra, nisy namono ny mpanjaka. Nisy ny vonoana olona, ny famaboana olona, indrindra ny zaza amam-behivavy, ny fandoroana tanàna. Maro ny kristiana tratran' ny fihemorana.

Ny fiantsoana

Niditra ho kristiana

Nisy fiangonana ny tanànan' i Rainisoalambo ka niditra tao koa izy mba hianatra mamaky teny. Natao batisa i Rainisoalambo rehefa tsy nahita fahombiazana ara-bola tamin' ny asany ary tonga katekista na "mpitandrina" taty aoriana. Tsy nanary ny odiny izy na dia efa Kristiana. Nisy koa ny valanaretina nahazo ny olona tamin' izay ka anisan' izany ny fianakaviany. Indray andro dia narary mafy i Rainisoalambo. Resy lahatra izy fa tsy nahavonjy azy ny sikidy sy ny ody. Nanao vavaka fitarainana izy noho izany aretiny izany tamin' ny alin' ny 14 Oktobra 1894. Taorian' izany vavaka izany, dia nahita fahazavana lehibe sy lehilahy miakanjo fotsy lava teo akaikiny izy, izay nampanary ny odiny raha te ho sitrana. Ninoany fa i Jesoa izany lehilahy izany. Nitsangana i Rainisoalambo ka nandoro ny odiny. Sitrana izy tamin' iny alina iny ihany. Nony maraina dia naleviny ny sisa tsy may.

Niova fo tanteraka

Nanomboka teo ny niovany fo hitory ny Filazantsara sy nanangana ny fifohazana. Nitory teny teo amin' ny manodidina an' i Soatanàna tamin' ny voalohany nefa niely ka henon' ny maro ny fiovany ho kristiana hany ka lasa feno mpandala ny finoan-drazana niova ho Kristiana ny tao an-tranony. Nankahery ara-panahy ny mpino prôtestanta ny fiorenan' ny tobilehibe Soatanàna tamin' ny taona 1894 tamin' ny fotoana nanombohan' ny fanjanahan-tany frantsay. Betsaka ireo resy lahatra ka nanolo-tena hivavaka amin' i Jesoa irery ihany sy nanary sampy sy ody.

Nitarika mpino maro hafa naira-niasa taminy izy, izay atao hoe Mpianatry ny Tompo, mba hitory ombieniombieny ny Filazantsara sy hiasa ho an’ ny tsy Kristiana (“Jentilisa”) na ho an' ireo Kristiana mbola manaraka ny fivavahan-drazana malagasy (sinkretisma) na heveriny fa "matory".

Niala avy tao Ambatoreny nankany Soatanàna ny fifohazana notarihin' i Rainisoalambo tamin' ny taona 1901. Tamin' io taona io ihany dia efa tonga hatrany Imerina sy any amin' ny tanin' ny Sakalava ny fifohazana. Nisy ny fanaovana "tafika masina" tamin' ny mponina amin' ny tanàna manodidina.

Ireto no mpiara-miasa akaiky amin' i Rainisoalambo, izay samy "jentilisa" niova fo sady samy nisitraka fanasitranana mahagaga avy taminy, izay nantsoina hoe Apôstôly tamin' ny voalohany: Rajeremia, Rainitiaray, Razanabelo, Ramongo, Rasoarimanga, Ratahina, Reniestera, Ralohotsy, Rasamy, Ramanjatoela, Razanamanga ary Rasoambola. Niova anarana izy ireo taty aoriana ka natao hoe "Mpianatry ny Tompo" (na "Iraka" rehefa mandeha mitory any ivelan' i Soatanàna).

Boky azo anovozan-kevitra

• Fagereng E., Ny Tantaran' ny Firenena Malagasy, Edisiona Salohy, Antananarivo, 1963.
• Noeline R., Soatanàna sy ny riba fifohazana, Université d'Antananarivo, 1987
• Rabehatonina James, Tantaran' ny fifohazana eto Madagasikara 1894 - 1990, Trano Printy Fiangonana Loterana Malagasy
• Thunem, Adolf & Rasamoela, Joela, Ny tantaran’ny Fifohazana eto Madagasikara, Antananarivo: Trano Printy Fiangonana Loterana Malagasy, p. 5‑96 (1^re édition 1934).
• Austnaberg, Hans, Shepherds and Demons. A Study of Exorcism as Practised and Understood by Shepherds in the Malagasy Lutheran Church, New York: Peter Lang. 2008.
• Campbell, Gwyn, “Crisis of Faith and Colonial Conquest. The Impact of Famine and Disease in Late Nineteenth-Century Madagascar”, Cahiers d’études africaines, 1992, vol. 32, n^o 127, p. 409‑453.
• Escande, Élisée, les Disciples du seigneur : un mouvement d’évangélisation indigène à Madagascar, Paris : Société des missions évangéliques. 1926
• Jacquier‑Dubourdieu, Lucile, « Représentation de l’esclavage et conversion : un aspect du mouvement du réveil à Madagascar », Cahiers sciences humaines, 1996, vol. 32, n^o 3, p. 597‑610.
• Jacquier‑Dubourdieu, Lucile, « Soatanàna, une nouvelle Jérusalem en pays betsileo », Géographie et cultures, 2000, n^o 33, p. 89‑112.
• Rasolondraibe, Seth Andriamanalina, le Ministère de « berger » dans les Églises protestantes de Madagascar (de la fin du xix^e siècle à nos jours). Tensions et compromis entre mouvements de Réveil, institutions protestantes et religions traditionnelles, Thèse de doctorat sous la direction de Jean‑Paul Willaime, Paris : EPHE, 2010
• Félicité Rafarasoa, “Fifohazana, le mouvement de réveil", mémoire de fin d’étude, SETELA, Centre de formation pour les Laïques, promotion 2001-2002.
• Lucile Jacquier DuBourdieu, “Le rôle du piétisme norvégien dans l’élaboration d’un christianisme autochtone en milieu rural betsileo à la fin du 19è siècle : le cas du réveil de Rainisoalambo” in Cahiers des Sciences Humaines, Office de la recherche scientifique et technique outre-mer (Bondy, France), 1996.

Jereo koa

• Ravelonjanahary
• Volahavana Germaine
• Rakotozandry Daniel
• Fifohazana (kristiaisma malagasy)
• Zafindraony
• Fifohazana Soatanàna
• Tobim-pifohazana