Abidy foinikiana

Abidy fenisiana

Ny abidy foinikiana na abidy foenikiana na abidy fenisiana, izay antsoina hoe abidy prôtôkananeana koa, dia abidy tsy ahitana zanatsoratra fa abjady. Nampiasaina tamin'ny fanoratana ireo fiteny tao amin'ny faritr' i Kanaana, indrindra ny fiteny foinikiana (na fenisiana) izay fiteny semitika nampiasana tamin'ny kolontsaina fenisiana. Na dia tsy ahitana zanatsoratra aza io abidy io dia misy ihany litera nanoratana zanapeo taty aoriana, izany fomba izany no atao amin'ny teny latina hoe mater lectionis.

Ny abidy fenisiana dia lasa rafi-panoratana nampiasaina indrindra ka nampitain'ny mpanao raharaham-barotra fenisiana tamin'ny tontolo manodidina ny Ranomasina Mediteranea izay nivoarany sady noraisin'ny vahoaka samy manana ny kolontsainy. Ny abidy arameana, izay endrika misy fiovan'ny abidy fenisiana no nipoiran'ny abidy arabo ankehitriny, fa ny abidy hebreo kosa dia karazan'ny abidy arameana. Ny abidy grika (sy ireo abidy hafa nipoitra taminy toy ny abidy latina sy ny abidy sirilika ary ny abidy kopta) dia mpandimby mivantana ny abidy fenisiana, na dia novana aza ny fomba fanononana ny litera sasany mba hanoratana ny zanapeo ka lasa zanatsoratra.

Ny literan'ny abidy fenisiana dia manana endrika mizoro sy mahitsy, na dia nisy ny endrika boribory izay nipoitra miandalana, ka tafapaka amin'ny fara tampony izany tamin'ny fitrangàn'ny abidy ponika vaovao tao Afrika Avaratra. Ny fitehy foinikiana na fenisiana dia soratana avy ankavanana miankavia, na dia misy lahatsoratra sasany voasoratra miankavia avy eo miankavanana avy eo miankavia ... isaky ny miova andalana.

Tabilao maneho ny literan'ny abidy foinikiana sy ny litera mifandray amin'ireo ao amin'ny abidy hafa

Litera

Anarany

Heviny

Latina

Vakiny

Litera mifandray aminy amin’ireo abidy hafa

Hebreo

Siriaka

Arabo

Grika

Latina

Sirikika

Armeniana

ʾālef

omby

ʾ

[ʔ]

א

ܐ

ﺍ

Α α

A a

А а

Ա ա

Bēth

trano

b

[b]

ב

ܒ

ﺏ

Β β

B b

Б б, В в

Բ բ

Gīmel

rameva

g

[g]

ג

ܓ

ﺝ

Γ γ

C c, G g

Г г

Գ գ

Dāleth

varavarana

d

[d]

ד

ܕ

,ظ,ﺩ,ذض

Δ δ

D d

Д д

Դ դ

Hē

lela varavarana

h

[h]

ה

ܗ

ه

Ε ε

E e

Е е, Є є

Ե ե, Է է

Wāw

lelam-pintana

w

[w]

ו

ܘ

ﻭ

(Ϝ ϝ), Υ υ

F f, U u, V v, W w, Y y

(Ѵ ѵ), У у

Վ վ, Ւ ւ

Zayin

fitaovam-piadiana

z

[z]

ז

ܙ

ﺯ

Ζ ζ

Z z

З з

Զ զ

Ḥēth

rindrina

ḥ

[ħ]

ח

ܚ

ﺡ,خ

Η η

H h

Հ հ

Ṭēth

kodiarana

ṭ

[tʼ]

ט

ܛ

ﻁ

Θ θ

(Ѳ ѳ), Ф ф

Թ թ

Yōdh

tanana

y

[j]

י

ܝ

ﻱ

Ι ι

I i, Ï ï, J j

И и, Й й

Յ յ, Ի ի

Kaf

felan-tanana

k

[k]

כ

ܟ

ﻙ

Κ κ

K k

К к

Կ կ

Lāmedh

tehina

l

[l]

ל

ܠ

ﻝ

Λ λ

L l

Л л

Լ լ

Mēm

rano

m

[m]

מ

ܡ

ﻡ

Μ μ

M m

М м

Մ մ

Nun

bibilava

n

[n]

נ

ܢ

ﻥ

Ν ν

N n

Н н

Ն ն

Sāmekh

trondro

s

[s]

ס

ܣ

ﺱ

Ξ ξ, Σ σ/ς, Χ χ

X x

(Ѯ ѯ), Х х

Խ խ

ʿayin

maso

ʿ

[ʕ]

ע

ܥ

ﻉ

Ο ο

O o

О о

Ո ո, Օ օ

Pē

vava

p

[p]

פ

ܦ

ﻑ

Π π

P p

П п

Պ պ, Փ փ

Ṣādē

papirosy

ṣ

[sʼ]

צ

ܨ

ﺹ

(Ϻ ϻ, Ϡ ϡ)

Ц ц, Ч ч

Չ չ, Ճ ճ, Ց ց, Ծ ծ, Ձ ձ, Ջ ջ

Qōp

rajako

q

[q]

ק

ܩ

ﻕ

(Ϙ ϙ)

Q q

(Ҁ ҁ)

Ք ք

Rēš

loha

r

[r]

ר

ܪ

ﺭ,غ

Ρ ρ

R r

Р р

Ր ր, Ռ ռ

Šin

masoandro

š

[ʃ]

ש

ܫ

ﺵ

Σ σ / ς

S s

С с, Ш ш

Ս ս, Շ շ

Tāw

eto, ankehitriny

t

[t]

ת

ܬ

ﺕ,ث

Avy amin' ny abidy fenisianina ny abidy grika. Tsy soratana ao amin' ny abidy semitika ny zanapeo. Amin' ny maha fiteny semitika ny fiteny fenisianina dia azo vinavinaina ny zanapeo miaraka amin' ny renifeo iray. Ny litera tsirairay ao amin’ ny abidy fenisiana dia nomena anarana araka ny teny anombohan’ ny feo asehon’ io litera io. Noho izany, ny ʾaleph, izay midika hoe "ombilahy", dia nanome ny anarany amin’ ny litera voalohany ao amin’io abidy io, ny bet ("trano"), izay nanome ny anarany ho an’ ity litera ity, dia toy izany hatranihatrany.

Jereo koa

• Fenisia na Foinikia